Þjóðlíf - 01.02.1990, Blaðsíða 29

Gaddavírsgirðingar á landamærunum rifnar
niður. Táknrænar myndir fyrir nýja Evrópu.
Skrifstofa þessa ómerkilega ráðuneytis
var til húsa í risastórri andstyggilegri
byggingu, sem hefði getað orðið Franz
Kafka að yrkisefni. Þar skóf Kwasniewski
ekki utan af hlutunum, já verið væri að
vinna að því að koma lýðræðislegum
stjórnarháttum á, það yrðu kosningar og
kommar gætu og ætluðu að sigra. (Sjá við-
tal í ÞJÓÐLÍFI í júní 1989) Æskulýðsráð-
herrann ungi var hins vegar barnalega
bjartsýnn.
í ljós hefur komið að tilboð hans um
frjálsar kosningar við hringborðið var
hans eigin hugmynd, sem hann hafði ekki
viðrað við aðra í samninganefnd kommún-
ista. Hann var einn af foringjum nefndar-
innar og aðrir samningamennn kommún-
ista gátu ekki látið líta svo út sem hver
höndin væri upp á móti annarri.
Fyrstu frjálsu kosningar í austurblokk-
inni urðu staðreynd.
Kwasniewski sagði síðar í viðtali að
hann hefði talað áður en hann hugsaði.
En við upphaf kosningabaráttunnar
töldu Samstöðumenn kosningarnar sýnda
veiði en ekki gefna. „Við tökum mikla
áhættu með því að skrifa undir samkomu-
lagið, við veðjum á tímann. Alþjóðlegar
aðstæður eru hagstæðar en geta hæglega
breyst", sagði Bronislaw Geremek er
ÞJÓÐLÍF ræddi við hann í dómsalnum,
örfáum mínútum eftir að dómari hafði
formlega leyft starfsemi Samstöðu.
Kwasniewski var hins vegar bjartsýnn í
upphafi kosningabaráttunnar. Hann gerði
sér sennilega ekki grein fyrir því að þótt
vinsældir Samstöðu séu ekki eins miklar í
Póllandi og af er látið á Vesturlöndum,
hefðu Pólverjar fremur kosið múlasna en
kommúnistann Kwasniewski og hans
líka. Með klaufaskap sínum bætti komm-
únistaflokkurinn gráu ofan á svart og tap-
aði svo heiftarlega, að meira að segja
fyrirframákveðnu úrslitin björguðu valda-
skiptunum ekki. Kwasniewski féll í kosn-
ingunum og hefur nú þann starfa einan að
sitja í æskulýðsráði landsins.
Sovétmenn höfðu að vísu sagt að þeir
myndu ekki grípa inn í þróunina í alþýðu-
lýðveldunum en sennilega hefur almenn-
ingur ekki trúað því fyrr en hann tók á því.
Lýðræðisleg umskipti í Póllandi voru
látin afskiptalaus. Tadeusz Mazowiecki
varð forsætisráðherra. Allt til enda stigu
Samstaða og Kommúnistar þann undar-
lega dans sem þessi öfl hafa stigið. Walesa
afhenti Jaruzelski lista með nöfnum
þriggja forsætisráðherraefna. Þar með tók
forsetinn af honum ómakið um að hafna
tugthúslimnum Jacek Kuron og gyðingn-
um Bronislaw Geremek. Það var nógu erf-
itt fyrir Jaruzelski að samþykkja and-
kommúnista í embætti forsætisráðherra
þótt hann bætti ekki gráu ofan á svart með
því að skipa gyðing í embættið! Þess var
ekki langt að bíða að Póllandssóttin
breiddist út. Ungverjar rifu gat á járn-
tjaldið í maí í vor og ekki leið á löngu þar
til fleiri girðingar féllu. Enn er það einn
atburður, ákvörðun eins eða fárra manna
sem verulegu máli skipti í því að flýta
atburðarásinni og beina henni í ákveðinn
farveg.
Guyla Horn, utanríkisráðherra Ung-
verjalands vakti alla aðfaranótt 22. ágúst.
Hann hlýtur að hafa gert sér grein fyrir því
er hann beitti sér fyrir því að járntjaldið
yrði rifið um vorið, að þótt Ungverjar
hefðu alllengi notið ferðafrelsis, myndi
þessi athöfn hreyfa við almenningi í ná-
grannalöndunum. Sú varð raunin síðast-
liðið sumar. Tugir þúsunda Austur-Þjóð-
verja nýttu sér allrúmar ferðaheimildir
ÞJÓÐLÍF 29