Þjóðlíf - 01.02.1990, Blaðsíða 58

Fjölmiðlar
OFBELDI RUGLAR
HEIMSMYND BARNA
Anna G. Magnúsdóttir hjá Námsgagnastofnun um sjónvarpsefni fyrir börn : Framboðið er
það mikið að þau komast aldrei yfir að skilgreina það sem þau horfðu á síðast. Vantar mikið
upp á að uppalendur rœði við börn um það sem þau hafa verið að horfa á og hjálpi þeim að
skilgreina það. Held að flestir séu sammála um að allt það ofbeldi sem börn kynnast í
myndum ýti undir ofbeldishneigð.
—Til að spoma gegn slæmum áhrifum
sjónvarps og annars myndefnis á börn er
nauðsynlegt að þau fái hjálp við að læra
að skilgreina þær myndir sem þau horfa
á. Börn sem tekið hafa þátt í gerð
myndbanda eða annarra hreyfimynda
skilja betur það sem þau horfa á, segir
Anna G. Magnúsdóttir hjá fræðslu-
myndadeild Námsgagnastofnunar.
örn eru varla komin úr vöggu þegar
þau byrja að horfa á sjónvarp. Fyrst
heilla auglýsingar þau mest, síðan tekur
barnaefnið við og þegar þau eldast fá mörg
þeirra að horfa á hvað sem er. Samkvæmt
könnun sem gerð var hér á landi ekki alls
fyrir löngu kom í ljós að börn og unglingar
horfðu sum hver á sjónvarp í allt að fjórar
klukkustundir á dag. Þó ekki séu eðli
málsins samkvæmt til neinar rannsóknir á
langtíma áhrifum þess að börn og ungling-
ar eyði meiri tíma fyrir framan sjónvarp en
t.d. í skólanum, eru þeir sem vinna með
börn sannfærðir um að þetta er mjög slæm
þróun, sagði Anna G. Magnúsdóttir en
hún hefur undanfarin ár unnið við
fræðslumyndadeOd Námsgagnastofnun-
ar. Auk þess að vera kennari hefur hún
lagt stund á fjölmiðlun og kvikmyndagerð
við háskólann og Dramatiska Institutet í
Stokkhólmi.
— Börn fá svo sjaldan tækifæri til að
velta öllu þessu myndefni fyrir sér. Hér
áður fyrr þegar aðeins var boðið upp á
þrjúbíó á sunnudögum höfðu börnin heila
viku til þess að vinna úr efni myndanna. í
þeim flaumi myndefnis sem nú hellist yfir
þau eiga þau htla möguleika á að pæla í því
sem þau horfa á. Framboðið er það mikið
að þau komast aldrei yfir að skilgreina það
sem þau horfðu á síðast. Einnig finnst mér
SÆVAR GUÐBJÖRNSSON
vanta mikið upp á að foreldrar og aðrir
þeir sem fást við uppeldi spjalli við börn
um það sem þau hafa verið að horfa á og
hjálpi þeim þannig að skilgreina það.
— Ég held að flestir séu sammála um
að allt það ofbeldi sem börn kynnast í
myndum kunni að ýta undir ofbeldis-
hneigð. Sama hvert litið er, alls staðar er
ofbeldi að finna: í fréttatímum, teikni-
myndum og nánast velflestu því sem
framleitt er af kvikmyndum og leiknu
sjónvarpsefni. Einnig eru blöðin iðin við
að birta ljósmyndir þar sem valdbeiting
kemur við sögu. Allt þetta ofbeldi hefur
áhrif á börn og unglinga. Hjá sumum ýtir
þetta undir árásarhneigð en hjá öðrum
skapar þetta angist og óöryggi. Þó ekki séu
til neinar rannsóknir sem sýna langtíma-
áhrif þess að börn horfi mikið á sjónvarp,
þá hefur verið sýnt fram á að börn sækja
fyrirmyndir þangað.
— Sú ofuráhersla sem lögð er á ofbeldi
í fjölmiðlum og kvikmyndum skekkir að
mínu mati verulega heimsmynd barna.
Áhersla fjölmiðla á að færa okkur fréttir af
valdbeitingu í hvaða mynd sem hún birt-
ist, verður til þess að börn telja að heimur-
irm sé fullur af ofbeldi og kannski verri en
hann í raun og veru er. Og það sama gildir
um fullorðið fólk. Við vitum að margt
eldra fólk vogar sér ekki út fyrir hússins
dyr eftir að fer að skyggja.
— Það er ekki bara ofbeldið, sem hefur
áhrif á börn heldur einnig sú mynd sem
dregin er upp af fólki í kvikmyndum sem
okkur er boðið upp á hér á landi. Flestar
fjalla þær um fólk við ýmsar aðstæður,
fólk sem á við margs konar erfiðleika að
etja. Myndirnar gefa ákveðna mynd af
samskiptum þess, hvernig það bregst við
hinum ýmsu vandamálum. Þær sýna yfir-
leitt ákveðinn lífsstíl og flestar skapa
ákveðna ímynd. Það er kannski erfitt að
setja fingurinn á eitthvert tiltekið atriði en
ég held að þær hafi töluverð áhrif á viðhorf
og gildismat barna þegar til lengri tíma er
litið. Við hér á íslandi höfum t.d. ekki
mikla reynslu af fólki af öðrum kynþátt-
um þó þau hafi aukist á síðustu árum.
Meginþorri íslendinga þekkir engan af
öðrum kynþætti og jafnvel engan útlend-
ing. Samt þekkjum við til útlendinga, allir
vita eitthvað um blökkufólk og Kínverja.
Hvaðan hefur fólk þessa þekkingu? Þarna
koma fjölmiðlar við sögu. Þeir skapa
ákveðna mynd, oft mjög ranga. Hún verð-
ur síðan grunnur að ákveðnum fordóm-
um. Oft er það þannig að bófar eða skúrk-
ar í kvikmyndum eru af öðrum kynþætti
en við eða koma frá Austur-Evrópu. Þegar
börn sjá þessa mynd dregna upp aftur og
aftur sitja þau uppi með það að fólk af
öðrum uppruna sé síðra en við.
— Annar þáttur í þessum kvikmynd-
um er þó að breytast, en það er sú mynd
sem dregin er upp af kynjunum. Það var
víðtæk venja í meirihluta þeirra mynda
sem hingað bárust að sýna konur í fá-
breyttu hlutverki hinnar góðu og sam-
viskusömu eiginkonu og móður. Færi hún
hins vegar út að vinna eða stæði sig ekki í
hlutverki eiginkonu eða móður fór undan-
tekningalítið illa fyrir henni. Þannig hefur
birst mjög einhæf mynd af konum en hún
er að breytast, að hluta til vegna þess að nú
orðið sækir hjónafólk lítið kvikmyndahús.
Unglingar eru teknir við og þeir hafa
minni áhuga á vandamálum hjónabands-
ins en þeim mun meiri á ofbeldi sem því
miður eykst stöðugt.
58 ÞJÓÐLÍF