Frjáls verslun - 01.03.2013, Qupperneq 41

FRJÁLS VERSLUN 3. 2013 41
Vandinn: Atvinnuleysi er enn talsvert á Íslandi, eða 5,8% af
vinnuafli á fyrsta ársfjórðungi, samkvæmt Hagstofu Íslands.
Alls eru 10.300 manns án vinnu. Fjöldi starfandi eru 167.900 en var
174.400 árið 2008; fyrir hrun. Frá árinu 2009 hefur starfandi fólki
fjölgað um fjögur þúsund.
Hvað er til ráða? Skapa ný störf. Þau verða ekki til nema með
auknum umsvifum fyrirtækja og hagvexti. Auknar fjárfestingar
eru nauðsynlegar og launahækkanir án „innistæðu“ gera
fyrirtækjum erfiðara með að fjárfesta og ráða nýtt fólk í vinnu.
Framtíðin: Atvinnuleysi verður eflaust í kringum 5% næstu tvö
til þrjú árin. Svokallað „náttúrulegt atvinnuleysi“, t.d. fólk á milli
starfa, verður alltaf á bilinu 2­3%. Fólki í hlutastarfi hefur fjölgað
á Íslandi og vinnustundum á viku fækkað. Þá sækir fólk enn til
útlanda eftir vinnu á sama tíma og ungt menntað fólk kemur síður
heim en áður vegna stöðunnar á vinnumarkaði og húsnæðismarkaði.
Frá árinu 2009 til ársloka 2012 voru brottfluttir umfram aðflutta til
Íslands um 8.700 manns.
Vandinn: Verðbólgan er vissulega meinið. En verðtryggingin
verður vanda mál þegar verðbólgan einkennir efnahagslífið.
Fjármagns kostnaður lántakenda breytist hratt, svo ekki sé talað
um stökkbreytinguna vegna hrunsins. Verðtryggingin „étur upp
eignir“ lán takenda á sama hátt og verðbólgan „étur upp eignir“
lánveitenda þegar engin er verðtryggingin. Þegar verðtryggingin
var sett á var haft á orði að best væri þá að verðtryggja allt, svo
allir sæju hve verðbólga væri mikið vandamál.
Hvað er til ráða? Best er að hafa litla verðbólgu, stöðugt verð ­
lag. Það stuðlar einnig að vaxtalækkun. Núna er lagt upp úr að
lántakendur hafi val; geti valið á milli verðtryggðra og óverð ­
tryggðra langtímalána. Mikilvægt er að aftengja verð trygg inguna
tíma bundið áður en gjaldeyrishöftin verða afnumin fari krónan á
kreik við losun haftanna. Það er nauðsynleg forvörn.
Framtíðin: Í hagkerfi þar sem verðbólgan er 4% á ári tvöfaldast
verðlagið á 18 árum en flestir eru með íbúðalán til 40 ára. Sífellt
fleiri spyrja sig hvort eitthvert vit sé í að hafa lánakerfi þar sem
skuldir heimila og fyrirtækja hækka sjálfkrafa þegar t.d. verð á
bensíni eða víni er hækkað. Stóra málið er að fjármagnskostnaður
lánatakenda á Íslandi er of hár m.a. vegna þess að bankakerfið er
mjög dýrt. Það hefur lítinn tilgang að afnema verðtryggingu ef
hún er sett beint inn í nafnvexti óverðtryggðra lána. Það verður
örugglega áfram tekist á um verðtrygginguna og réttmæti hennar
á næstu tveimur árum. Takið eftir því að stýrivextir Seðlabankans
virka núna mun hraðar en áður þar sem ekkert aðgengi er að
erlendum lánum og æ fleiri hafa snúið sér að óverðtryggðum
lánum.
Vandinn: Mikill þrýstingur er núna á að byggja nýjan Landspítala
við Hringbraut enda aðstaða orðin léleg í núverandi húsnæði.
Vandinn er sá að þetta er hrikalega mikil framkvæmd sem kosta
mun ríkissjóð mikið fé. Verðmiðinn er 85 milljarðar en einnig hafa
komið fram tölur um að kostnaðurinn fari í 135 milljarða.
Hvað er til ráða? Eflaust þarf að endurskoða stærð nýs spítala og
umfang. Frjáls verslun er með mikla fréttaskýringu annars staðar í
blaðinu um einkareknu skurðstofurnar. Þar eru framkvæmdar um
17 þúsund skurðaðgerðir á ári sem er svipað og á Landspítalanum.
Hvers vegna ekki að auka vægi þessara stofa en þær hafa ekki
leyfi til að hafa sjúklinga yfir nótt.
Framtíðin: Hagsmunir sjúklinga eru að fá sem besta þjón­
ustu og hagur ríkisins gengur út á að reka sjúkrakerfið á sem
hag kvæmastan hátt. Í nýlegri þjóðmálakönnun Félagsvísinda­
stofn unar kemur fram skýr vilji um að ríkið reki (starfræki) heil ­
brigðisþjónustuna á Íslandi. Það merkir væntanlega almennan
rétt íbúa til heilbrigðisþjónustu, þjónustan sé fjármögnuð af hinu
opinbera og að það greiði þjónustuveitendum fyrir þjónustu
sína. Aukinn einkarekstur í heilbrigðisþjónustunni er hins vegar
mikilvægur til að nýta féð betur.
atVINNuLEysI
VERðtRyggINgIN
NýR sPítaLI