Iðnaðarmál - 01.03.1962, Síða 7

starfsemin er auðsjáanlega svo marg-
slungin og fjölþætt starfsemi, að hún
verður að haltra á eftir öðrum fram-
leiðslugreinum. Og í slíkri aðstöðu
kemur hún ekki alltaf þannig fyrir
sjónir, að lífskraftur hennar sé sann-
færandi. En á þessu breytinga- og
þróunarskeiði er ekki sanngjarnt að
líta svo á, að hin tilviljunarkennda og
frumstæða staða byggingaiðnvæð-
ingarinnar i dag gefi til kynna þá
möguleika er iðnvæðingin býr yfir.,
Orsök þess, að iðnvæðing á bygg-
ingasviðinu gengur svo hægt, í sam-
anburði við iðnvæðingu á öðrum
sviðum, er ekki eingöngu fólginn í
því, hve viðfangsefnið er fjölþætt.
Drjúgur hluti af sökinni hvílir á
vinnumarkaðsháttunum, sem eru ríg-
skorðaðir af byggingaerfðavenjum
gamla tímans. Fjárfestingar í starf-
seminni skulu jafnast upp —- og helzt
öllu betur — með lækkandi útgjöld-
um til vinnuafls. En það heppast ekki
ávallt að hagnast á aðferðum, sem
spara vinnuafl. Það er einkum tvennt,
sem á sökina: Verðskrár og iðntak-
markanir.
Verðskrárnar eiga rætur sínar að
rekja til þess tíma, er næstum hver
einasta vinnuframkvæmd var ákveðin
einhliða. Menn vissu, hve langan tírna
verkið tók, og á grundvelli meðal-
tímakaups, er í gildi var, ákváðu
menn hæfilegt gjald fyrir að leysa
það af hendi. f dag, þegar vélahjálp
og vinnusparnaðaraðferðir ryðja sér
til rúms, er e. t. v. hægt að fram-
kvæma ákveðið verk á helmingi
skemmri tíma. Ef einblínt er á verð-
skrána, verður útkoman tvöföld laun.
Ef hlutfallið er allt of áberandi, er
komið á einhvers konar samkomu-
lagi, þar sem byggt er á verðskránum,
eða — eins og oft er raunin á bygg-
ingastöðum í dag — málamiðlun
milli skilnings verktakans og vinnu-
veitandans. í öllum tilfellum einkenn-
ist árangurinn mjög af vinnuafls-
ástandinu. Þar með glata vinnusparn-
aðaraðferðirnar áhrifamætti sínum,
a. m. k. á tímum, þegar skortur er á
vinnuafli.
Ramböll prófessor vakti því næst
athygli á notkun vinnu- og tímarann-
sókna til verðákvörðunar við margs
konar vinnuframkvæmdir. Ekki í því
skyni að lækka tímakaupið, lagði
hann áherzlu á. Við útbreiðslu nýrra
aðferða, byggðum á sjálfvirkni,
munu vinnulaun á hverja framleiðslu-
einingu skipta minna máli; afleiðing-
ar launahækkunar hjaðna.
Þá beindi hann gagnrýni að iðn-
takmörkunum. Þær eru verndarráð-
stöfun fyrir hina iðnlærðu. Leitazt er
við að taka ákveðin verksvið frá fyr-
ir takmarkaðan hóp manna, sem hef-
ur vel skilgreinda kunnáttu. Því fá-
mennari sem hópurinn er, þeim mun
meiri verða möguleikarnir til tekju-
öflunar. Óttinn við atvinnuleysi hef-
ur orðið til að styrkja mjög iðntak-
mörkunarregluna. En í dag, þegar
byggingamálin þróast eftir öðrum
leiðum en þeim, sem gert er ráð fyrir
í iðngreinaskipingunni, verður þetta
kerfi allt of stirt. Með vaxandi sam-
skiptum við önnur lönd, með myndun
sameiginlegra markaðssvæða, verður
bezt unnið gegn atvinnuleysi með því
að styrkja samkeppnishæfnina. Ef
menn stunda þröngsýna heimapólitík
og fylgjast ekki með þeirri þróun,
sem iðnvæðingin felur í sér, veikist
samkeppnishæfnin, og ef bylgja at-
vinnuleysis skyldi flæða yfir löndin,
myndi hún fyrst rífa burt með sér þá,
sem standa höllum fæti.
Nýbyggingar eru þeir vinnustaðir,
þar sem hópar mismunandi hand-
verksmanna í nýjum og nýjum sam-
stillingum verða að hefja fyrirvara-
laust samstarf, þar sem hver einasti
meistari er háður dyggilegum efndum
annarra meistara á tímaákvörðunum.
Ef aðeins einn meistara vantar menn,
truflar það alla starfsáætlunina.
Vandann á byggingastaðnum væri
hægt að leysa, ef allt væri ein heild:
flokkur samsetningarmanna, sem
setti alla bygginguna saman. Ég er
sannfærður um, sagði Ramböll pró-
fessor, að þróunin mun stefna í þá
átt, að fjöldi þeirra iðnnema, sem í
dag læra múrun eða trésmíði, muni
enda sem samsetningarmenn.
Það hlýtur að sjálfsögðu að vera
skilyrði, að unnt sé að setja húsið
saman á einfaldan hátt. Samsetning-
armennirnir eiga ekki að vera fjöl-
hæfir sérfræðingar, sem geta smíðað,
múrað, timbrað og snikkað. Eining-
arnar í húsið eiga að koma þannig
gerðar úr verksmiðju, að þær séu til-
búnar til einfaldrar samsetningar —
samskrúfunar, ef menn vilja hafa það
svo. En nauðsynlegt er að taka núver-
andi afstöðu vora til rækilegrar end-
urskoðunar. Menn verða að hafa
miklu gleggra auga fyrir því en nú,
að bygging er eining. Hillur fyrir
miðstöðvarofna á ekki að höggva í
vegginn eftir á, heldur eiga þær blátt
áfram að vera hluti af veggnum frá
upphafi. Pípulagnir er ekki ill nauð-
syn, sem skemmir hið fallega hús.
Leiðslur eru veigamikill þáttur í
byggingunni, og arðir hlutar hússins
verða að vera þannig gerðir, að þeir
geti falið þær í sér. Eldhúseininguna
á að vera unnt að setja á sinn stað,
rétt eins og skrifborð og bókahillur,
og með örfáum handtökum samsetn-
ingarmannanna á að vera hægt að
tengja vatnsleiðslu og frárennsli.
Eftir að Ramböll prófessor hafði
fjallað nokkuð um vélvæðingu flutn-
ingastarfsins á byggingastaðnum, vék
hann að aukningu byggingatímans,
og lauk þessum þætti fyrirlestrarins
með þeirri staðhæfingu, að öllum
væri ljóst, að eitthvað væri að, og
þannig gæti það ekki haldið áfram.
En hvernig eigum vér þá að rétta
við stöðuna? spurði hann. Það væri
léleg lausn að draga úr byggingastarf-
seminni. Þvert á móti verður að auka
afkastamátt byggingaiðnaðarins. Það
vantar skóla og aðrar menntastofnan-
ir, og íbúðabyggingar eru heldur ekki
fullnægjandi. Að því er Danmörku
varðar, horfa málin þannig: Fyrir
stríðið komst fjöldi íbúðabygginga á
góðum árum eins og 1934 og 1935 í
23 þúsund íbúðir á ári. Á stríðsárun-
um drógust íbúðabyggingar alhnikið
aftur úr, og eftir stríðið jókst þörfin
enn meir vegna flutninga úr sveitun-
um, batnandi lifskjara, endurbygg-
inga og fólksfjölgunar um 20%.
Fjörutíu þúsund íbúðir á ári er alls
ekki of mikið. Samt voru ekki byggð-
ar meira en 22 þús. íbúðir á ári á
tímabilinu 1950—1960. Árið 1960 er
IÐNAÐARMÁL
33