Iðnaðarmál - 01.03.1962, Blaðsíða 9

Framfarír og fómardýr þeírra
Þó aS flestir menn hafi andúS á
vinnu eSa láti sem hún falli þeim ekki
í geS, óttast þeir þó afleiSingar vinnu-
skorts og eru aS eSlisfari tortryggnir
eSa fjandsamlegir gagnvart ágengni
tækninnar viS lífsstarf þeirra. Þann-
ig hefur þetta alltaf veriS.
Þegar orka vinds og vatns, gufu og
rafmagns leysti mannlegt vöSvaafl
smám saman af hólmi, gerSu erfiSis-
menn uppreisn og börSust gegn nýj-
ungunum meS hverjum þeim vopn-
um, sem tiltæk voru. En eins og okk-
ur er kunnugt, reyndist mótspyrna
þeirra fánýt.
Handsögunarmenn í Englandi eySi-
lögSu hinar nýju, vatnsknúSu sögun-
armvllur.
Þegar vélarnar byrjuSu aS leggja
undir sig starfsviS verkamanna í vefn-
aSariSnaSi NiSurlanda, urSu viS-
brögS verkamanna á þá leiS, aS þeir
köstuSu tréklossum sínum inn í vél-
arnar. ÞaSan höfum viS hiS alþjóS-
lega orS „sabotage“ (þ. e. skemmd-
arstarfsemi, af franska orSinu sabot
= tréklossi).
Járn var upphaflega brætt viS viS-
arkol, en um áriS 1600 voru skógar
Englands famir aS láta á sjá vegna
eySingar. ÁriS 1621 fékk Dudley lá-
varSur einkaleyfi til aS gera koks úr
kolum og nota viS bræSsluna. En
kolagerSarmenn eySilögSu brennslu-
ofnana hans.
Ned Ludd kann aS hafa veriS raun-
veruleg persóna eSa ekki, en snemma
á 19. öld voru Ludditarnir, sem köll-
uSu hann konung sinn, vissulega
raunverulegir áhrifavaldar í iSnaSar-
landinu Englandi. Þeir voru andvígir
öllum vélfræSilegum nýjungum og
frömdu skipulagSa skemmdastarf-
semi á hinum nýja vélbúnaSi iSnaS-
arins. Óspektum þeirra var aS lokum
svaraS meS sérstakri refsilöggjöf, og
áriS 1813 lauk fjöldaréttarhöldum yf-
ir Ludditum á þann veg, aS margir
þeirra voru sendir í gálgann.
Franskur klæSskeri, Bartélemy
Thimmonier aS nafni, fann upp og
smíSaSi saumavélar. Þær voru gerS-
ar úr viSi og líktust lítiS hinum síSari
saumavélum þeirra Howes og Sing-
ers, en áriS 1841 voru um áttatíu
þeirra í notkun í París. Á því ári réSst
múgur á verkstæSi Thimmoniers,
lagSi þaS í rúst og hálfdrap uppfinn-
ingamanninn.
Múgur mölvaSi einnig spunavél
Hargreaves. Fljótamenn á Weser-
fljóti eySilögSu gufubát Papins.
Skozkir setjarar eySilögSu „stereo-
type“-plötur Roberts Gar. Skipstjórar
á seglskipum sigldu á gufubát Ful-
tons. Gufuvélamenn unnu skemmda-
verk á rafknúSum dráttarvagni Da-
vidsons. Charles Welch varS aS verja
kolanámuvéltæki sín meS byssu i
hendi. Gufuknúin slökkvitæki Erics-
sons urSu fyrir árásum vatnsfötu-
slökkviliSsmanna. Og í Englandi var
þróun bifreiSanna hindruS í heilan
mannsaldur vegna hinna frægu
„RauSfánalaga“, sem hagsmunasam-
tök járnbrautanna þvinguSu gegnum
enska þingiS.
Allar þessar uppfinningar urSu þó
á endanum mannkyninu til hagsæld-
ar, og svipaSar hagsbætur halda á-
fram aS koma fram í vaxandi mæli.
ÁriS 1961 voru um 11 þúsund raf-
eindareikniheilar, sem störfuSu meS
a. m. k. þúsundföldum hraSa á viS
mannsheilann — án þess aS gera villu
og án þess aS þreytast. Þessar vélar
vinna e. t. v. störf 11 milljóna manna
og kvenna, sem eru þannig leyst frá
störfum, til þess aS taka aS sér önnur
störf, sem aSeins menn eSa konur
geta unniS. Og í framtíSinni mun æ
meira af striti okkar, líkamlegu og
andlegu, verSa „lagt á herSar“ hinna
óþreytandi véla.
En meSan framfarir eiga sér staS,
munu einnig finnast fórnardýr fram-
faranna (enda þótt þjóSfélagiS hafi
nú ríkari ábyrgSartilfinningu gagn-
vart þeim, sem þokaS er til hliSar),
og um leiS og sérhver ný uppfinning
leysir mennina undan einhverju
hvimleiSu skyldustarfi, eySileggur
hún einnig eitthvert hefSbundiS lífs-
starf.
ViS erum betur uppfræddir nú en
menn voru á dögum Ludditanna —
færari um aS koma auga á „hinn ei-
lífa rétt, handan viS rangindi líSandi
stundar“ og viS horfum fram á viS
til enn meiri tækniþróunar meS eftir-
væntingu fremur en ótta.
Ur „Looking Aheacl", jan. 1962.
J. Bj.
Ný löggjöf
um iðnaðarráðunauta
í Danmörku
Danska þingiS hefur nú til meS-
ferSar frumvarp, sem gerir ráS fyrir
stuSningi viS ráSgefandi starfsemi á
sviSi verzlunar, iSnaSar og hand-
verks. HöfuStilgangur þessa frum-
varps er sá, aS ráSgjafastarfi á þess-
um sviSum atvinnulífsins verSi gert
jafnhátt undir höfSi og ráSgjafastarf-
semi þeirri, er rekin hefur veriS fyr-
ir danska landbúnaSinn um áratugi.
SíSan áriS 1949 hefur ráSgjafa-
starfsemi í iSnaSarstörfum veriS
styrkt af sérstökum sjóSum (Mar-
shall-aSstoS). ÞaS fé er nú til þurrSar
gengiS, en ríkisstjórnin hefur í
hyggju aS styrkja þessa starfsemi
áfram.
Styrkurinn mun aS jafnaSi nema
50% af launum ráSgjafanna og ferSa-
kostnaSi, og er gert ráS fyrir 4 millj.
d. kr. útgjöldum í þessu skyni. Fjöldi
ráSunautanna mun verSa aukinn um
rúmlega þriSjung, eSa úr 150 í vfir
200.
Heimild: OECD News.
IÐNAÐARMAL
35