Iðnaðarmál - 01.03.1962, Blaðsíða 16

Leíðbeíníngar
um yfírborðsmeðferð á alúmini
Eiginleikar alúmíns gera kleift að
beita fj ölbreytilegum aðferðum viS
yfirborSsmeSferS þess, og má skipta
þeim í þrjár höfuSflokka: VélameS-
ferS, kemíska meSferS og rafkemíska
meSferS (þ. á m. anóSu-aSferSina,
sem er fólgin í rafmagnsmeSferS í
krómsýru-upplausn). Tilgangurinn
meS aSferSum þessum er margþætt-
ur, svo sem:
AS auka hiS eSlilega viSnám alú-
míns gegn tæringu.
AS framkalla sérstaka gerS yfir-
borSs, eins og t. d. til endurvarps
á Ijósi.
AS ná fallegum blæ til skreytingar.
AS búa vel undir málningu eSa
eSa svipaSa meSferS.
Hér á eftir fer samþjappaS yfirlit
yfir þær tegundir yfirborSs, sem til
greina koma á alúmíni, ásamt stutt-
um lista yfir ýmiss konar einkaleyfis-
meSferS, þar sem slíkar samsetningar
hafa greinilega yfirburSi yfir einfald-
ar efnaformúlur, sem ekki eru háSar
einkaleyfi.
VélameSjerð má beita í verk-
smiSjuframleiSslu eSa á byggingar-
staS. Venjulega — ef reglubundin
hreinsun er ekki talin hagkvæm — er
varnarhúS látin á, strax á eftir, til aS
halda viS útlitinu og koma í veg fyrir
fingraför.
Kemísk meðferð fer venjulega
fram í verksmiSju, en sumar tegund-
ir hennar eru framkvæmdar á bygg-
ingarstaSnum, meS sprautu eSa
bursta. MeSal kemískrar meSferSar
má nefna ætingu (etching) lýsingu
(brightening) og skiptihúSun (con-
version coating). SíSast nefnda aS-
ferSin styrkir á kemískan hátt hina
eSlilegu oxíd-húS, sem jafnan finnst
á öllu alúmínefni. Hin styrkta húS
getur veriS græn, grá eSa gulbrún.
Björtu endurvarpsyfirborSi er auS-
veldast aS ná á hreinu melmi (high
purity alloy) og því, sem inniheldur
allt aS 2% magnesíum.
AnóSu-yfirborS er framleitt í raf-
mögnuSu sýrubaSi, og myndast alú-
mín oxíd-húS 0.0001-—0.005 þuml. á
þykkt, sem er samrunnin viS grunn-
málminn. Vörnin, sem anóSuhúS
veitir, eykst meS hreinleika málmsins,
þykkt húSarinnar og þéttistigi. Hægt
er aS lita húSina meS lífrænum litar-
efnum og ólífrænum íblöndunarefn-
um, sem notuS eru, áSur en þétt er.
Nákvæm litasamsetning krefst sér-
stakrar vandvirkni.
Vitreous-gljábrennslu (enamell-
ing) má ekki rugla saman viS gljá-
brennslu í ofni, sem ekki er jafnhörS
og endingargóS. Vitreous-gljá-
brennslan fer fram viS hærra hitastig
(520—580° C), og notaSar eru ólíf-
rænar sýrur og sölt til aS framkalla
keramíska húS. Glj ábrennslu-húSir,
sem hæfa járnkenndum málmum, eru
brenndar viS um 900° C hita, en þar
sem þetta hitastig eí allmiklu hærra
en bræSslumark alúmíns (659° C),
hafa sérstakar gljábrennsluhúSir ver-
iS fundnar fyrir lægri hita. Eru þær
sveigjanlegar og hættir ekki til aS
rifna eSa springa, og má saga í þær
og bora og jafnvel beygja. ViS margs
konar notkun reynast þær jafnend-
ingargóSar og virteous-glj ábrennd
húS á stáli, en gagnvart sýrum og
sjóSandi vatni getur endingin orSiS
eitthvaS minni. Fullnægjandi húS er
unnt aS ná, ef aSferSin er nákvæm-
lega rétt framkvæmd.
Málning — þar meS talin gljá-
brennsla í ofni viS 125—200° C hita
og lökkun, er notuS til aS ná fallega
litu yfirborSi.
Plasthúðun, framkölluS meS niS-
urdýfingu eSa lagþrýstingi (lamina-
ting), er önnur aSferS til aS ná mjög
endingargóSu, lituSu yfirborSi, sem
veitt getur ágætt viSnám gegn sterk-
um, kemískum efnum.
Rajplettun (electroplating) er
venjulega ekki beitt í fegrunarskyni
viS alúmín, þar sem ljóst anóSuyfir-
borS hæfir betur, en hún er þó mikil-
væg viS margs konar iSnaS. Hlutir,
sem verSa aS þola mikiS slit, eru oft
harS-krómhúSaSir til aS gæSa þá
betri endingu. Kopar, messing eSa
silfur má festa viS alúmín, þegar þörf
er á kveikingu, og einnig verSmæta
málma til sérþarfa, einkum á hluta úr
raftækjum. Rafplett er aSeins ráSlegt
fyrir ákveSnar sérþarfir, og þá helzt
á hreint alúmín eSa koparblandaS
melmi. Ef melmiS inniheldur mikiS
af silicon eSa magnesium, er þörf á
sérstakri tækni.
Töflur I—III skýra í einstökum at-
riSum hinar ýmsu gerSir yfirborSa,
ásamt aSferSunum, sem beitt er, og
notkun þeirra. GerSir þessar má nota
á allar tegundir af hreinu alumíni og
flestar alúmblöndur, nema mælt sé
sérstaklega meS öSru.
Yfirlit þetta birtist upphaflega í
„The Aluminium Courier“, nr. 52,
1960, en þaS er eitt af ritum Alumin-
ium Development Association.
42
IÐNAÐARMÁL