Iðnaðarmál - 01.04.1964, Side 36

Þau viðbótarorkuver, sem reist
verða á næstunni handa þessum orku-
veitusvæðum og eiga að endast fram
á árið 1974 þurfa því að vera sam-
tals um 100.000 kW að stærð. Ef
þessari aflþörf er fullnægt með einni
virkjun á hentugum stað, á að geta
fengist mjög ódýr virkjun og hag-
kvæm raforkuvinnsla fyrir öll orku-
veitusvæðin sameiginlega.
Landsvirkjun, landsveita
Þessi viðhorf gefa manni tilefni til
að líta svo á, að nú sé að hefjast hið
þriðja þróunartímabil í rafveitumál-
um landsins, nýtt 30 ára tímabil, og
að kenna megi það við landsvirkjun
og landsveitu. Á því tímabili verða
án efa allar hinar aðskildu samveitur,
svo og kauptúnarafveitur, tengdar inn
á eitt meginveitukerfi, er að lokum
tekur yfir allt landið og má nefnast
„landsveita“. Á tímabilinu verður
stigið hvert skrefið öðru stærra í
virkjun stóránna og orka þeirra flutt
um landsveituna hvert á land sem
hennar er helzt þörf.
Þessi þróun kemur sem eðlilegt
áframhald af fyrra tímabilinu, sam-
virkjunum og samveitum, og grund-
vallarþáttur hennar er að sjálfsögðu
eins og fyrra tímabilsins sá, að hverfa
að enn stærri og um leið hagkvæmari
virkjunarframkvæmdum en áður
voru komnar. Fullvirkjun Sogsins
markar eðlilega þessi tímamót. Nú er
að stíga það skref að hefja virkjun
í stórám landsins. Það skref er svo
stórt, að eðlilegt er að líta á hina
fyrstu virkjun í stórám landsins sem
landsvirkjun og nefna hana því nafni
og óhj ákvæmilegt að sköpun og þró-
un landsvirkjunar og landsveitu fylg-
ist nokkurn veginn að.
Eins og að framan getur, kemur
nú mjög til athugunar að virkja sarn-
eiginlega í einni stórvirkjun fvrir
fimm af samveitusvæðum landsins,
sem enn eru aðskilin. 100.000 kíló-
watta virkjun fyrir þau sameiginlega
endist þeim ekki nema fram á árið
1974. Fyrir þann tíma þarf næsta
orkuver þar á eftir að vera komið
upp. Þá er árleg aukning aflþarfar
á svæðinu orðin full 15.000 kW og
síðari virkjunin getur ekki orðið
undir 50.000 kW að stærð. Á næstu
10 árum verður því að virkja að
minnsta kosti 150.000 kW fyrir þetta
svæði allt.
Á 6. mynd eru sýnd í stórum drátt-
um mörk þess heildarveitusvæðis, er
myndast við þessar tengingar. Skeiðs-
fosssvæðið er þar tekið með, þótt
tenging við það kunni í fyrstu að
vera ófullkomin eða dragast nokkuð.
Á þessu svæði öllu búa um 90% þjóð-
arinnar og meir en 95% allrar raf-
orkunotkunar fer þar fram.
Á þessu svæði eru þær þrjár ár,
sem taldar eru bezt fallnar til virkj-
unar af stórám landsins, Hvítá,Þjórsá
og Jökulsá á Fjöllum, en auk þess
Sogið, sem nú er fullvirkjað og Laxá
í S.-Þing., sem er mjög vel fallin til
virkjunar. Með hagkvæmum virkjun-
um í þessum ám má örugglega fá
þá orku, er hér segir:
Sogið .............. 500 GWh (virkjað)
Hvítá (án Sogs) .... 2000 —
Þjórsá (með þverám) 8000 —
Jökulsá á Fjöllum .. 3000 —
Laxá í S.-Þing.... 500 —
Samt. 14.000 GWh
Virkjunarstaðhættir í öllum þess-
um ám (öðrum en Soginu) leyfa stór-
ar virkjanir, 100.000 kW í einu og
þar yfir. Orkuvinnslugetan í þessum
ám er einnig sýnd á 6. mynd.
Hvenær er landsveita tímabær?
Mjög mikill meiri hluti eða kring-
um 80% af allri raforkunotkun þjóð-
arinnar fer fram á Suðvesturlands-
svæðinu. Það orkuveitusvæði er því
þegar orðið svo stórt, að því er frem-
ur lítil hagsbót að því að hin smærri
svæði verði tengd við það. Mismun-
ur virkjunarkostnaðar á hvert kW er
ekki mikill hvort um 80.000 eða
NYTSAMAR
Stafur fyrir blinda
Varar notandann á sjálfvirkan hátt
við hindrunum. Er einnig búinn
viðvörunarljósi og útbúnaði til að
mæla stigahæð o. fl.
Þessi stafur sameinar nokkur tæki
í eina heild til að veita blindum aukið
öryggi. Aðalútbúnaðurinn er fólginn
í tveimur málmþreifurum, sem komið
er fyrir 15 cm ofan við neðri enda
stafsins. Við þessa þreifara eru tengd-
ar litlar bjöllur, sem hringja, ef þreif-
ararnir snerta vegg eða aðrar hindr-
anir.
Stafnum er.velt áfram á hjóli með
mjúkum hjólbarða. Þegar notandinn
kemur að stigabrún, ræsi, laut eða
dæld, fellur hjólið niður, en enda
stafsins er haldið uppi af fjöður.
Þetta setur af stað lítið hjól, sem
tengt er við efri enda stafsins, er ligg-
ur upp að framhandlegg notandans,
eins og myndin sýnir. Af hreyfingu
100.000 kW virkjun er að ræða.
Stofnkostnaður virkjana af þeim
stærðum er nú áætlaður 8.000—9.000
kr/kW. Hins vegar eru 3000—20.000
kW virkjanir að jafnaði til muna
dýrari eða 12.000—24.000 kr./kW
sbr. línuritið á 5. mynd.
Fyrir hin minni orkuveitusvæði er
það hins vegar, að öðru jöfnu, veru-
legur hagnaður að verða þátttakandi
i stórvirkjun með öðrum, í stað þess
70
IÐNAÐARMÁL