Neytendablaðið - 01.03.2013, Blaðsíða 2

NEytENdaBlaðið
1. tbl. 59.árg. mars 2013
Útgefandi: Neytendasamtökin,
Hverfisgötu 105, 101 Reykjavík
Sími: 545 1200
Veffang: www.ns.is
Netfang: ns@ns.is
Ábyrgðarmaður: Jóhannes Gunnarsson
Ritstjóri: Brynhildur Pétursdóttir
Ritnefnd: Jóhannes Gunnarsson,
Þuríður Hjartardóttir, Hildigunnur
Hafsteinsdóttir
Umsjón með gæðakönnun: Ian Watson
Yfirlestur: Finnur Friðriksson
Umbrot og hönnun: Kinecodes- hönnunardeild
Prentun: GuðjónÓ ehf. – vistvæn prentsmiðja
Forsíðumynd: Yaymicro.com
Upplag: 9.700 eintök, blaðið er sent öllum
félagsmönnum í Neytendasamtökunum
Ársáskrift: Árgjald Neytendasamtakanna er
5.200 krónur og innifalið í því er m.a.
Neytendablaðið, 4 tölublöð á ári.
Heimilt er að vitna í Neytendablaðið í öðrum
fjölmiðlum sé heimildar getið. Óheimilt er þó að
birta heilar greinar eða töflur án leyfis Neytenda­
samtakanna. Upplýsingar úr Neytendablaðinu er
óheimilt að nota í auglýsingum og við sölu nema
skriflegt leyfi Neytendasamtakanna liggi fyrir.
Lykilorð á heimasíðu: 60nesa
Leiðari 2
Fréttir frá NS 3
Neytendasamtökin í 60 ár 6
Þvottavélar ­ gæðakönnun 10
Frá formanni 13
Pistill: Ingibjörg Gunnarsdóttir 14
Rafmagnsverð 15
Myglusveppir í húsum 16
Matvælafréttir 18
Varalitir 19
Sóun matvæla 20
Asó­litarefni 21
Heilsufullyrðingar 22
Í þá gömlu góðu daga 24
Efni
Blaðið er prentað á
umhverfisvænan hátt.
Neysluhyggjan
ekki ný af nálinni
Gömul Neytendablöð eru frábært lestrarefni enda uppfull af heimildum um
merkilega baráttu Neytendasamtakanna og sögu íslenskra neytenda síðustu
sex áratugina.
Þegar Sveinn Ásgeirsson hagfræðingur flutti heim frá Svíþjóð að loknu námi
blöskraði honum hve samtakamáttur neytenda var lítill. Í útvarpserindi sem
Sveinn flutti haustið 1952 fór hann yfir stöðu neytenda hér á landi en hún
var talsvert frábrugðin stöðu annarra hagsmunahópa í þjóðfélaginu. Reynd-
ar hafði fram að þessu varla verið litið á neytendur sem sérstakan hags-
muna hóp. Sveinn komst svo að orði:
„Ekkert er eðlilegra en að framleiðendur yrðu langtum fyrri til en neytendur
að stofna með sér samtök. Það er auðveldara að stofna félag pylsugerðar-
manna en félag manna sem eta pylsur. Það er fljótlegra að hóa þeim saman
en hinum síðarnefndu. Mönnum finnst að sjálfsögðu eðlilegra, að þeir sem
hafi pylsugerð að atvinnu myndi með sér samtök, þar sem gera megi aftur á
móti ráð fyrir að hinir hafi það ekki að atvinnu að eta pylsur. En það eru
ekki sams konar störf út af fyrir sig, sem skipa mönnum saman, heldur fyrst
og fremst sameiginlegir hagsmunir.“
Sveini varð að ósk sinni þegar Neytendasamtökin voru formlega stofnuð 23.
mars 1953 og var hann kjörinn fyrsti formaður samtakanna. Útvarpserindið
sem hér er vitnað í var gefið út á prenti 1954 og má segja að það hafi verið
fyrsti vísirinn að útgáfu Neytendablaðsins.
Í næstu blöðum rifjum við upp sögu Neytendasamtakanna. Á sumum
sviðum hefur vissulega náðst mikill árangur. Hér áður fyrr þótti til dæmis
ekki ástæða til að merkja matvæli með innihaldslýsingu eða síðasta sölu-
degi, nema auðvitað ef varan var seld úr landi. Þá náðu Neytendasamtökin
á endanum að koma einokunarfyrirtækinu Grænmetisverslun ríkisins á kné
með dyggri aðstoð neytenda. Merkingar á erfðabreyttum mat, bann við
BPA í pelum og bætur fyrir verðsamráð olíufélaganna eru einnig örfá dæmi
um árangursríka baráttu. Á öðrum sviðum er þó eins og það hafi varla orðið
nokkur framþróun. Margar greinar í gömlum Neytendablöðum fjalla til
dæmis um neyslugleði landans.
Við höfum þegar birt hér í blaðinu pistil Sveins um sóun og offjárfestingu
íslenskra heimila, sem skrifaður var 1961, en þar talar Sveinn tæpitungu-
laust eins og honum var einum lagið. Sveinn leiðir að því líkur að við höfum
átt Evrópumet í kaupum á stórum saumavélum því ekki þýddi annað en
bjóða íslenskum húsmæðrum hin fullkomnustu tæki sem aldrei væru þó nýtt
til fulls. Sveinn gagnrýndi þessa sóun og taldi bæði sölumenn og neytendur
sjálfa eiga sök að máli.
Á blaðsíðu 6 má lesa áhugaverðan pistil eftir Svein frá árinu 1967. Aftur
gerir hann neysluhyggjuna að umfjöllunarefni og bendir á að ánægjan við að
kaupa hlaupi oft með okkur í gönur. Sveinn hvatti neytendur til að halda
utan um útgjöld einnar viku til að fá betri tilfinningu fyrir verðlagi. Hann
viðurkenndi að vissulega væri neytendum vorkunn að fylgjast með verði
vegna sífelldra verðbreytinga en þeir yrðu þó að taka sig á. Orðrétt segir
hann: „En þó verður það að segjast, að önnur eins vanþekking á verði hinna
daglegu lífsnauðsynja og hér er, á sér vart hliðstæðu með neinum
menningarþjóðum.“ Sveinn benti ennfremur á að ef neytendur losuðu sig
ekki við vanmáttar kenndina væri starf Neytenda samtakanna unnið fyrir
gýg.
Íslenskir neytendur eru sem betur fer ekki lengur uppfullir af vanmáttar-
kennd. Áhugi á neytendamálum hefur farið vaxandi og fólk lætur ekki bjóða
sér hvað sem er. Það er kannski helst þetta með neysluhyggjuna sem vefst
fyrir okkur, eða eins og Sveinn sagði sjálfur: „Flest okkar eru þannig gerð að
við njótum þess að kaupa – bara kaupa.“
Brynhildur Pétursdóttir
NEYTENDABLAÐIÐ // MARS 2013 // lEiðariNN2