Neytendablaðið - 01.03.2013, Blaðsíða 13

Jóhannes Gunnarsson
formaður Neytendasamtakanna
kjötsviNdlið
Matvælahneyksli skjóta af og til upp kollinum um alla
Evrópu. Fyrir nokkrum árum komst t.d. upp um ítalskan
ostaframleiðanda sem drýgði framleiðsluna með útrunnum
ostum og í Þýskalandi hefur nýlega komið í ljós að egg sem
seld voru sem egg frá „frjálsum hænum”, þ.e. hænum sem
hafa sína varpkassa og geta valsað um, voru í raun frá búr-
hænsnum og þetta mun hafa viðgengist í einhver ár. Þá er
ótalið hrossakjötshneykslið sem nú teygir anga sína um alla
Evrópu.
Bent hefur verið á að hrossakjötsvindlið í Evrópu sé í raun
skipulögð glæpastarfsemi og verður vonandi tekið á því
sem slíku. Eftir að upp um það komst var ákveðið að mat-
vælastofnanir um alla Evrópu gerðu rannsóknir á nauta-
hakki. Um er að ræða samtals 2.250 sýni og verða niður-
stöður gerðar opinberar 15. apríl. Í rannsókn Matvæla-
stofnunar (MAST) hér á landi kom fram að í engum til vik -
um hafði öðrum kjöttegundum verið blandað saman við
nautakjötið. Það er í samræmi við rannsókn sem Neytenda-
samtökin og Landssamtök kúabænda létu gera fyrir tæpum
þremur árum. Hins vegar kom í ljós að í nauta bökum frá
Gæðakokkum var alls ekkert kjöt. Þar er bein línis verið að
svindla á neytendum enda hefur málið verið kært. Það er jú
bannað að selja jurtaprótein (t.d. soja) sem kjötprótein
(kjöt).
Þessi vinnubrögð skaða ekki bara neytendur heldur einnig
mat vælaframleiðendur. Breskir neytendur hafa til að
mynda dregið úr kaupum sínum á hamborgurum um rúm-
lega 40% frá því að hrossakjötsmálið kom upp. Ekki græða
breskir nautabændur á því. Það er líka eðlilegt að það dragi
úr tiltrú neytenda á matvælaiðnaðinum þegar eitthvað fer
úrskeiðis. Iðnaðarsaltsmálið var t.d. ekki bein línis lyftistöng
fyrir matvælaframleiðslu okkar fremur en nautabakan nú.
Og við sem stærum okkur gjarnan af því að framleiða bestu
og hreinustu matvæli í heimi, hvorki meira né minna.
Rannsókn MAST leiðir í ljós að engin af vörunum 16 sem
prófaðar voru hér á landi uppfyllir allar kröfur um merk-
ingar. Í frétt MAST er bent á hve alvarlegt það er ef neyt-
endur geta ekki treyst því að heiti vöru gefi rétta mynd af
samsetningu hennar og það sama á við þegar innihalds-
lýsingar eru rangar eða veita ekki fullnægjandi upplýsingar
um samsetningu matvöru. Þetta á ekki síst við um þá sem
hafa ofnæmi eða óþol fyrir ákveðnum efnum. Þó var tekið
fram að í sumum tilvikum væri aðeins um minniháttar
athuga semdir að ræða. Þessar niðurstöður valda von-
brigðum. Neytendur verða að geta treyst því að merkingar
séu réttar og í samræmi við lög og reglur. Það er til dæmis
ámælisvert að framleiðendur og seljendur skuli ekki tryggja
að varúðarmerking sé á vörum sem innihalda umdeild
litarefni rétt eins og reglur kveða á um.
Því miður er það svo að það eru alltaf einhverjir sem ekki
virða reglur. Því er opinbert matvælaeftirlit nauðsynlegt að
mati Neytendasamtakanna og í starfi okkar verðum við
mjög vör við að það þyrfti að efla. Nú er þessu eftirliti í
raun sinnt af nokkrum aðilum; heilbrigðiseftirlitum sveitar-
félaga, sem eru 10 talsins, og Matvælastofnun. Er það
endilega skynsamlegasta fyrirkomulagið í rúmlega 320
þúsund manna samfélagi? Væri kannski eðlilegra að hafa
þetta á einum stað (með útibúum) og þá hjá Matvæla-
stofnun? Kannski væri á þann hátt mögulegt að hafa skil-
virkara eftirlit og um leið hagkvæmara. Ég velti þessum
spurningum upp hér þar sem ég veit ekki svörin við þeim
en ég tel að stjórnvöld eigi að skoða þennan möguleika í
fullri alvöru.
13