Neytendablaðið - 01.04.2008, Blaðsíða 13

Jóhannes Gunnarsson
forma›ur Neytendasamtakanna
Það hefur ekki farið fram hjá neinum
að miklar verð hækkanir hafa orðið á
mat vörum og virðist þeirri hrinu síður
en svo vera lokið. Margir máls metandi
menn hafa bent á að þessar hækk anir
séu óhjákvæmilegar, enda afleiðingar af
hækkandi heims markaðsverði. Jafnframt
hafi veiking krónunnar að undan förnu
ekki gert stöðuna betri. Því verði ekki hjá
því komist að matvörureikningur heimil-
anna hækki verulega.
Þessar verðhækkanir eru ekki bundnar við
okkur ein. Þannig hefur matvöruverð í
nágranna löndum okkar einnig hækkað þó
svo að hækkanir séu í mörgum tilvikum
meiri hér. Neytendasamtök í Evrópu hafa
haft miklar áhyggjur af þessari þróun og
því fylgst grannt með henni. Ekki vilja allir
kaupa skýringar seljenda athugasemdalaust.
Þannig hafa neytendasamtök í Dan -
mörk u og á Spáni óskað eftir því að sam -
keppnisyfirvöld í þessum löndum rannsaki
hækkanir á matvörum og hvort þær
sam rýmist hækkunum á heimsmarkaði.
Ástæð an er ofur einföld; hjá þeim gengur
reiknings dæmið ekki upp og fullyrt er
að hækk anir séu mun meiri en þróunin á
heims markaði gefur tilefni til. Því séu fram -
leiðendur, birgjar og/eða smásalar að nota
tæki færið til að hækka álagningu sína í
skjóli hækk ana á heimsmarkaðsverði.
Stjórn Neytendasamtakanna fjallaði um
þess ar hækkanir á fundi sínum nýverið. Þar
komu fram miklar áhyggjur gagnvart því
sem er að gerast á matvöru markaði. Einnig
að vegna verðtryggingar lána myndu þess -
ar hækkanir ekki aðeins skila sér á mat -
vörun um sjálfum heldur einnig í vaxandi
skuldum heimilanna. Stjórnin ákvað því að
senda bréf bæði til Samkeppniseftirlitsins
og forsætisráðherra (afrit af því bréfi var
jafnframt sent viðskiptaráðherra sem fer
með neytendamál).
Í bréfi Neytendasamtakanna til Samkeppnis -
eftirlitsins koma fram efasemdir um að
þau rök sem birgjar og smásalar gefa upp
fyrir þessum verðhækkunum (hækkun
heimsmarkaðsverðs og veiking krónunnar)
haldi í öllum tilvikum. Minnt er á í bréfinu
að fákeppni ríki í smásöluverslun á mat -
vöru markaði hér á landi auk þess sem
birgj um sem selja matvörur hafi fækkað
á síðustu árum um leið og fyrirtækin hafi
sameinast og stækkað. Því telur stjórn Neyt-
endasamtakanna fullt tilefni til að þessar
verð hækkanir verði skoðaðar frekar.
Í bréfinu til forsætisráðherra eru sömu
áhyggjur tíundaðar og minnt á nýundirritaða
kjarasamninga á almennum vinnumarkaði.
Takmarkið með þeim samningum sé að
bæta stöðu fólks með lægri tekjur og tryggja
stöðugleika. Hætt sé við, nái þessar miklu
verðhækkanir sem boðaðar hafi verið á
matvörum fram að ganga, að yfirlýst mark-
mið kjarasamninganna náist ekki. Minnt er
á að þessar verðhækkanir leiði ekki aðeins
til hækkaðs verðs og aukinnar verðbólgu,
heldur einnig til mikillar hækkunar á verð-
tryggðum skuldum heimilanna. Með þeim
háu vaxtagjöldum sem nú ríkja sé ljóst að
mikill vítahringur víxlverkana verðlags og
launa geti farið af stað og valdið neytendum
og atvinnulífinu ómældu tjóni ef ekkert er
að gert.
Í lok bréfsins kemur fram að Neytenda-
samtökin telja afar mikilvægt að reynt
verði að tryggja eins mikinn stöðugleika
og mögulegt er. Því hvetja samtökin for -
sætis ráðherra til að beita sér fyrir því að
stofn að verði til samráðsvettvangs í anda
gömlu þjóðarsáttarinnar til að hamla gegn
verðhækkunum á matvörum. Að mati
Neyt enda samtakanna er eðlilegt að auk
fulltrúa stjórnvalda tækju þátt í slíkum
samráðsvettvangi fulltrúar verkalýðs hreyf-
ingarinnar, neytenda, atvinnulífsins og
bænda.
Neytendasamtökin vonast til að tekið verði
undir sjónarmið samtakanna enda mikið
í húfi fyrir heimilin í landinu. Auk þess
vilja Neytendasamtökin hvetja alla aðila í
framleiðslu og sölu að gera allt sem í þeirra
valdi stendur – t.d. að auka hagræðingu –
til að verðhækkanir verði sem minnstar.
Verðhækkanir á matvörum;
er rétt gefið?
13 NEYTENDABLA‹I‹ 1. TBL. 2008