Neytendablaðið - 01.04.2008, Blaðsíða 18

Á Íslandi má segja að enginn fari á
leigumarkaðinn nema tilneyddur enda
er hlutfall þeirra sem eiga eigin húsnæði
mjög hátt eða um 80%. Víða erlendis, t.d.
á Norðurlöndunum, er málum öðruvísi
háttað og margir kjósa að leigja allt
sitt líf í stað þess að fjárfesta í fasteign.
Leigumarkaðurinn á Íslandi er að mörgu
leyti vanþróaður og ekki er hugað nógu vel
að málefnum leigjenda. Neytendasamtökin
fá margar fyrirspurnir um leigjendamál, þó
það sé ekki eitt af málasviðum samtakanna,
og augljóst er að mikill skortur er á öflugri
hagsmunagæslu fyrir leigjendur.
Engin leigjendasamtök
Leigjendasamtökin sem störfuðu hér í
eina tíð lognuðust því miður út af. Á
Íslandi eru hlutfallslega fáir leigjendur og
þ.a.l. er erfiðara að fjármagna slík samtök
sérstaklega ef ekki kemur til stuðningur frá
ríki og sveitarfélögum. Hér eru því engin
sterk hagsmunasamtök leigjenda eins og
víða erlendis og það veikir klárlega stöðu
þeirra.
Leigumiðlanir
Til eru nokkrar leigumiðlanir (m.a. Leigu-
listinn og Rentus) sem leigusalar og leigu -
takar geta leitað til. Samkvæmt húsa leigu-
lögum þarf sérstakt leyfi til leigumiðlunar.
Algengt er að miðlanir taki fast verð fyrir
þessa þjónustu, t.d. kostar aðgangurinn
að gagnagrunni Leigulistans 4000 kr. Á
síðustu árum hafa svokölluð leigufélög
komið á markað en þau leigja út íbúðir til
almennings. Þá býður Búseti upp á leigu
með eignarrétti, þ.e. leigjandi greiðir út
12,5% af íbúðarverðinu og borgar síð an
leigu í hverjum mánuði. Þegar flutt er út
greiðast fyrrnefnd 12,5 % til baka verð-
tryggð.
Verð á leiguhúsnæði
Á höfuðborgarsvæðinu er húsaleiga mjög
há. Máli okkar til stuðnings birtum við hér
dæmi um leiguverð á íbúðum sem voru í
boði hjá Leigulistanum þann 12. febrúar sl.
Verð er miðað við mánaðarleigu. Sjá töflu
á næstu síðu.
Hjón með 3 börn
Ímyndum okkur hjón með 3 börn. Þau
taka á leigu 4 herbergja íbúð í Hafnarfirði
en leiguverðið er 200.000 kr. á mánuði,
án hita og rafmagns. Hjónin eru ekki
hátekjufólk; hvort um sig eru þau með
200.000 kr. á mánuði, eða 4.800.000 kr. í
heildarárstekjur.
Þrátt fyrir fremur lágar tekjur, eignaleysi, háa
húsaleigu og mörg börn fá hjónin ekki háar
húsaleigubætur, en samkvæmt reiknivél
á heimasíðu félagsmálaráðuneytisins eru
þær 3.000 kr. á mánuði. Ráðstöfunartekjur
fjölskyldunnar eru 329.518 kr. á mánuði,
með launum, húsaleigubótum og
barnabótum. Eftir að leigan (200.000 kr.),
rafmagn og hiti (8.000 kr.), heimasími
(7.000 kr.) og afnotagjald RÚV (2.852 kr.)
hafa verið greidd standa því eftir 111.666
kr. sem eiga að duga fyrir mat, tryggingum,
rekstri bifreiðar, fötum, læknisaðstoð
og ýmsu tilfallandi. Sé tekið mið af
neysluviðmiðum Ráðgjafarstofu um fjármál
heimilanna, sem eru mjög hófleg og taka
einungis til bráðnauðsynlegra útgjalda (t.d.
hvorki reksturs bifreiðar né strætófargjalda,
ef út í það er farið, og raunar engra fastra
útgjaldaliða) er neyslukostnaður hjóna með
3 börn hins vegar 141.900 kr. á mánuði. Er
því erfitt að sjá hvernig þessir leigjendur ná
endum saman.
Einstæð móðir
Hugsum okkur þá einstæða móður með tvö
börn og sæmilegar tekjur. Hún tekur á leigu
þriggja herbergja íbúð í miðbæ Reykjavíkur
þar sem leiguverðið er 150.000 kr. á mánuði
og hússjóður 9.000 kr. á mánuði, án
rafmagns. Heildartekjur hennar eru 300.000
kr. á mánuði, hún fær 9.500 kr. á mánuði
í húsaleigubætur og að meðaltali 28.560
kr. á mánuði í barnabætur. Þá fær hún
meðlagsgreiðslur með börnunum að upphæð
38.000 kr. á mánuði. Í ráðstöfunartekjur
hefur fjölskyldan því 285.407 kr. á mánuði.
Eftir að húsaleiga, hússjóður, rafmagn,
heimasími og afnotagjald RÚV hafa verið
greidd standa eftir 112.500 kr. á mánuði
til að framfleyta fjölskyldunni, en sú
tala er lítillega undir neysluviðmiðum
Ráðgjafarstofunnar (sem miðast við kostnað
vegna matvöru, hreinlætisvara, fatnaðar og
heilsugæslu). Því má ekki mikið út af bera
hjá þessari konu þó að ljóst sé að margir
eru mun verr settir.
Einstaklingur
Samkvæmt upplýsingum frá Ráðgjafastofu
um fjármál heimilanna eru ekki einungis
fjölskyldur og einstæðir foreldrar sem leita
til stofunnar. Einstaklingar leita í auknum
mæli eftir fjárhagsráðgjöf. Í þessum hópi
eru mun fleiri karlmenn en konur, en 24%
allra þeirra sem leituðu til ráðgjafastofu
árið 2006 voru einhleypir karlar. Einhleypar
konur voru mun færri eða 14%. Helstu
ástæður þess að einhleypir karlar lenda í
fjárhagsvandræðum eru meðlagsskuldir og
vangreidd opinber gjöld.
Leigjendamál
­ fráleitt ástand!
18 NEYTENDABLA‹I‹ 1. TBL. 2008