Ægir - 01.02.2001, Blaðsíða 33

má búast við að mismunandi
hegðun kynja sé tilkomin vegna
hrygningarinnar sjálfrar. Við vit-
um ekki til þess að nokkur hafi
séð skarkola hrygna við náttúru-
legar aðstæður, en athuganir í
búrum sýna talsverðan mun á
hátterni kynja. Skömmu áður en
losun hrogna og svilja á sér stað
eru bæði kynin talsvert á ferðinni
ofan botns búrsins. Þegar hrygnan
er tilbúin að losa hrognin leggst
hún þétt að botninum. Hængur-
inn heldur hinsvegar áfram að
synda um ofan botnsins, órólegur
yfir nærveru annarra kola
(Beverton, 1964). Hrygnur eru
ekki hrygnandi allan hrygningar-
tímann, heldur losa hrogn í
nokkrum skömmtum. Því er ein-
ungis hluti hrygna hrygnandi á
sama tíma. Hængar eru aftur á
móti rennandi allan hrygningar-
tímann og búast má við að mikil
samkeppni ríki um að frjóvga
hrognin og hængar séu stöðugt á
ferðinni leitandi að tilbúnum
hrygnum.
Kynjamunur á atferli skarkola
vekur upp spurningar hvort kyn-
in séu misjafnlega veiðanleg á
hrygningartíma, enda getur veið-
anleiki fiska verið mismunandi
eftir því hvernig hegðun þeirra er
háttað. Botnveiðafæri eins og net
(lagnet), botnvarpa og dragnót
veiða eðli málsins samkvæmt ein-
göngu fisk sem heldur sig nærri
botni. Netaveiði er einnig háð því
hve mikið fiskarnir færa sig úr
stað og botnvarpa og dragnót
veiða fremur fiska sem eru á ferli
nærri botni heldur en þá sem
liggja fast við eða grafa sig í botn-
inn. Í 7 sýnum sem við tókum úr
skarkolaafla í dragnót og net frá
Flákakanti vorin 1997 og 1998
reyndist hlutfall hænga vera 74-
90 %. Í öllum tilfellum var hlut-
fall hænga marktækt hærra en bú-
ast mætti við miðað við jöfn
kynjahlutföll. Í samræmi við nið-
urstöður okkar er afli skarkola frá
hrygningarslóðum í Norðursjó yf-
irleitt mestur að nóttu og skýrist
það einkum af aukinni veiði
hænga (Hefford, 1909).
Rafeindamerkin sýna að yfir
sumartímann er skarkolinn mjög
botnlægur. Bent skal á að hér höf-
um við sýnt mælingar rafeinda-
merkja að sumri með 4 klst mæli-
tíðni, sem er gróf upplausn svo að
hugsanlega missum við af ein-
hverjum ferðum upp í sjó. Mæl-
ingar með 30 mín. mælitíðni gefa
þó sömu niðurstöður, þ.e. að kol-
inn fari lítið upp í sjó. Skarkolinn
í Norðursjó stundar hinsvegar
lóðréttar dægurferðir á fæðuslóð á
sumrin, aflar sér fæðu við botn á
daginn en fer upp í sjó um nætur
(Woodhead, 1966). Líklega
skýrist þessi munur á lifnaðar-
háttum stofnanna af þeirri stað-
reynd að birtu sólarinnar nýtur
nær allan sólarhringinn norðvest-
an Íslands á sumrin, en mun
33
F I S K I R A N N S Ó K N I R
0
50
100
150
200
35947 35959 35971 35983 35995 36007 36019
Hrygnur _
0
50
100
150
200
35947 35959 35971 35983 35995 36007 36019
Hængar _
4. mynd. Dýpisferlar 12 skarkola á fæðuslóð frá 1. júni - 14. ágúst (sömu kolar og á
2. mynd). Hér eru sýndar mælingar með 4 klst. millibili.
D
ýp
i (
m
)
D
ýp
i (
m
)
1. júní 13. júní 25. júní 7. júlí 19. júlí 31. júlí 12. ágúst
1. júní 13. júní 25. júní 7. júlí 19. júlí 31. júlí 12. ágúst
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 28 21 17 4
5. mynd. Hitamælingar rafeindamerkja sem fest voru á skarkola. Sýndur er meðalhiti
(rauð lína) og +/- staðalfrávik (grænar línur) mælinga með 4 klst millibili í 11 mán-
uði frá merkingu. Fyrir sama tímabil er sýndur meðalhiti við botn á mismunandi árs-
tíma á 50-150 m dýpi á Selvogsbanka (gulir kassar), út frá Látrabjargi (svartir
punktar), Kögri (svartir kassar) og Siglunesi (bláir þríhyrningar). Sjá heimasíðu Haf-
rannsóknastofnunarinnar www.hafro.is/hafro/Sjora/index.htm). Tölurnar ofan mynd-
arinnar sýna fjölda rafeindamerkja sem mældu hitastig.
1.
4.
19
98
1.
5.
19
98
1.
6.
19
98
1.
7.
19
98
1.
8.
19
98
1.
9.
19
98
1.
10
.1
99
8
1.
11
.1
99
8
1.
12
.1
99
8
1.
1.
19
99
1.
2.
19
99
1.
3.
19
99