Tímarit Máls og menningar - 01.06.1993, Blaðsíða 34

Fremur en ætla þetta kristni hæfir að telja
lífssýnina hyggindi sem kristni byggir á.
Steinar hafði vit á að hætta að mestu níði
um Skagamenn eftir að hann hafði skrifað
Blandað í svartan dauðann þótt hröslara-
legt sjómannalíf hafi leitað inn í smásögur
hans síðan hann sendi frá sér þessa skáld-
sögu. Til dæmis hina ágætu smásögu
„Pourquoi pas?“ Hann var mjög ein-
strengingslegur í ádeilu sinni. Og ádeilu-
höfundur var hann og af því tagi sem nú
virðist með öllu af sér gengið. Þessi stór-
kallalæti sem fóru mönnum misvel og hon-
um alltaf illa. Tónninn er persónulegastur
og áleitnastur í ádeilu hans þegar hann fer
ekki beint að hlutunum heldur gerist stríð-
inn, ísmeygilegur, nartar í feimnismálin og
með æ ágengari hætti. Þetta grípur og keyrir
mann áfram við lesturinn og er viðloðandi
óværa lengi á eftir. Kannski var hann svona
kvikindislegur hið innra. Ekki var maður-
inn það sjálfur í viðkynningu eins og þú
kannast kannski við. Þetta var gæðalegur
og einlægur nákvæmnismaður sem stund-
um átti það til að svara afdráttarlaust og
jafnan var fylginn sér, það jafnvel í óregl-
unni sem öðru. Sennilega er sögumaður
fyrri verka hans aðferð sjálfs hans til að
komast hjá frekari samfélagslegri mótun en
óhjákvæmilegt var, persónugervi víxláhrifa
milli manns og umhverfis þar sem hvort
tveggja hafnar hinu. Sé þetta aðferð til að
komast hjá því að mengast var ekki við öðru
að búast en persónugervið yrði ómynd eins
og sögumaður Siglíngar.
Hann deildi á borgaraskapinn í ljóðræn-
um hugleiðingum sem hann kallaði Þú upp
úr því að hann sendi frá sér Blandað . . .,
Skuggann og síðan Djúpið. Síðan kom
ljóðasafnið Landans erþað lag (1976) sem
er aðgengilegra en þessi verk öll, léttara á
bárunni. Eftir útlitinu að dæma orti Steinar
þegar lundin var jafnvægust.
Er ekki nærri lagi að segja að fráfall þessa
utangarðsmanns til skamms tíma marki
tímamót? Þessar sjálfvöktu skáldskapartil-
hneigingar sem gáfu af sér sérstæða mann-
gerð í íslenska samfélaginu heyri til liðnum
tíma? Hinn sérviskulegi maður sem fer einn
og utanhallt við allt daglegt líf, á sér sama-
stað í óskilgreindum kjallaraskonsum eða
kvistherbergjum eða liggur inni hjá kunn-
ingjafólki og syndgar endalaust upp á þá
náðina. Þú kannast við hann úr eldri sögum
Guðbergs. Sjálfur trúði Steinar því að and-
inn væri með honum þótt hann hrektist og
hann gæti beitt ofureflið vopni andagiftar-
innar sem fylgdi sigur fyrr eða síðar. Nú-
orðið hlær fólk að yfirlýsingum eins og
þeim að ekkert bíti svo biturlega sem hefnd
skáldsins. Sérviskan er bara della, af-
sprengi hugar sem komist hefur hjá sér-
fræðingsmeðferð og sér af þeim sökum allt
með frumlegri sjón. Slíkt útsýni er ekki
talið merkilegra en þótt maður flytji sig af
einum hól á annan til að skoða útsýnið og
svo vill til að enginn hefur asnast upp á þann
hólinn fyrr. Núorðið er skáldskapur fag-
vinna og stafi misbrestir í því sem á skjáinn
er sett frá einkalífi skáldsins sem við hann
situr eru sérfræðingar boðnir og búnir til að
slétta úr misfellunum áður en kemur til
útgáfu. Oftast áttar höfundurinn sig á að
betur fer eftir en áður. Ef hann gerir það
ekki er hann kominn í slóð Steinars og þar
vill enginn vera sem ekki er von.
Steinar er augljóslega aðalpersónan í
Farðu burt skuggi (1971) og að sjá sem
hann geri sér grein fyrir helstu ágöllum
sínum þar. Hann dregur ekki dul á ráðleysið
32
TMM 1993:2