Tímarit Máls og menningar - 01.06.1993, Page 45

syngur ekki, hún er „barmafull af hryggð“
og með því að tilheyra til hálfs „undirheim-
um“ vísar hún strax til dauðans. Vatn tengist
reyndar oft dauðsföllum hjá Lorca, sérstak-
lega eru drukknuð börn skáldinu hugleikin.
En það vatn sem bömin dmkkna í er ævin-
lega kyrrt, bmnnar og vatnsból; rennandi
vatn er skáldinu hins vegar tákn frjósemi og
lífskrafts, einsog blóðið. Að vatn tákni
sköpunarkraft lífsins liggur beint við hjá
skáldi frá Andalúsíu, það er eðli vatnsins að
gera jörðina frjóa, svala lífsþorsta moldar-
innar. í verkum Lorca er einfaldast að
benda á hliðstæðu í leikritinu Yermu, þar
sem sjálfur titillinn tengir aðalpersónuna
við ófrjótt land, þurrt land, Hrjóstra gæti
hún heitið hjá róttækum íslenskara. Hana
vantar vatn, nýtt blóð af sínu blóði.
Ég held að viðlag spænska textans víki
einmitt beint að spurningunni um frjósemi:
Duérmete, clavel,
que el caballo no quiere beber.
Duérmete, rosal,
que el caballo se pone a llorar.
Sofnaðu, nellika, / því hesturinn vill ekki drekka.
/ Sofnaðu, rósarunni, / því hesturinn brestur f grát.
*
Sof þú, baldursbrá,
því mannlaus bíður hestur úti í á.
Blunda, rósin rjóð,
því niður hestsins vanga vætlar blóð.
Spænska skáldið biður gróður jarðar að
sofna — blómstra ekki, getum við ályktað
— því hesturinn vilji ekki drekka og gráti;
íslenska skáldið biður gróðurinn að sofa því
hesturinn standi mannlaus úti í ánni, mann-
laus og blóðugur. Samhengið í orðræðu
íslenska ljóðsins virðist vera eitthvað á þá
leið að baminu sé sagt að sofa einsog blóm-
in því úti sé eitthvað óhreint á kreiki: við
skulum ekki vaka um dimmar nætur. Sam-
hengi spænska textans virðist vera að bam-
ið eigi að sofna því náttúran sé að sofna, og
hún sofni af því að hesturinn vilji ekki
drekka vatnið. Annars hlýtur túlkun á þess-
um ljóðlínum spænska textans að taka mið
af leikritinu sem hann er hluti af, en þar líkir
Lorca mannfólkinu markvisst og stöðugt
við blóm og jurtir, gróður sem vex upp af
jörðinni, þarf vatn og sem hægt er að skera
og höggva „í blóma lífsins". Á tveimur
öðrum stöðum í leikritinu er minnst á nell-
ikur,6 og í báðum tilfellunum eru þær tengd-
ar karlmennsku og frjósemi; rósir tengjast
auðvitað konum og kvenleika, enda minna
útspmngnir knúppar rósarinnar á fagurlega
þrútna skapabarma. Bamið sjálft er hins
vegar tengt þriðju jurtinni: „Mi niho está
como una dalia“ segir móðirin um sveininn
þegar söngnum er lokið: „bamið mitt lítur
út einsog glitfífill".
Gróður jarðar á semsagt að sofna í mynd
beggja kynja, eða kynin í mynd jurta, þau
geta ekki blómstrað af því að hesturinn vill
ekki drekka vatnið. En af hverju þarf hest-
urinn að drekka vatnið?
Þorstinn
Hestar koma víða fyrir í ljóðum og leik-
ritum Lorca. Segja má að tákngildi þeirra
sé tvenns konar: í reiðmannsljóðunum eins-
og „Söng reiðmannsins", sem hefur verið
þýddur oftar en einu sinni á íslensku, kemur
hesturinn fram sem verkfæri feigðarinnar:
reiðmennirnir em allir á leið í dauðann.
TMM 1993:2
43