Fréttablaðið - 05.08.2015, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 5. ágúst 2015 | SKOÐUN | 15
Ég var í jarðarför gam-
allar vinkonu minnar um
daginn. Ljósið flæddi inn
um steinda gluggana, and-
inn sveif yfir og „hærra
minn guð til þín“ ómaði um
hvelfinguna. Kyrrlát og
falleg stund, fólkið sat auð-
mjúkt andspænis óskilj-
anleika dauðans. Það var
nærandi fyrir sálina að
leggja egóinu á bílastæð-
inu við kirkjuna og beygja
sig um stund fyrir mætti lífsins.
Einlæg undrun
Frá fyrstu tíð hefur manneskjan
staðið undir sól og stjörnum og
undrast af einlægni. Skilning-
urinn bjó í eplinu og þegar við
komumst yfir það fórum við að
spá í hlutina og smíða skýring-
ar á óskiljanleika tilverunnar.
Hvað er sólin? Hvað veldur flóði
og fjöru? Hvað verður um okkur
þegar við deyjum? Um allan heim
fléttuðu menn saman útlistanir á
gangverki heimsins. Og þvílíkir
vefir! Í þeim tvinnast saman nátt-
úran og manneskjan, vonin, ástin,
sorgin og gleðin yfir að vera til.
Úr þessum efnivið hafa skáld ort,
málarar málað, tónskáld samið
og myndhöggvarar mótað. Trúin
hefur fært okkur stórkostleg
listaverk, verið þjáðum huggun
og gefið okkur von um réttlæti í
vonleysi og þrældómi. Því í trúna
voru ekki aðeins vafðar skýringar
þess óskiljanlega heldur líka sið-
fræðin og lögin. Við sem trúum
því að maðurinn hafi skapað
guð getum því líkt og hinir sagt
af heilum hug: Guði sé lof fyrir
trúna.
Í dag geta fæstir sætt sig við
gamlar þjóðsögur sem leiðarljós
lífsins en þó guð sé kominn fram
yfir síðasta söludag er menning
okkar mótuð af trú. Hér norður
frá er nauðsynlegt að fólk þekki
helstu þætti kristni og ásatrúar til
að skilja menningu sína. Hvernig
er hægt að taka þátt í umræðum
eða fylgjast með án þess að skilja
hugtakið „Miskunnsami Samverj-
inn“ eða speki Hávamála „Marg-
ur verður af aurum api“? Orð
Jesú, „Ef þú átt tvo kirtla gefðu
þá náunga þínum annan“, eru að
verða ungu fólki óskiljanleg eins
og sést á gjörðum þeirra ungu
manna sem nú stjórna landinu.
Trúarbragðafræðsla nauðsyn
Við þurfum trúarbragðafræðslu
í skólum til að börnin skilji rætur
sínar, menninguna. Allir ættu
að kunna skil á Jesú, þeim góða
manni, húmanista, dulspekingi og
sósíalista og þekkja undirstöðu-
atriðin í íslam. Trúarbrögðin
standa höllum fæti en öll kerfi
verja sig, hagsmuni sína og völd.
Ímamar, kirkjuhöfðingjar og öld-
ungar eru góðir í því. (Frans páfi
þó líklega undantekning enda
gangandi kraftaverk.) Trúar-
bragðastríð er ein brellan – aldrei
hefur verið háð stríð vegna trú-
arbragða. Að baki öllum ófriði
býr sama ástæðan. Herför ISIS,
barátta talibana, Norður-Írland,
nýlendustríðin, siðaskiptin, kross-
ferðirnar, að baki býr ávallt eftir-
sókn eftir auði og völdum. Með
heilagar bækur í höndunum göfg-
ast málstaðurinn og lýðurinn
fylgir heilalaus með.
Misnotkun verst
Ef við lítum okkur nær sjáum við
trúfélög stór og smá sem verja
völd sín með öllum tiltækum
ráðum. Hvort sem við horfum til
stjórnenda kirkjunnar eða allsráð-
andi öldunganna í sértrúarsöfnuð-
um eins og Vottum Jehóva, birtist
sama stefið: Það er barist á móti
breytingum, vísindunum er vikið
til hliðar, náttúrulegar kennd-
ir eins og samkynhneigð og jafn
sjálfsögð mannréttindi sem jöfn
staða kynjanna eru bæld niður
eins lengi og hægt er.
Já, syndalisti trúarbragðanna er
langur og ljótur, þar er misnotkun
á einlægni trúlega verst.
Trúlega verst
„Bækur eru betri fjárfest-
ing en byssukúlur,“ sagði
Nóbelsverðlaunahafinn
Malala Yousafzai, nýlega
á fundi í Ósló. Fundur-
inn fjallaði um mikilvægi
menntunar í þeirri vegferð
sem ríki heims hefja í sept-
ember nk. þegar samþykkt
verða ný þróunarmarkmið
á leiðtogafundi Sameinuðu
þjóðanna. Markmiðin eiga
að taka gildi 1. janúar 2016
og þau á að framkvæma
fyrir lok 2030. Markmiðin
eru miklu víðtækari og metnað-
arfyllri en fyrirrennarar þeirra,
þúsaldarmarkmiðin frá árinu
2000.
Í fyrirliggjandi drögum er
viður kennt að útrýming fátæktar
er stærsta áskorunin sem alþjóða-
samfélagið stendur frammi fyrir
og því fjallar fyrsta markmiðið um
að útrýma fátækt.
Í drögunum er litið til þess að
ójöfnuður fer vaxandi innan ríkja
og milli ríkja og því ítrekað árétt-
að að markmiðin skuli ná til allra.
Ljóst er að fátækt verður ekki
útrýmt ef ekki kemur til stór-
átaks í menntamálum um allan
heim þar sem milljónir barna og
ungs fólks hafa ekki aðgang að
menntun í dag og hafi þau aðgang
er menntunin sem þau fá oft mjög
léleg. Því er í drögunum að fjórða
þróunarmarkmiðinu, sem
fjallar um menntun, ekki
eingöngu lögð áhersla á
að tryggja skuli jafnan
aðgang að menntun held-
ur skuli einnig tryggja gæði og
gildi menntunar. Þetta krefst m.a.
aukinnar fjárfestingar í kennara-
menntun.
Við Íslendingar höfum litið á það
sem sameiginlega hagsmuni okkar
að tryggja öllum jafnan aðgang að
menntun. Er óskandi að við berum
gæfu til að vera áfram sammála
um mikilvægi þessarar sameigin-
legu fjárfestingar í þessu litla
þjóðfélagi. Það er líka óskandi að
sú þrautaganga sem Malala gekk í
gegnum vegna þess að hún leyfði
sér að opna munninn og tala fyrir
menntun stúlkna verði til þess
að þeir sem hingað til hafa litið á
menntamál sem „mjúk“ mál geri
sér grein fyrir því að fjárfesting í
menntun þarf að vera forgangsmál
eigi að tryggja langvarandi öryggi
og stöðugleika í heiminum.
Bækur eru betri fjár-
festing en byssukúlur
UTANRÍKISMÁL
Gréta Gunnars-
dóttir
Stjórn félags
Sam einuðu
þjóðanna á Íslandi
Hækkun á mjólkurverði
Undanfarnar vikur hefur
verið til umræðu hækkun
á mjólk til framleiðanda.
Hækkun er 1,77% frá 1.
ágúst 2015, en síðasta
hækkun var í október
2013. Þessi litla hækkun
kom mörgum mjólkur-
framleiðendum verulega
á óvart.
Framleiðendur taka á sig
hallann
Verðlagsnefnd búvara
ákvarðar hækkun á mjólk
til framleiðanda. Nefndin miðar
við kostnað út frá grundvallar-
kúabúi sem er með 40 árskýr, en
búið er rekið með verulegum halla
árið 2014 eða yfir 8 m.kr. Hækk-
un leiðréttir ekki hallarekstur á
grundvallarbúi. Hluta af þessum
halla hafa framleiðendur þegar
tekið á sig með hagræðingu.
Nefndin tekur ekki tillit til lækk-
unar á beingreiðslum á lítra sem
orðið hefur á samningstíma gild-
andi mjólkursamnings frá 2004.
Beingreiðslur hafa rýrnað
Samningur um starfsskilyrði
mjólkurframleiðslu var undir-
ritaður 2004 og gildir út 2016.
Samkvæmt honum eru ákvæði
um beingreiðslur fyrir mjólkur-
afurðir til greiðslumarkshafa
mjólkur. Ef litið er til þróunar
beingreiðslna á lítra mjólkur til
framleiðanda frá árinu 2004, hafa
þær rýrnað um 20 kr. á lítra fram
til 2014 á föstu verðlagi. Þessar
upplýsingar koma meðal annars
fram í Bændablaðinu frá 9. júlí
2015: „Mjólkursamningurinn
frá 2005 hefur elst illa“, er bygg-
ir á BS-ritgerð Ástu Steinunnar
Eiríksdóttur hagfræðings.
Tekjutap mjólkurframleiðenda
verður að bæta
Samkvæmt lögum um verðlags-
nefnd er tekið fram að telja eigi
beingreiðslur til tekna og koma
til lækkunar á verði þeirra
afurða sem beinar greiðslur taka
til. Ekkert mælir því á móti því
að verðlagsnefnd taki tillit til
lækkunar á beingreiðslum inn
í útreikning sinn á sama hátt,
þannig að lækkun þeirra á lítra
komi inn til hækkunar á verði
til framleiðanda mjólkur. Þetta
tekjutap mjólkurframleið-
anda verður að bæta upp
annars staðar. Ef ekki
gegnum auknar niður-
greiðslur á framleiðslu-
kostnaði þá með hækkun
á verði til framleiðanda
frá verðlagsnefnd. Það
stjórnvald sem setur
ramma utan um starfsemi
verðlagsnefndar verður
að tryggja að tekjutap
fáist bætt gegnum verð-
lagsnefnd, önnur leið
virðist ekki í boði.
Verður að gera breytingar á
verðlagningu mjólkur
Það er ljóst að ekki gengur til
lengdar að reka kúabú, eins og
grundvallarbú verðlagsnefndar,
með verulegu tapi eins og raun-
in er. Það verður að gera breyt-
ingar á verðlagningu mjólkur
og starfsskilyrðum framleiðslu.
Mjólkurframleiðendur ásamt
mjólkurvinnslu hafa sýnt mikla
hagræðingu á undanförnum
árum. Það eitt og sér nægir ekki.
Það verður að tryggja rekstur
kúabúa í landinu á farsælan hátt
þannig að þessi grein geti þrifist
eðlilega. Á meðan verðlagning er
í gegnum verðlagsnefnd verður að
gera þá kröfu til hennar og þess
lagaramma sem henni er settur
að mjólkurframleiðsla búi við eðli-
legan rekstrargrundvöll. Þá verð-
ur einnig að hafa í huga hinn mjög
svo óeðlilega háa fjármagnskostn-
að sem mjólkurframleiðendur búa
við eins og aðrar atvinnugreinar
í landinu.
Framtíð mjólkur-
framleiðslunnar
Þjóð verður að geta nýtt eigin
gæði til framleiðslu mjólkurvara
þannig að rekstur búa gangi upp.
Það er ekki ásættanlegt fyrir
þjóð að vera háð innflutningi á
þessum vörum og greiða fyrir
þær með verðmætum gjaldeyri.
Einnig koma upp í huga þættir
eins og að halda uppi atvinnu,
hreinleiki íslenskrar matvöru,
sterk ímynd hennar fyrir hrein-
leika og að hafa dreifða byggð
í landinu. Einnig ber að nefna
mikilvægi þess að hægt verði
að neyta matvöru úr sínu nær-
umhverfi, sem er að öllu jöfnu
besta matvaran, en ekki mat-
vöru sem hefur verið framleidd
langt frá neytanda með stóru kol-
efnisspori vegna flutninga. Ekki
er ósennilegt að í náinni framtíð
verði mun meiri áhersla lögð á
kolefnisspor matvæla, þannig að
flutningar matvöru verði skatt-
lagðir til að sporna við mengun
vegna kolefnis. Neytendur eru
orðnir sem betur fer mun með-
vitaðri um þessa þætti. Reynsla
erlendis sýnir að ef landbún-
aðarframleiðsla eins og mjólk
víkur af markaði í framleiðslu-
landi hækkar verð matvöru
aftur. Þetta gerist eftir að inn-
lend matvara hefur orðið undir
í samkeppni við innflutning og
verð á matvöru verður á endan-
um hærra en það var fyrir, áður
en samkeppni kom til.
Hagsmunir framleiðenda, neyt-
enda og þjóðar fara saman
Það á að vera skýrt að hagsmun-
ir mjólkurframleiðenda, neytenda
og þjóðar fari saman. Tryggja
verður að neytendur geti hér eftir
sem hingað til átt kost á innlend-
um mjólkurvörum af sem mest-
um gæðum. Þær verði framleidd-
ar á sem hagkvæmastan hátt þar
sem velferð dýra er samkvæmt
því sem best gerist og framleiðsla
eins sjálfbær með tilliti til inn-
lendra hráefna og landsgæða og
kostur er.
Kúabú á krossgötum
LANDBÚNAÐUR
Guðjón Þórir
Sigfússon
verkfræðingur og á
og rekur kornrækt-
ar- og kúabú að
Grund í Eyjafi rði
➜ Mjólkurframleiðendur
ásamt mjólkurvinnslu hafa
sýnt mikla hagræðingu á
undanförnum árum. Það
verður að tryggja rekstur
kúabúa í landinu á farsælan
hátt þannig að þessi grein
geti þrifi st eðlilega. Á meðan
verðlagning er í gegnum
verðlagsnefnd verður að
gera þá kröfu til hennar og
þess lagaramma sem henni
er settur að mjólkurfram-
leiðsla búi við eðlilegan
rekstrargrundvöll.
➜ Við Íslendingar
höfum litið á það
sem sameiginlega
hagsmuni okkar að
tryggja öllum jafnan
aðgang að menntun.
➜ Að baki öllum
ófriði býr sama
ástæðan. Herför ISIS,
barátta talibana,
Norður-Írland, ný-
lendustríðin, siða-
skiptin, krossferðirn-
ar, að baki býr ávallt
eftir sókn eftir auði og
völdum. Með heilagar
bækur í höndunum göfgast
málstaðurinn og lýðurinn
fylgir heilalaus með.
TRÚMÁL
Sverrir Björnsson
hönnuður
0
4
-0
8
-2
0
1
5
2
3
:4
6
F
B
0
4
0
s
_
P
0
2
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
2
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
1
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
5
A
2
-8
7
9
C
1
5
A
2
-8
6
6
0
1
5
A
2
-8
5
2
4
1
5
A
2
-8
3
E
8
2
8
0
X
4
0
0
6
A

F
B
0
4
0
s
C
M
Y
K