Morgunblaðið - 11.02.2015, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 11. FEBRÚAR 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ídag eru 70 frálokum Jalta-ráðstefn-
unnar á Krímskag-
anum, þar sem
leiðtogar banda-
manna, þeir Win-
ston Churchill, Franklin
Roosevelt og Jósef Stalín hitt-
ust og ræddu framtíðarskipan
Evrópu. „Við hefðum vart get-
að fundið verri stað,“ sagði
Churchill síðar meir um fund-
inn, en vitað er að ferðalagið til
Krím reyndi mjög á bæði
Churchill og Roosevelt, sem
var þá þegar helsjúkur og lést
tveimur mánuðum síðar. Það
má velta því fyrir sér hvort
niðurstaða ráðstefnunnar
hefði orðið önnur ef hún hefði
verið haldin á öðrum stað, en
Stalín var þarna á heimavelli,
og nýtti sér hann.
Segja má að grundvöllur
kalda stríðsins hafi verið lagð-
ur af leiðtogunum þremur á
ráðstefnunni, hvort sem þeir
gerðu sér grein fyrir því eða
ekki. Þar var til að mynda sam-
ið um hernámssvæðin sem
Þýskalandi yrði skipt í, sem og
framtíðarlegu austurlanda-
mæra bæði Póllands og Þýska-
lands. Þá var auk þess samið
um að Rússar kæmu inn í
stríðið gegn Japönum eftir að
búið væri að sigra Þjóðverja.
Það sem skipti þó kannski
mestu máli um framhaldið var
loforðið um að haldnar yrðu
frjálsar kosningar í Póllandi
þar sem allir flokkar mættu
bjóða sig fram, en ekki bara
leppar Sovétstjórnarinnar.
Fljótlega varð þó ljóst að Stal-
ín hafði ekki hug á
að standa við sinn
hluta sam-
komulagsins, og 44
ár þurftu að líða
áður en slíkar
kosningar gátu
farið fram. Hann komst upp
með það, því að vesturveldin
þurftu aðstoð hans til þess að
binda enda á styrjöldina og að
stríðinu loknu var ekki áhugi á
að efna aftur til ófriðar þó að
samkomulagið hefði ekki hald-
ið.
Á tímum kalda stríðsins
varð Jalta því að táknmynd
fyrir hin „stóru svik“ Vest-
urveldanna við ríki Austur-
Evrópu, en Bretar og Frakkar
fóru í stríðið til þess að tryggja
landamæri og frelsi Pólverja.
Þegar niðurstaða seinni
heimsstyrjaldar varð sú að
hvorugt var tryggt, varð Jalta
jafnframt til áminningar um
hversu mikið væri að marka
orð Stalíns og yfirvalda í
Moskvu.
Arfleifð ráðstefnunnar sveif
yfir vötnum alþjóðastjórnmála
í nærri því hálfa öld á eftir og
enn eimir eftir af henni nú þeg-
ar Krímskaginn þar sem ráð-
stefnan fór fram er orðinn að
bitbeini á milli austurs og vest-
urs. Þegar öllu er á botninn
hvolft snúast alþjóðastjórnmál
um traust. Þegar það brestur,
líkt og gerðist í kjölfar ráð-
stefnunnar fyrir 70 árum, get-
ur reynst erfitt að byggja það
upp á ný. Eins og sjá má af
fréttum um þessar mundir er
tortryggnin enn traustinu yf-
irsterkari.
Krímskaginn hefur
áður reynst örlaga-
valdur í samskiptum
austurs og vesturs}
Arfleifðin frá Jalta
Stjórnarand-staðan ýtir
undir opinberar
deilur fjár-
málaráðherrans og
skattrannsókn-
arstjórans. Það er
ekkert að því að hún grípi sín
færi fái hún þau. Á netinu
leggja mannorðsræningjar af
stað þegar kallið kemur. Þeir
sem hafa frjálsastar hendur
ganga lengst í því, eins og
stundum áður.
En valdamenn í efstu tröpp-
um embættisstigans hafa auð-
veldað slíkum leikinn, langt
umfram þörf. Hvers vegna
geta þessir tveir aðilar ekki
komið fram sameiginlega og
þurrkað út þann meiningamun
sem virðist vera á milli þeirra
og hvers vegna hefur þetta mál
dregist á langinn?
Fjármálaráðherra tekur
fram að ekki sé hægt að af-
henda sölumönnum upplýsinga
um hugsanleg skattsvik ferða-
töskur fullar af seðlum. Það er
rétt hjá honum. En
þar með virðist
gefið til kynna að
um slíkt form á
endurgjaldi hafi
verið beðið. Er það
svo? Flutti skatt-
rannsóknarstjóri þess háttar
boð og mælti hann með aðferð-
inni? Var þetta krafa upplýs-
andans?
Nýlega voru birtar upplýs-
ingar um nokkra viðskipta-
menn eins stærsta banka ver-
aldar, HSBC. Þar voru tveir
kóngar nefndir til sögu. Kóng-
arnir eru, eins og forseti okkar
var til skamms tíma, und-
anþegnir skattskyldu. Birting-
arréttlætingin grunur um
skattaundanskot nær ekki til
þeirra. Ókrýndir smákóngar
úr alþýðustétt gætu einnig
verið alsaklausir á slíkum list-
um. Er til of mikils mælst að
biðja fjármálaráðuneyti og
skattrannsóknarstjóra að
kynna sitt mál hið snarasta
þannig að engu skeiki?
Í hvaða reglugerð
stendur að gera beri
einföld mál flókin sé
þess kostur?}
Gámar fullir af gaufi
Í
umræðum um þá voðalegu vá sem
okkar hákristna bleiknefjasamfélagi
stafar af múslímum er algengt að
menn taki því illa þegar bent er á að
þeir séu að tjá rasískar skoðanir. Þá
er gjarnan gripið til þess að orðið rasismi eigi
bara alls ekki við, enda sé ekki verið að amast
við kynþætti, heldur trúarbrögðum.
Svo vill þó til að orðið rasismi er alþjóðlega
viðurkennt orð yfir það þegar fólki er mis-
munað vegna kynferðis, trúarbragða, skoð-
ana, þjóðernisuppruna, litarháttar, efnahags,
ætternis og stöðu að öðru leyti, eða svo er það
notað á vegum Sameinuðu þjóðanna.
Það vill líka svo til að varla er til ónákvæm-
ara og vitleysislegra orð en kynþáttur, enda á
það enga líffræðilega eða menningarlega stoð
– fyrirbærið kynþáttur var búið til af rasistum
síns tíma og notað þá, og fram á okkar daga, til að hampa
fólki með tiltekinn húðlit eða af tiltekinni trú eða þjóð-
erni á kostnað annarra.
Þetta sjáum við með því að skoða hvernig kynþættir
verða ýmist til eða hverfa eftir því sem hentar umræðu
og valdabaráttu hvers tíma; stundum er fólk með svona
lit af öðrum kynþætti og stundum ekki – nú eru allir sem
ekki eru jafn fallega bleikir og ég óvinir mínir, en svo allt
í einu eru bara þeir vondir sem eru svartir en það er í
lagi að vera brúnn.
Í þeirri merkilegu (og umdeildu) bók How the Irish
Became White eftir sagnfræðinginn Noel Ignatiev lýsir
hann því þegar bláfátækir írskir innflytjendur náðu að
hífa sig upp mannvirðingastigann vestan hafs
á kostnað þeldökkra; þeir urðu „hvítir“ og
komust því í náðina.
Dæmi sem er nær okkur í tíma er manntal
sem haldið var í Brasilíu um miðjan áttunda
áratuginn. Í því var reitur þar sem rita átti
húðlit í stað þess að haka við fyrirfram
ákveðið gildi. Niðurstaðan varð 136 mismun-
andi húðlitir sem má þá væntanlega telja 136
mismunandi kynþætti eða hvað?
Ef við færum okkur fram á þetta ár þá fer
nú fram forvitnileg umræða um sjónvarps-
stjörnuna Kim Kardashian. Hún er
af armensku bergi brotin, föðurafi hennar
og -amma voru armensk, og ber það með sér,
dökk á brún og brá. Í kjölfar þess að hún
gekk að eiga rapparann Kanye West á síð-
asta ári tóku aðdáendur West að velta því
fyrir sér af hverju það væri aldrei nefnt að hún væri þel-
dökk, enda sannaði hún hve þeldökkar konur væru
glæsilegar.
Af ofangreindu er vonandi ljóst hversu bjánalegt það
er að tala um kynþætti og hve ámátlegur sá kattar-
þvottur er þegar þeir sem ekki vilja leyfa trúflokki að
búa á Íslandi eða reisa sér tilbeiðsluhús vegna trúar hans
segjast ekki vera rasistar. Þurfi frekari vitnanna við þá
skaltu, kæri lesandi, höggva eftir því hvernig slíkir for-
pokaðir rugludallar tala um múslíma eins og þeir séu af
öðrum kynþætti, jafnvel þeir sem aldir eru upp í Vestur-
bænum eða hafa búið hér á landi kynslóð eftir kynslóð.
arnim@mbl.is
Árni
Matthíasson
Pistill
Ég er ekki rasisti, en …
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Ferðamenn með skemmti-ferðaskipum eru að gefatöluvert af sér ekki síðuren aðrir ferðamenn,“ seg-
ir Gísli Gíslason, hafnarstjóri Faxa-
flóahafna. Nýjar niðurstöður könn-
unar auk upplýsinga Cruise Iceland
leiða í ljós að komur skemmti-
ferðaskipa til Íslands skapa 238
störf og alls ríflega 6 milljarða króna
í tekjur.
Það var Hafnarsamband Íslands
sem lét gera könnunina í samstarfi
við Cruise Iceland á árunum 2013 og
2014 um áhrifin af komum skemmti-
ferðaskipa á efnahagslíf landsins.
Breska fyrirtækið GP Wild (Int-
ernational) and Business Research
& Economic Advisors framkvæmdi
könnunina meðal farþega og áhafna
í skipum sem höfðu viðdvöl á Ísafirði
og Akureyri á árinu 2013 og skipum
sem komu til Reykjavíkur 2014.
Kaupa fyrir 12.318 kr. að með-
altali í hverri viðkomuhöfn
Ein af meginniðurstöðum hennar
er sú að hver farþegi verslar fyrir
78,96 evrur eða jafnvirði 12.318 kr.
að meðaltali í hverri viðkomuhöfn
skipanna á Íslandi. Að meðaltali
verslar hver einstaklingur í áhöfn,
sem fær landgönguleyfi, fyrir 10,85
evrur (1.693 kr.).
96% farþega í skemmtiferðaskip-
unum fóru í land á hinum ýmsu við-
komustöðum hér, sem samsvarar
227.044 farþegum og niðurstöð-
urnar benda til að 44.400 ein-
staklingar úr áhöfn skipanna hafi
farið í land og verslað hér á landi.
„Hin beinu efnahagslegu áhrif af
komum gesta með skemmti-
ferðaskipum mælast því 18.391.232
evrur sem eru 2,86 [milljarðar kr.].
Þegar óbein efnahagsleg áhrif af
komum farþega og áhafna eru
reiknuð til viðbótar við beinu áhrifin
er ávinningur hagkerfisins rúmir
5,33 [milljarðar kr.],“ segir í könn-
uninni.
Í henni var mælt hvaða áhrif
neysla farþega og áhafna skipanna
hefur hér á landi en þá eru ótaldar
tekjur af t.a.m. hafnargjöldum,
kaupum á vistum, tollagjöldum,
sköttum o.fl.. Skv. upplýsingum
Cruise Iceland voru tekjur hafna af
komum skemmtiferðaskipa árið
2013 um 432 milljónir kr. Tekjur rík-
isins af vitagjaldi og tollskoð-
unargjaldi voru um 152 milljónir
2013 og umsýslugjöld og sorphirða
eru áætluð 50 millj. kr. Heildar-
áhrifin eða tekjurnar af komum
skemmtiferðaskipanna eru því sam-
tals rúmlega 6 milljarðar eins og áð-
ur segir.
„Ég hef verið þeirrar skoðunar að
þetta sé akur sem megi rækta bet-
ur,“ segir Gísli spurður hvort vænta
megi meiri tekna af komum
skemmtiferðaskipanna. „Það snýr
kannski meira að þeim sem taka á
móti gestunum að líta til þess hvern-
ig mætti skerpa á þeim möguleikum
sem við erum að bjóða þessu fólki
upp á,“ segir hann. Svigrúm sé ótví-
rætt fyrir hendi til að veita skip-
unum þjónustu í auknum mæli, t.d.
með því að selja kost um borð.
Á seinustu árum koma skipin líka
til fleiri hafna á landinu en áður var
og þróunin hefur verið sú að skipin
stoppa aðeins lengur og standa vonir
til þess að fleiri skip verði í viðkomu-
höfn í yfir tvær nætur að sögn Gísla.
Í könnuninni voru farþegar spurð-
ir um upplifun þeirra hér og gáfu
þeir Íslendingum háa einkum fyrir
vingjarnlegt viðmót. Einnig fengu
starfsmenn sem koma að því að veita
farþegunum þjónustu góða einkunn
en að mati gestanna er verðlag á Ís-
landi fremur hátt.
Sex milljarða tekjur af
skemmtiferðaskipum
Morgunblaðið/Ómar
Í Sundahöfn Talið er að til verði 238 bein og óbein heilsársstörf vegna komu
skemmtiferðaskipa og reiknuð heildarlaun þeirra séu um 1,4 milljarðar kr.
Aðeins fimm vikur eru í komu
fyrsta skemmtiferðaskipsins til
landsins en Azores leggst að
Miðbakkanum í Reykjavík 18.
mars. Þrjú skip til viðbótar
leggja leið sína hingað upp úr
20. mars. Er einsdæmi að svo
mörg skemmtiferðaskip komi á
þessum árstíma en þau sigla
með farþegana til að skoða sól-
myrkvann sem verður 20. mars.
Hafa þau því verið kölluð „sól-
myrkvaskipin“ manna á meðal.
Það stefnir í metfjölda í kom-
um skemmtiferðaskipa til
landsins á þessu ári. Er von á
103 skipum samkvæmt tölum
Faxaflóahafna. „Þetta hefur ver-
ið nokkuð stöðugur og öruggur
vöxtur síðustu ár, bæði í skipa-
komum og fjölda farþega,“ seg-
ir Gísli Gíslason hafnarstjóri.
Auk fleiri risaskipa koma einnig
fleiri smærri skip. „Við munum í
auknum mæli koma smærri
skipunum fyrir í gömlu höfn-
inni,“ segir Gísli.
Fjögur „sól-
myrkvaskip“
FIMM VIKUR Í FYRSTA SKIPIÐ