Morgunblaðið - 04.03.2015, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. MARS 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Fréttamyndiraf morðinu áBoris Nemt-
sov, eins helsta
stjórnarandstæð-
ingsins í Rússlandi
Pútíns, sýndu margar hverjar
það sama: Lík Nemtsovs vafið
plastlaki undir upplýstum spír-
um Kremlarvirkisins. Margir
túlkuðu þetta sem skilaboð um
að það væri óhollt að vera of
fjandsamur þeim sem þar heldur
um valdataumana.
Nemtsov er einungis einn
margra andstæðinga Pútíns sem
hafa látist við dularfullar að-
stæður á síðustu árum. Því voru
fyrstu viðbrögð margra á Vest-
urlöndum eðlilega full grun-
semda um ábyrgð stjórnvalda á
morðinu, enda mun Nemtsov
sjálfur hafa haft orð á því að
hann yrði hugsanlega myrtur af
Moskvustjórninni.
Ekki aðeins hefur Pútín losn-
að við óþægilegan andstæðing,
heldur fær hann nú tækifæri til
þess að styrkja þegar sterka
stöðu sína innanlands enn frekar
með því að stýra því hvert rann-
sóknin á morðinu muni beinast.
Nú þegar hafa heyrst fregnir á
áróðursmiðlum Moskvustjórn-
arinnar þar sem því er velt upp
að Nemtsov hafi verið myrtur
gagngert til þess að koma óorði á
rússnesk stjórnvöld. Aðrar
kenningar benda á rússneska
þjóðernissinna, sem hafi mis-
líkað málflutningur Nemtsovs í
Úkraínudeilunni.
Á hinn bóginn má spyrja
hvers vegna Pútín og undirsátar
hans ættu að hætta á það að
breyta Nemtsov í alþjóðlegan
píslarvott á tímum þegar fylgst
er náið með hverri hreyfingu
rússneskra stjórnvalda og vitað
var að þeirra nöfn
yrðu efst á lista
grunaðra? Hvað þá
ef niðurstaðan verð-
ur sú að auka á
óánægju með stjórn
Pútíns? Þetta eru gildar spurn-
ingar, enda hlýtur það að vera
nokkurt áhyggjuefni fyrir Pútín
að grunsemdir fólks beinist þeg-
ar í stað að honum. Þar til málið
verður upplýst, ef það gerist,
verða ávallt uppi efasemdir á
báða bóga um ástæður þess að
Nemtsov var myrtur.
Morðið á Nemtsov nú hefur
hins vegar óþægilega hliðstæðu.
Hinn 1. desember 1934 var Ser-
gei Kirov, æðsti ráðamaður
Kommúnistaflokksins í Len-
íngrad og hugsanlegur arftaki
Stalíns, skotinn til bana á skrif-
stofu sinni. Þá, líkt og nú, ákvað
æðsti ráðamaður landsins að
stýra rannsókn morðsins sjálfur.
Aldrei hefur verið upplýst til
fullnustu hver stóð að baki morð-
inu á Kirov, en því hefur jafnvel
verið haldið fram að Stalín hafi
sjálfur fyrirskipað morðið til
þess að losna við hugsanlegan
keppinaut um völdin. Hvað svo
sem til er í því eru afleiðingarnar
öllum ljósar. Stalín nýtti sér at-
burðarásina til þess að hleypa af
stað hreinsununum miklu, þar
sem á bilinu 10-20 milljónir
manna létu lífið.
Það væri fjarstæðukennt að
ætla það að morðið á Nemtsov
leiddi af sér nokkuð á borð við
þær hörmungar sem íbúar Sov-
étríkjanna máttu þola á fjórða
áratugnum. Þó þyrfti alls ekki að
koma á óvart, að stjórnvöld í
Moskvu nýttu sér morðið til þess
að treysta enn tök sín á rúss-
nesku þjóðfélagi og þagga niður
í gagnrýnisröddum.
Morðið á Nemtsov
vekur upp ýmsar
spurningar}
Í skugga Kremlar
Í síðustu forseta-kosningum í
Brasilíu kom fram
megn óánægja með
stöðu mála í land-
inu. Það voru ekki
síst fjárfestar og framkvæmda-
stjórar í helstu fyrirtækjum
landsins sem vöruðu við því, að
efnahagsstefna Dilmu Rousseff
og fyrirrennara hennar, Lula da
Silva, hefði leitt til stöðnunar.
Engu að síður náði Rousseff að
tryggja sér nauman meirihluta
og annað kjörtímabil.
En það hefði betur verið
hlustað á varnaðarorðin. Fjár-
festingar hafa fallið enn frekar
og atvinnuleysi hefur aukist.
Stöðnunin er að breytast í
kreppu sem gæti varað í langan
tíma, og gjaldmiðillinn heldur
áfram að falla í verði. Hagspár
gera allar ráð fyrir áframhald-
andi stöðnun á þessu ári, og ótt-
ast er að verðbólga muni fara
langt fram úr markmiðum bras-
ilíska seðlabankans.
Ofan á þetta bætist eitt viða-
mesta mútuhneyksli
í sögu landsins, þar
sem æðstu yfirmenn
hjá ríkisolíufyrir-
tækinu Petrobras
eru sakaðir um að
hafa mútað embættismönnum,
meðal annars hjá Verka-
mannaflokki Rousseff, til þess
að tryggja félaginu útboð. Mats-
fyrirtæki hafa í kjölfarið sett
skuldabréf félagsins niður í rusl-
flokk. Þó að Rousseff hafi hvergi
komið nærri, beinist kastljósið
að henni, þar sem hún var
stjórnarformaður félagsins
lengst af á þeim tíma sem
hneykslið nær til.
Það er því ekki að ófyrirsynju
að byrjað sé að ræða um það af
nokkurri alvöru að stjórn
Rousseff muni ekki endast út ár-
ið, einungis tveimur mánuðum
eftir að hún endurnýjaði emb-
ættiseið sinn.
Þetta eru hvorki góð tíðindi
fyrir Brasilíu né efnahagskerfi
heimsins, enda Brasilía sjöunda
stærsta hagkerfi heims.
Hrakspárnar um Ro-
usseff hafa reynst á
rökum reistar}
Brasilía í basli
Þ
að er ekkert að sjá í mínum augum /
þau eru bara blá,“ söng Jón „Juni-
or“ Símonarson í laginu Augum
með Bootlegs sælla minninga. Þó
Jón hafi verið að syngja um óeig-
inlega hluti þá er það vissulega rétt að ekkert
er að sjá í bláum augum eða í það minnsta eng-
an lit, ekki einu sinni bláan lit, enda byggist
hann á svo órómantísku fyrirbæri sem Ray-
leigh-dreifingu ljóss í glærunni.
Í mjög skemmtilegum þætti um liti á net-
útvarpsstöðinni Radiolab, sjá radiolab.org,
þar sem meðal annars var rætt við vísindarit-
höfundinn James Gleick, ræddu menn liti og
byrjuðu á þeirri spurningu Isaacs Newton
hvort litur væri eitthvað sem kæmi að utan
eða innan, hvort liturinn yrði til í kolli þess
sem sæi hann – er litur til, hvort sem við
sjáum hann eða ekki?
Svarið við því er náttúrlega það að litirnir eru beggja
blands, víst eru þeir til, mismunandi bylgjulengdir ljóss,
en hvað við köllum þá er þegjandi samkomulag okkar –
við vitum öll að blátt er blátt, eða hvað? Annað kom
nefnilega eftirminnilega á daginn í „stóra kjólamálinu“
þar sem sumir sáu hvítt og gyllt, en aðrir blátt og svart.
(Þeim sem hnussa nú: „Var þetta frétt?“ má svara svo:
Já, vissulega var þetta frétt – fréttir af kjólnum alræmda
(rómaða?) voru mest lesnu fréttir síðustu viku, „Hvernig
er kjóllinn á litinn?“ lásu 48.710 og „Móðir brúðarinnar
klæddist …“ lásu 31.840.)
Í sama þætti var sagt frá rannsóknum
Williams Gladstone, sem var fræðimaður áð-
ur en hann lenti í pólitík og varð forsætisráð-
herra Bretlands undir lok nítjándu aldar.
Eitt af því sem hann velti fyrir sér var sér-
kennileg litanotkun í Ódysseifskviðu Hómers
(200 tilfelli af svörtu, 100 af hvítu en fátt um
aðra liti), þar með talið hvernig hafinu er lýst.
Hér uppi á Íslandi þekkjum við hafið vel og
vitum að það er grænt, blátt og allt þar á
milli, en suður í Eyjahafi er það eiginlega
bara blátt, mismunandi tónar af bláu, eða svo
hefði maður haldið. Málið er þó það að í göml-
um grískum textum er blátt hvergi að finna
þó að í áðurnefndri kviðu sé ýmsa liti að finna,
ekki marga þó, en aldrei bláan lit, ekki einu
sinni til að lýsa hafinu – kannski var hann
ekki til?
Kunningjakona mín varð fyrir því óláni að fá höfuð-
högg og blæddi inn á heila. Hún náði heilsu að nýju, en
fékk nýja sýn á heiminn. Við ræddum einu sinni málverk
og í orð barst hve tiltekinn listamaður notaði fallega blá-
an bláan lit. Hún varð hugsi og spurði svo: Hvað er blátt?
Nú eins og himinninn, svaraði ein viðstaddra,… eða sjór-
inn. Það er ekki sami liturinn, sagði kunningjakona mín
og hafði vissulega rétt fyrir sér, því þó við sammælumst
kannski um það að sjórinn geti verið blár, þá er hann
ekki blár eins og himinninn, sem er blár vegna Rayleigh-
dreifingar ljóss. Rétt eins og himinblá augu.
arnim@mbl.is
Árni
Matthíasson
Pistill
Blátt áfram blátt, eða hvað?
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Anna Lilja Þórisdóttir
annalilja@mbl.is
Skerða á fjárhagsaðstoðsveitarfélaganna til þeirraviðtakenda hennar sem eruvinnufærir en ekki virkir í
atvinnuleit. Sveitarfélögum verður
heimilt að setja skýrari skilyrði um
fjárhagsaðstoð og samræma á fjár-
hæðir hennar milli sveitarfélaga.
Þetta er meðal þess sem felst í
frumvarpi velferðarráðherra um
breytingar á lögum um félagsþjón-
ustu. Frumvarpið var lagt fyrir í
desember og vísað til velferðar-
nefndar Alþingis í byrjun febrúar.
Að mati velferðarráðuneytisins mun
frumvarpið, verði það lögfest, lækka
útgjöld sveitarfélaga til fjárhags-
aðstoðar um 100-150 milljónir á ári.
Samband íslenskra sveitarfé-
laga skilaði velferðarnefnd umsögn
um frumvarpið í fyrradag. Þar er
hvatt til þess að frumvarpið verði af-
greitt á yfirstandandi þingi, það sé „í
þágu einstaklinga og fjölskyldna og
stuðli að virkri velferðarstefnu“. Þá
kemur þar fram að ítrekað hafi verið
lagt til af hálfu sambandsins að
sveitarfélögunum verði heimilt að
setja skilmála fyrir fjárhagsaðstoð;
nauðsynlegt sé að sveitarfélögin
stuðli mun kröftugar að því en áður
að fólk „festist ekki inni á fjárhags-
aðstoð til frambúðar“.
„Þessi mikla fjölgun þeirra sem
fá fjárhagsaðstoð hefur rekið sveit-
arfélögin til að skoða þessi mál með
ferskum augum,“ segir Guðjón
Bragason, sviðsstjóri lögfræði- og
velferðarsviðs Sambands íslenskra
sveitarfélaga, en með styttingu at-
vinnuleysisbótatímabilsins um síð-
ustu áramót fjölgaði þeim sem fá
fjárhagsaðstoð frá sveitarfélög-
unum.
Sumir eru í svartri vinnu
Hann segir sveitarfélögin lengi
hafa vonast eftir frumvarpi sem
þessu og raunar hafi vinna við það
hafist í tíð síðustu ríkisstjórnar.
Markmiðið sé að hjálpa fólki til
sjálfshjálpar, ekki að greiða þeim
bætur sem eigi ekki rétt á þeim.
„Það er ekkert leyndarmál að það er
talsverður hópur sem hverfur af
fjárhagsaðstoð um leið og þeim er
sagt að þau fái ekki bætur ef þau
þiggja ekki vinnu. Það sama gildir
reyndar um atvinnuátaksverkefni
Vinnumálastofnunar og sveitar-
félaga. Hluti þessa fólks er væntan-
lega í svartri vinnu, en sækir samt
um bætur,“ segir Guðjón. Hann seg-
ir erfitt að fullyrða um umfang þessa
hóps, en margt bendi til að þetta sé
allt að þriðjungur þeirra sem þiggja
fjárhagsaðstoð.
ÖBÍ gagnrýnir frumvarpið
Guðjón segir ekki vera farið að
huga að samræmdum reglum sveit-
arfélaganna, það verði næsta skrefið
verði frumvarpið samþykkt.
Hann segir fjárhagslegan
ávinning af frumvarpinu vera tals-
verðan. „Sparnaðurinn er ekki til
skamms tíma, því til að taka á þess-
um vanda í dag verður varið meira fé
til virkniúrræða og ráðgjafar. En til
lengri tíma litið munu augljóslega
sparast fjárhæðir með því að fækka
bótaþegum. Við erum að taka á
vandanum í dag til að fyrirbyggja
óendanlega mikil útgjöld í framtíð-
inni.“
En fleiri hafa sent inn umsögn
um frumvarpið en Samband ís-
lenskra sveitarfélaga. Meðal þeirra
er Öryrkjabandalagið, ÖBÍ. Í um-
sögn þess segir m.a. að samþykkt
frumvarpsins fæli í sér grundvall-
arbreytingu á framfærslukerfinu.
Skilyrði á borð við þau sem lögð eru
til muni gera fólki enn erfiðara um
vik að komast út á vinnumarkaðinn.
„Ekki getur talist eðlilegt að setja
sömu skilyrði og kröfur um atvinnu-
leit fyrir fjárhagsaðstoð sveitar-
félaga og atvinnuleysisbætur,“ segir
í umsögn ÖBÍ.
Óvirkir fái ekki leng-
ur fjárhagsaðstoð
Morgunblaðið/Ómar
Fjárhagsaðstoð Frumvarpið á að lækka útgjöld um 100-150 milljónir á ári.
Í áðurnefndri umsögn Sambands íslenskra sveitarfélaga
er tekið fram að viðhorf til velferðarþjónustu hafi breyst
mjög milli kynslóða, einkum í hópi fólks 18-25 ára. Guð-
jón segir fyllstu ástæðu til að hafa áhyggjur af breyttu
viðhorfi yngra fólks til bóta. „Það er nokkuð um krakka
sem eru orðnir 18 ára, hætta í skóla og sækja um bætur.
Sum eru vinnufær en vilja hreinlega ekki vinna. Af þessu
er mikill kostnaður fyrir samfélagið og það væri sannar-
lega hægt að verja skattfé á betri hátt, t.d. til að efla
ráðgjöf og úrræði fyrir þá sem virkilega þurfa á aðstoð-
inni að halda.“
Guðjón segir þennan hóp hafa stækkað eftir efnahagshrunið 2008,
þetta sé því frekar nýtilkomið og ekki hafi verið litið á þetta viðhorf ungs
fólks sem vandamál fyrir nokkrum árum. „Ef velferðarkerfið tekur ekki
strax á þessum hópi og kemur honum í einhvers konar virkni er það gríð-
arlegur kostnaður fyrir samfélagið,“ segir Guðjón.
Ungir vilja fara á bætur
HAFA ÁHYGGJUR AF VIÐHORFI FÓLKS 18-25 ÁRA
Guðjón
Bragason