Morgunblaðið - 14.03.2015, Qupperneq 15

ingar ekki, og lái þeim hver sem vill,
og það vill ríkisstjórnin ekki. Þess
vegna væri óheiðarlegt að viðhalda
stöðu umsóknarríkis. Afstaðan er
skýr: Við viljum ekki ganga í ESB
og af því leiðir að við viljum ekki
sækjast eftir því að ganga í ESB.“
Átti ekki að fara fyrir nefndina
Spurður hvort leggja hefði átt
bréfið fyrir utanríkismálanefnd seg-
ist Birgir Ármannsson, formaður
nefndarinnar, ekki telja það.
„Nei. Það er skylda ráðherra að
eiga samráð við utanríkismálanefnd
um meiriháttar ákvarðanir um utan-
ríkismál. Bréfið sem utanríkis-
ráðherra sendi er hins vegar stað-
festing og ítrekun á stefnumörkun
sem þegar hefur komið fram og birt-
ist í því að engar aðildarviðræður
hafa átt sér stað í tvö ár. Þess vegna
er ekki hægt að líta svo á að um sé að
ræða einhvers konar nýja stefnu-
mótun. Öllum pólitískum viðræðum
við ESB var hætt tímabundið í jan-
úar 2013, ný ríkisstjórn staðfesti þá
um vorið að hún hygðist ekki taka
þær upp að nýju eins og ekkert hefði
í skorist og haustið 2013 voru samn-
inganefndir og samningahópar af
beggja hálfu formlega leystir upp og
þeir sem að þessum málum unnu
færðir til annarra starfa. Það er
veruleikinn í þessu máli.“
Afstaða Íslands verði skýrari
Til hvers þá að gera þetta?
„Ég held að utanríkisráðherra
hafi svarað því á þann veg að hann
hafi í framhaldi af samtölum sínum
við fulltrúa Evrópusambandsins á
ýmsum vettvangi talið eðlilegt að
staða Íslands væri skýrð frá því sem
áður var. Það er gert með þessu og í
þessu felst meðal annars yfirlýsing
um það að ríkisstjórnin telji að Ís-
land eigi ekki að vera á lista yfir um-
sóknarríki. Þannig að ég geri ráð
fyrir að það hafi búið að baki þeirri
ákvörðun ríkisstjórnar og ráðherra
að senda þetta bréf. Hins vegar er
innihald bréfsins og sú samþykkt
sem ríkisstjórnin gerði hvað það
varðar ekki ný stefnumörkun heldur
í beinu og óslitnu framhaldi af þeirri
stefnu sem hefur verið fylgt af hálfu
þessarar ríkisstjórnar frá því að hún
tók við völdum og hefur verið marg-
oft rædd í þingi, á vettvangi utan-
ríkismálanefndar og annars staðar.“
Er ekki kjarni málsins sá að það
kemur ekkert nýtt fram í bréfinu um
afstöðu ríkisstjórnarinnar til að-
ildar? Það hefur legið fyrir að hún
stefnir ekki að aðild?
„Það er verið að skýra og skerpa á
stöðunni eins og hún er.“
Er þessi hluti erindisins þá ekki
tilefnislaus?
„Því verður utanríkisáðherra að
svara. En ég tel að það sé jákvætt að
það sé ekki uppi neinn misskilningur
um það hver staða okkar er í þessu
sambandi og það er alveg ástæða til
þess, finnst mér, að undirstrika að
ríkisstjórnin hefur engin áform um
að hefja eitthvert viðræðuferli að
nýju. Í þessu felst fyrst og fremst
staðfesting á þeim raunveruleika að
umsóknin frá 2009 hefur verið dautt
plagg um langt skeið.“
Hefði falið í sér nýja ályktun
Sú ósk kemur fram í bréfinu að Ís-
land hafi ekki lengur stöðu umsókn-
arríkis. Úr því að ríkisstjórnin vill
ekki hafa þá flokkun, hvers vegna er
umsóknin ekki afturkölluð?
„Það liggur fyrir að sú leið sem
hefði falið í sér nýja ályktun Alþing-
is, eins og rætt var á síðasta þingi,
hefði að mínu mati verið fær. Hún
hefði vissulega kostað mikil átök í
þinginu og hugsanlega stöðvað þing-
störfin með sama hætti og gerðist
síðasta vor. Hins vegar held ég að
það hafi verið mat ríkisstjórnarinnar
að það væri réttara að skýra stöðuna
gagnvart Evrópusambandinu án
þess að fara í þann leiðangur aftur.“
Telurðu að hægt sé að hefja
aðildarviðræðurnar á ný án þess að
hefja allt ferlið sem síðasta ríkis-
stjórn fór í gegnum? Hefur umsókn-
in enn þá virka stöðu? Er út frá
henni hægt að hefja viðræður aftur?
„Ég held að það sé ekki unnt að
svara þeirri spurningu með afdrátt-
arlausum hætti nú hvaða kröfur
Evrópusambandið gerir gagnvart
þeim ríkjum sem banka þar upp á
dyrnar. Það liggur ekki ljóst fyrir í
tilvikum af þessu tagi, enda höfum
við ekki fordæmi fyrir þeirri stöðu
sem nú er uppi,“ segir Birgir Ár-
mannsson.
ESB-umsóknin – nokkrar af helstu dagsetningum
25. apríl 2009
Samfylkingin fær flest atkvæði í
þingkosningum, 29,8%, en VG næst
flest eða 21,7%.
ESB-aðild var helsta kosningamál
Samfylkingar en VG var á móti aðild.
2. nóv. 2009
Utanríkisráðherra felur Stefáni Hauki
Jóhannessyni sendiherra að vera aðal-
samningamaður Íslands í fyrirhuguðum
aðildarviðræðum.
16. júlí 2009
Þingsályktunartillaga um að fela ríkisstjórninni
að sækja um aðild að ESB-samþykkt.
27. apríl 2013
Sjálfstæðisflokkurinn og Framsóknar-
flokkurinn fá flest atkvæði í þingkos-
ningum. Þeir mynda svo ríkisstjórn.
12. mars 2015
Gunnar Bragi afhendir framkvæmdastjórn
ESB bréf þar sem þess er óskað að Ísland
verði ekki lengur umsóknarríki.
20. júní 2011
Rýnivinnu lýkur.
27. júní 2011
Efnislegar samningaviðræður hefjast.
15. nóv. 2010
Rýnivinna Íslands og ESB hefst.
28. maí 2009
Össur Skarphéðinsson, utan-
ríkisráðherra, leggur fram þings-
ályktunartillögu á Alþingi um að
Ísland sæki um aðild að ESB.
11. nóv. 2009
Fyrsti fundur samninganefnda Íslands.
31. des. 2011
Jón Bjarnason hættir sem
sjávarútvegsráðherra. Segir
sér hafa verið bolað út vegna
andstöðu sinnar við aðild.
13. júní 2013
Gunnar Bragi Sveinsson utan-
ríkisráðherra tilkynnir að
aðildarviðræðum verði ekki haldið
áfram í tið núverandi ríkisstjórnar.
16. júlí 2014
Jean-Claude Juncker, þá verðandi
forseti framkvæmdastjórnar ESB,
boðar fimm ára hlé á stækkun
sambandsins.
25. jan. 2012
Steingrímur J. Sigfússon, nýr sjávarútvegsráðherra,
fundar með framkvæmdastjórn ESB í Brussel. Rætt er
um áhrif makríldeilunnar á samningaferlið.
24. feb. 2014
Mótmæli á Austurvelli vegna
þessarar tillögu. Stjórnmálaaflið
Viðreisn fær byr í seglin.
23. júlí 2009
Utanríkisráðherra afhendir Carl
Bildt, utanríkisráðherra Svíþjóðar,
umsókn Íslands um aðild að ESB.
2009 2010 2011 2012 2013 20152014
27. júlí 2010
Ísland hefur formlega
aðildarviðræður við
Evrópusambandið.
14. jan. 2013
Ríkisstjórn Samfylkingar og VG gerir hlé
á aðildarviðræðum, að kröfu VG sem vill
ekki hafa málið opið í kosningabaráttunni.
18. feb. 2014
Skýrsla Hagfræðistofnunar Háskóla
Íslands um aðildarviðræðurnar birt.
18. feb. 2014
Gunnar Bragi leggur fram tillögu
til þingsályktunar um að ESB-
umsóknin verði dregin til baka.
Reuters
Í Brussel Einkennisfáni
Evrópusambandsins
blaktir við hún fyrir
framan höfuðstöðvar
sambandsins.
Morgunblaðið/Ómar
Alþingishúsið Enn er tekist á um ESB-umsóknina á Alþingi.
FRÉTTIR 15Innlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. MARS 2015
Total Result á 20% afslætti
– á öllum Matrix sölustöðum landsins.
Finndu okkur á
„Matrix á íslandi“
Kjartan Kjartansson
Baldur Arnarson
Björg Thorarensen, prófessor í
stjórnskipunarrétti við Háskóla Ís-
lands, segir að þingsályktunin frá
2009 hafi falið í sér pólitísk fyr-
irmæli til þáverandi ríkisstjórnar.
Núverandi ríkisstjórn sé ekki laga-
lega skuldbundin af henni.
Hún segir einnig „fullkomlega
óeðlilegt í ljósi þess hversu veiga-
mikið þetta mál er og meiriháttar
utanríkismál að það hafi ekki verið
tilkynnt utanríkismálanefnd, sér-
staklega um þessa tilteknu ákvörðun
eða bréfaskipti ráðherra við ESB“.
Almennt segir hún að fram-
kvæmdavaldið fari með forræði á ut-
anríkismálum og utanríkisráðherra
fari með fyrirsvar Íslands gagnvart
öðrum ríkjum og alþjóðlegum stofn-
unum. Þetta sé grundvallarregla í
stjórnskipuninni. Einu reglur stjórn-
arskrárinnar um afskipti af utanrík-
ismálum séu að Alþingi þurfi að
veita samþykki sitt fyrir því að utan-
ríkisráðherra fullgildi tiltekna al-
þjóðasamninga.
Fyllilega bær til að koma fram
„Í þessu máli er ekki um að ræða
neina ákvörðun um aðild að þjóð-
réttarskuldbindingum heldur fyrir-
svar gagnvart alþjóðastofnun um
stöðu samningaviðræðna Íslands við
Evrópusambandið. Utanríkis-
ráðherra er fyllilega bær til að koma
fram fyrir hönd íslenska ríkisins
gagnvart alþjóðastofnun eins og
ESB. Það hlýtur að líta á það sem
svo að hann hafi þarna umboð. Það
er líka ljóst að ríkisstjórnin situr í
umboði þingsins. Að því leytinu til
hefur utanríkisráðherra formlega
heimild,“ segir Björg.
Ólafur Þ. Harðarson, prófessor í
stjórnmálafræði við HÍ, segir það al-
mennt gilda að ríkisstjórnir hafi
sjálfdæmi um hvort þær fari eftir
þingsályktunartillögum. Flestar
varði minniháttar mál. „Hefðin er sú
að ríkisstjórnir hafa getað hundsað
þingsályktanir. Mér skilst hins vegar
að staða þingsályktana sé formlega
svolítið óskýr. Það gildir reyndar um
sum stórmál á Íslandi, að menn hafa
tekið ákvarðanir með þingsályktun-
um,“ segir Ólafur og víkur svo að
þingsályktunartillögunni frá 2009 og
kröfum stjórnarandstöðu núna.
Myndi kalla á nýja ályktun
„Varðandi þetta tiltekna bréf þá
gengur það hvorki gegn stjórnar-
skrá né neinum okkar hefðum, að
ríkisstjórnin ákveði að það skuld-
bindi hana ekki til að halda áfram
viðræðum, þótt þessi þingsályktun
hafi verið samþykkt 2009,“ segir
Ólafur. „En ef stjórnin vill formlega
draga umsóknina til baka kallar það
sennilega á nýja þingsályktun.“
Hann bendir á að fulltrúar ESB
segi að sambandið líti svo á, að um-
sóknin hafi ekki verið dregin til
baka. Bréf Gunnars Braga hafi því
fyrst og fremst táknræna þýðingu
fyrir íslenska stjórnmálaumræðu.
Það breyti engu um kjarna málsins.
ESB-ályktunin er
ekki skuldbindandi
Ólafur Þ.
Harðarson
Björg
Thorarensen