Húnavaka - 01.05.1988, Qupperneq 75

HUNAVAKA
73
Þegar votamæðin var búin að geisa í þrjú til fjögur ár varð breyting
á sjúkdómseinkennum kindanna. Kom þá í ljós að annar vírusstofn
var kominn til sögunnar, þurramæðin.
Votamæðin lýsti sér þannig að kindurnar urðu óeðlilega móðar ef
þær reyndu eitthvað á sig og hættu að þrífast. Þegar veikin var komin
á hærra stig fór að renna froðukenndur vökvi fram úr nösum kind-
anna, sem ágerðist eftir því sem veikin komst á hærra stig. Væri mikið
veikum kindum hallað fram rann mikill vökvi fram úr þeim. Þegar
þurramæðin kom til sögunnar varð einkum sú breyting á einkennum
veikinnar að froðurennslið hætti. Mæðiveikinni veldur sýkill sem
tekist hefur að greina en ekki hefur enn tekist að framleiða bóluefni
gegn veikinni.
Víða voru settar upp girðingar til þess að reyna að hefta útbreiðslu
veikinnar. Það dugði þó lítið, tafði aðeins lítillega fyrir. Þó voru menn
svo lánsamir að geta varið Vestfirðina með mjög rammgerðri girðingu.
Það var stórkostlegt happ því að þegar farið var í fjárskipti nokkrum
árum seinna var þar til ósýktur fjárstofn sem unnt var að dreifa um
þau héruð, þar sem skera þurfti niður.
Hægt var að greina veikina á byrjunarstigi, og voru sérstakir menn
fengnir til þess. Greining veikinnar fólst í því að kindurnar voru
hlustaðar og var þannig hægt að finna veikina. Margt var reynt til þess
að lækna sjúkar kindur. Ég man eftir kreólblöndu og Ála, lyfi sem
Sigurjón á Álafossi bjó til gegn veikinni og sem átti að vera allra meina
bót. Allt kom þó fyrir ekki, féð hrundi niður.
Þótt þurramæðin væri ekki eins skæð fyrstu árin og mæðiveikin
borgfirska, varð fjárdauði af hennar völdum mjög mikill og virtist
ekkert draga úr henni, jafnvel þótt hún hefði verið mörg ár í fjárstofni.
Víða þurfti 25-40% lambaásetning til viðhalds ærstofni í stað 12-18%
undir venjulegum kringumstæðum. Þó var þetta afar misjafnt milli
bæja. Til voru bæir þar sem vanhöldin voru jafnvel innan við 10% ár
eftir ár. Það virtist sem fjárstofnar væru misnæmir fyrir veikinni.
Komu jafnvel upp hugmyndir um að reyna að rækta slíka stofna og fá
þannig hraustara fé. Þær hugmyndir voru þó fljótlega lagðar til hliðar
og ákveðið að útrýma veikinni með niðurskurði fjár.
Hjá föður mínum var féð fyrir mæðiveikina 230-250 kindur en
komst niður í 50-60 ær og 25 gemlinga þegar fæst var. Óhætt er að
fullyrða að það tímabil sem veikin geisaði hafi verið mikil þrekraun
fyrir íslenska bændur og afkomu þeirra. Raunar er mikið