Morgunblaðið - 13.06.2015, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. JÚNÍ 2015
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Á Íslandiríkir meirijöfnuður
en víðast hvar í
heiminum. Að
undanförnu hefur
þessi jöfnuður
verið að aukast eftir að
dregist hafði í sundur í upp-
hafi aldarinnar. Eftir fall
stóru bankanna þriggja
jókst jöfnuður vegna þess að
innkoma tekjuhæsta fimmt-
ungs þjóðarinnar dróst sam-
an. Þau tíðindi glöddu
kannski einhverja, en tæp-
lega lengi því að þeir, sem
minnstar hafa tekjurnar,
höfðu ekki meira milli hand-
anna. Þeirra afkoma versn-
aði reyndar einnig, þótt í
minna mæli væri.
Nú hefur þetta hins vegar
snúist við og bilið er að
minnka vegna þess að hinir
tekjulægstu hafa hækkað í
launum.
Þetta kemur fram í lífs-
kjararannsókn Hagstof-
unnar eins og sagt var frá í
Morgunblaðinu í gær. Þar
kemur fram að kaupmáttur
ráðstöfunartekna hjá lægsta
tekjuhópi og millitekjuhópi
rannsóknarinnar hafi aukist
milli áranna 2013 og 2014,
en kaupmáttur hæstu launa
hafi að mestu staðið í stað.
Hagstofan notar tvö við-
mið í mati sínu á tekjujöfn-
uði, annars vegar fimmt-
ungsstuðul og hins vegar
Gini-stuðul. Gefa báðir þess-
ir stuðlar vísbendingar í
sömu átt.
Fimmtungsstuðullinn
mælir muninn á tekjum í
efsta og neðsta þrepi tekju-
dreifingarinnar. 2009 var
munurinn mestur. Þá hafði
tekjuhæsti fimmtungurinn
4,1 sinni hærri tekjur en sá
tekjulægsti. Í fyrra var
munurinn 3,1-faldur.
Ekki er til samanburður
við önnur ríki frá því í fyrra,
en 2013 var munurinn á
hæsta og lægsta fimmt-
ungnum aðeins minni hér en
í Noregi.
Gini-stuðullinn er notaður
til að mæla samþjöppun
tekna. Ef einn maður fengi
allar tekjur í landinu væri
hann 100, en ef allir fengju
nákvæmlega sömu tekjur
væri hann núll. 2014 var
Gini-stuðullinn 22,7 á Íslandi
og mældist aðeins lægri í
Noregi.
Áfram mætti fara yfir töl-
fræðina. Hagstofa Evrópu,
Eurostat, ber saman stöð-
una milli landa. Samkvæmt
tölum hennar er hlutfall
fólks undir lágtekjumörkum
eða í hættu á fé-
lagslegri ein-
angrun hvergi
lægra en hér á
landi.
Í raun bera all-
ar niðurstöður
lífskjararannsóknar Hag-
stofunnar því vitni að á Ís-
landi sé góðæri. Stór hluti
allrar umræðu gefur hins
vegar eitthvað allt annað til
kynna, að Ísland sé land í
neyð þar sem ríki örbirgð og
svartnætti.
Oft er það þannig að auð-
velt er að sjá bæði kost og
löst á sínu nánasta umhverfi
og vaxa þá gallarnir í aug-
um. Í fjarlægum löndum sé
hins vegar allt betra og hag-
stæðara. Á ýmsum sviðum
er þessu þó þveröfugt farið
og síst verri kjör á Íslandi
en annars staðar eins og
rannsókn Hagstofunnar sýn-
ir.
Með þessum orðum er ætl-
unin ekki að halda því fram
að Ísland sé komið á ein-
hverja endastöð fullkomleik-
ans og nú megi taka upp
léttara hjal. Síður en svo.
Verkefnin eru mörg og sum
geta ekki beðið.
Ekki er heldur ætlunin að
gera lítið úr hlutskipti
þeirra, sem minnst hafa milli
handanna. Þeir sem ná að
framfleyta sér á lægstu
laununum vinna afrek í
hverjum mánuði. Þeirra
hlutur hefur hins vegar ekki
verið þungamiðjan í yf-
irstandandi kjaradeilum,
þótt mest sé í húfi fyrir þá
hvernig til tekst.
Athygli vakti þegar Bjarni
Benediktsson fjármálaráð-
herra sagði að allir gætu
verið sammála um að gera
þyrfti betur við þá launa-
lægstu en í sínum huga væri
ljóst að það væri komið að
atvinnurekendum að bæta
kjörin: „Það eru takmörk
fyrir því í hve ríkum mæli
ríkið á að taka að sér fyrir
vinnuveitendur að tryggja
mannsæmandi framfærslu.“
Þróunin undanfarin miss-
eri bendir til þess að nú lyft-
ist allir bátar á flóðinu. Það
er vel vegna þess að eftir því
sem kjör almennings batna
og kaupmáttur eykst eflist
efnahagslífið og verður
þróttmeira. Það á sér-
staklega við þegar lægsti
tekjuhópurinn hefur meira
fé til ráðstöfunar. Þess
vegna eru það góðar fréttir
að jöfnuður sé að aukast
vegna bættra lífskjara hinna
lægst launuðu, en ekki hraps
hjá hinum tekjuhæstu.
Kjör fara batnandi á
Íslandi en þó sjá
margir ekki annað
en svartnætti}
Eymd eða uppgangur?
Í
dag er ég vongóð. Það liggur eitthvað
spennandi í loftinu. Það er kvenkyns
orka að leysast úr læðingi, bæði hér-
lendis og erlendis, og í dag er ég glöð
og vongóð.
Ég er femínisti en ég er ekki eins og allir
aðrir femínistar; við erum alls konar. Ég vil
að konur geri það sem þær vilja gera. Ég vil
að konur vísi skömminni til föðurhúsanna,
segi kynferðisofbeldi stríð á hendur, frelsi
geirvörtuna, fari druslugöngur. Þó að ég velji
eitthvað eitt fyrir mig vil ég að aðrir konur
geri það sem þær langar til að gera. Og ég vil
að karlar styðji þær og taki þátt í því. Ég trúi
því að karlar hagnist á því að konur séu
metnar til jafns við þá á öllum sviðum; það er
þáttur í þeim femínisma sem ég iðka.
Hvert sem maður lítur eru ótrúlegar konur
að gera ótrúlega hluti; vinna litla og stóra sigra. Hvort
sem um er að ræða endurfæðingu í kastljósi heims-
pressunnar (Caitlyn Jenner) eða þögla baráttu við kyn-
bundið ofbeldi eða brjóstakrabbamein, þá fyllist maður
andakt við að fylgjast með sterkum konum kljást við
alla þá erfiðleika og vonsku sem heimurinn býður þeim
upp á.
Það er eitthvað stórkostlega mikið að. Og konur finna
það, þær vita. Það er sama hvert litið er. Í tilefni 100
ára afmælis kosningaréttar kvenna fékk mbl.is til liðs
við sig 100 konur til að deila hugleiðingum sínum um
kosningaréttinn. Hvað brennur á þeim á þessum tíma-
mótum? Margt og mikið er svarið, enda hópurinn fjöl-
breyttur. En það má lesa úr pistlunum að við
verðum að vera á varðbergi til að glata ekki
því sem hefur áunnist. Og þessar konur vita
sem er; að jafnrétti kynjanna er ekki í höfn.
Sama gildir um allar þær konur sem hafa
stigið fram síðustu daga og vikur, og sagt frá
kynferðislegu ofbeldi og áreitni. Þær vita
það líka að það er eitthvað að. Þetta er ekki
komið. Það er enn verk að vinna.
Og þess vegna er ég glöð og þess vegna er
ég vongóð. Vongóð um að við getum gripið til
aðgerða þannig að næsta kynslóð kvenna
hafi færri ljótar sögur að segja. Um að við
getum horft á syni okkar og dætur og vitað
að þeim muni vegna jafnvel, óháð kyni. Að
börnin okkar muni fá sömu laun fyrir sama
starf. Að þeir dagar séu liðnir að þau rífa
kjaft og hann er kallaður ákveðinn en hún
ósvífin; hann töffari, hún tík.
Í dag er ég zen, það snertir mig ekkert. „Femínistar
eru eins og nasistar. Fórnarlömb kynferðisofbeldis geta
sjálfum sér um kennt. Konur eru ekkert síður gerendur
í heimilisofbeldi en karlar. Fóstureyðingar eru glæpur.
Brostu nú.“ Brot af úrvali vikunnar. En ekkert festist. Í
dag er ég teflonhúðuð.
Ég er vongóð af því að það liggur eitthvað í loftinu.
Konur eru að láta til sín taka sem aldrei fyrr. En þær
eru ekki að taka neitt af karlmönnum. Sigrar kvenna
jafngilda ekki tapi karla. Sigrar kvenna eru sigrar
karla. Að skilja það er #heforshe. Að skilja það mun
skila okkur betri heimi. holmfridur@mbl.is
Hólmfríður
Gísladóttir
Pistill
Það liggur eitthvað í loftinu …
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Fyrirhuguð stækkunBlönduvirkjunar skapargóðar forsendur fyrir nýt-ingu orkunnar í þágu at-
vinnuuppbyggingar í Austur-
Húnavatnssýslu. Það er meginnið-
urstaða skýrslu um atvinnu-
uppbyggingu í sýslunni, sem birt
hefur verið. Fram kemur það álit að
eðlilegt sé að öll orka Blönduvirkj-
unar nýtist í þágu heimamanna.
Jafnframt er tekið fram að ekki hafi
verið gengið frá því hvernig afla eigi
orku til hugsanlegs álvers á Skaga.
Unnið hefur verið að skýrslunni í
rúmt ár eða frá því Alþingi ályktaði
um átak stjórnvalda og sveitarfélaga
í Austur-Húnavatnssýslu 15. janúar
2014. Verkefnið tekur til fjögurra
sveitarfélaga; Blönduóss, Húna-
vatnshrepps, Skagabyggðar og
Skagastrandar.
Íbúaþróun hefur verið óhagstæð á
þessu svæði frá því á síðasta tug síð-
ustu aldar. Starfshópurinn kemst að
þeirri niðurstöðu að vegna fækkunar
íbúa og samdráttar í atvinnulífi
stefni í að héraðið verði ekki sjálf-
bært um margskonar þjónustu og
grunnstarfsemi. Meira þarf til að
koma en efling þess atvinnulífs sem
fyrir er. Því sé mikilvægt að vinna að
nýsköpun og þróun atvinnulífsins.
Vakin er athygli á því að íbúar
héraðsins njóta ekki góðs af virkjun
Blöndu, á sambærilegan hátt og
mörg önnur héruð hafa notið orku-
linda sinna. Í skýrslunni er vakin at-
hygli á áformum Landsvirkjunar um
nýjar virkjanir á veituleið Blöndu-
virkjunar og vindorkugarði við
Kolkuhól. Þá kosti og orku frá
Blönduvirkjun sjálfri þurfi að nýta
til uppbyggingar iðnaðar í héraðinu.
Álver og gagnaver
Farið er yfir ýmsar hugmyndir
um atvinnuuppbyggingu. Rykið hef-
ur verið dustað af hugmyndum um
uppbyggingu iðnaðar á Hafurs-
stöðum á Skaga, rétt utan við Skaga-
strönd. Í mars var undirrituð vilja-
yfirlýsing á milli sveitarfélaganna og
Klappa Developement um hag-
kvæmniskönnun fyrir byggingu ál-
vers við Hafursstaði fyrir kínverska
fyrirtækið NFC. Rúm 200 MW þarf
til framleiðslu á 120 þúsund tonnum.
Til samanburðar má geta þess að
uppsett afl Blönduvirkjunar er 150
MW og stækkun hennar gæti gefið
31 MW til viðbótar. Ef orkan til ál-
vers á að koma úr Blöndu þarf að
virkja annars staðar fyrir þá við-
skiptavini Landsvirkjunar sem nú
nýta orkuna. Í skýrslunni er hvatt til
þess að kannaðir verði fleiri val-
kostir í orkufrekum iðnaði.
Blönduósbær hefur lengi sóst eft-
ir því að fá gagnaver og tekin hefur
verið frá hentug lóð í þeim tilgangi. Í
skýrslunni er tekið undir sjónarmið
um að gagnaver séu heppileg fyrir
iðnaðaruppbyggingu í sýslunni þar
sem þau eru ekki háð staðsetningu á
höfuðborgarsvæðinu. Héraðið er tal-
ið sérstaklega heppilegt vegna vist-
vænnar orku sem þar er tiltæk, að-
gengi að háhraða ljósleiðarakerfi og
staðsetningu utan helstu jarð-
skjálftasvæða. Á móti kemur að
gagnaver fær ekki sömu kjör við raf-
orkukaup og svokallaðir stórnot-
endur.
Farið er yfir fleiri möguleika til
atvinnuuppbyggingar í líftækni,
ferðaþjónustu og iðnaði. Sérstaklega
er minnst á framleiðslu á lífdísil úr
dýrafitu sem fellur til í sláturhúsum
á Norðurlandi vestra. Hefur verk-
smiðja af því tagi verið kostnaðar-
greind. Lögð er áhersla á að nú verði
útbúin gögn til að kynna atvinnu-
svæðið innan- og utanlands sem álit-
legan valkost við staðsetningu
smærri og stærri iðnaðarkosta.
Orkan verði nýtt í
þágu íbúa héraðsins
Morgunblaðið/Jón Sigurðsson
Álverslóð Hafursstaðir í Skagabyggð, þar sem fyrirhuguð lóð er undir álver.
Hugsanlegt álversstæði á
Skaga er á eyðibýlinu Hafurs-
stöðum. Jörðin hefur lengi
verið boðin fram fyrir orku-
frekan iðnað. Í könnun sem
unnið er að fyrir kínverskt
fyrirtæki er skoðaður fýsileiki
120 þúsund tonna álfram-
leiðslu með möguleikum á
tvöföldun. Það myndi skapa
240 varanleg störf og 800
störf við byggingu.
240 varanleg
störf skapast
ÁLVERSLÓÐ Á SKAGA
Hafursstaðir á Skaga
Hafursstaðir
Blönduós