Morgunblaðið - 13.06.2015, Page 26

26 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. JÚNÍ 2015
BURTMEÐMÚSARÚLNLIÐ
Eitt algengasta vandamálið meðal tölvunotenda – bæði barna og fullorðinna
Léttir álagi af viðkvæmum
sinaskeiðum úlnliðsins
Minnkar og fyrirbyggir spennu í hendi,
handlegg, öxlumog hálsi
duopad.is
Náttúruleg staða með DuoPadSlæm staða handleggs
Meðmæli sjúkraþjálfara
léttur og þægilegur
ÚLNLIÐSPÚÐI
aðeins 4 gr.
Fæst á www.duopad.is – fjárfesting gegn músararmi
DuoPad fylgir hreyfingum
handleggsins í staðinn fyrir að
allur líkaminn þurfi að aðlagast
stuðningi sem liggur á borðinu.
1
2
3
4
EINKENNI MÚSARÚLNLIÐS
Aukinn stirðleiki í hálsi og axlasvæði,
síðar seiðingur út í handlegg.
Verkur upp handlegg að olnbogameð
vanlíðan og sársauka.
Verkurinn verður ólíðandi og stöðugur
í olnboga, úlnliðumog öxlum. Stífleiki í
hálsi getur verið viðvarandi.
Fólk getur orðið ófært um að nota
tölvumús og jafnvel óvinnufært.
Undur mikiðhversumart þúkannt
ljúga, mælti hún. En
það er ástmerki kallað
ef maður lýgur að konu
og talar eigi satt; og þá
ann kona manni er hún
trúir honum þó að hún
viti hann ljúga; og er
gott að heyra þig ljúga:
Ljúgðu.“
Þessi undursamlega
ástarjátning Þórdísar í
Ögri úr Gerplu eftir
Halldór Laxness fest-
ist mér í huga á ung-
lingsárum og er mér
ævinlega sem ný og
fersk. Sama máli gegn-
ir um verkið í heild
sem má nálgast út frá
ólíkum sjónarhornum.
Þegar ég las það fyrst
fannst mér það vera
ástarsaga þar sem
Þórdís er svikin í
tryggðum vegna fóst-
bræðralags æringja í
leit að frægð og frama. En að sjálfsögðu er sagan margslungnari en
svo. Sá sem svíkur Þórdísi til þess eins að mæra konung og öðlast
skáldfrægð er sennilega harmsögulegri en flestar persónur skáldsins
og eru þá hvorki Snæfríður Íslandssól né Bjartur í Sumarhúsum und-
anskilin.
Í sögu Ólafs konungs
helga segir frá falli hans í
Stiklastaðaorrustu þar sem
Þormóður, ástvinur og eig-
inmaður Þórdísar, hefur
lagt sig fram og neytt síð-
ustu krafta sinna í þágu
hans og situr hnípinn og hel-
særður og læknir freistar þess að gera að sárum manna. Læknirinn
reynir að draga járn úr síðu hans með töng en skortir afl. Þormóður
grípur töngina, kippir henni út og liggja þar tágar af hjartanu, sumar
rauðar og sumar hvítar. Þá segir hann: „Vel hefur konungurinn alið
oss, feitt er mér enn um hjartarætur.“ Síðan hné hann aftur og var þá
dauður. Þannig skrifar Snorri Sturluson
Halldór Laxness sér ástæðu til að segja með nokkuð öðrum hætti
frá þessum atburðum í Gerplu. Konungurinn er fallinn af stalli. Þor-
móður hefur orðið vitni að angist hans en konungur segist hafa spurnir
af því að hann hafi ætlað að færa sér kvæði. Þormóður segir það rétt
vera: og segir hvaða verði hann hafi keypt þetta kvæði, sælu sinni og
sól og dætrum sínum, tungli og stjörnu: og við fríðleik sjálfs sín og
heilsu … „Ólafur Haraldsson segir þá: „Styttu nú stundir konungi þín-
um, skáld, og flyt hér gerplu þína undir hörginum í nótt.“
Skáldið svarar og nokkuð dræmt: „Nú kem ég ekki lengur fyrir mig
því kvæði,“ segir hann og stendur upp seinlega og haltrar á brott við
lurk sinn og er horfinn bak hörginum. Þá var túngl gengið undir og fel-
ur nóttin dal og hól að Stiklastöðum og svo hinn síðfrjóva hegg.“
Nú gefst okkur tækifæri til að hlýða á þetta meistaraverk í Ríkis-
útvarpinu með 13. aldar tungutaki skáldsins.
Með tungutaki 13. aldar
Tungutak
Guðrún Egilson
Dagblöð eru mikilvæg heimild um samtímannog út úr þeim má lesa breytingar á viðhorfumog tíðaranda. Bandaríski rithöfundurinn JohnNaisbitt komst að þeirri niðurstöðu að með
vandlegri skoðun dagblaða mætti greina nýja samfélags-
strauma sem væru að brjótast upp á yfirborðið. Hann
skrifaði bókina Megatrends, sem fyrst kom út fyrir um
35 árum, þar sem hann leitaðist við að draga nýja
strauma af þessu tagi fram í dagsljósið. Bókin var byggð
á ítarlegri rannsókn á blöðum af margvíslegu tagi sem út
voru gefin í Bandaríkjunum öllum á þeim tíma.
Morgunblaðið er áreiðanlega ein bezta heimild sem til
er um samfélagsþróunina á Íslandi síðustu 100 ár, þótt
síðustu 50 árin séu áreiðanlega betri heimild en fyrri 50
árin vegna þess að seinni hluta síðustu aldar og fram á
okkar daga endurspeglaði blaðið betur samfélagið allt en
á þeim tímum, þegar ekki var talið við hæfi að birta ann-
að en sjónarmið skoðanabræðra.
Í þessari viku hafa birtzt í blaðinu tvær fréttir og frá-
sagnir sem spyrja má, ef þær eru
lesnar með gleraugum John Nais-
bitt, hvort séu vísbendingar um
nýja strauma sem eru að bærast
undir yfirborðinu í samfélagi okk-
ar og við það að brjótast fram.
Hin fyrri byggir á samtali við fréttaritara blaðsins í
Mýrdal, Jónas Erlendsson, bónda í Fagradal, sl. þriðju-
dag. Þar segir frá ferð hans til Reykjavíkur í Bílabúð
Benna að sækja nýjan bíl af gerðinni Chevrolet Volt. Síð-
an segir:
„Bílakaup þessi væru varla í frásögur færandi nema
sakir þess að í Fagradal er heimarafstöð og raunar hefur
bærinn aldrei verið tengdur samveitu. Því er útgerð bíls-
ins að mestu leyti sjálfbær og orkan heimafengin. Slíkt
er sjálfbært nýmæli.“
Bílafloti landsmanna er knúinn með orku sem við Ís-
lendingar kaupum frá útlöndum og er þeirrar gerðar að
hún er háð miklum verðsveiflum. Miklar hækkanir sem
hvað eftir annað hafa orðið á verði þessarar orku hafa
bein áhrif á lífskjör fólksins í landinu, bæði vegna verð-
hækkana á olíu og benzíni en líka vegna þess að þær
verðbreytingar hafa áhrif á verðtryggðar lánaskuldbind-
ingar fólks og fyrirtækja.
Íslenzka þjóðin er hins vegar í sömu stöðu og Jónas í
Fagradal. Við framleiðum orku sjálf í formi rafmagns og
nú er framboð á rafbílum að aukast. Við búum á eyju og
getum – ef við viljum – sett okkur það markmið að á
þessari eyju verði ekki annað en rafbílar að tilteknum
árafjölda liðnum.
Hinn almenni borgari gerir sér skýra grein fyrir
þessu, eins og Jónas bóndi í Fagradal sýnir með fordæmi
sínu. Hvenær markar Alþingi þá stefnu fyrir þjóðina
sem bóndinn í Mýrdalnum hefur markað fyrir sig og sína
fjölskyldu?
Nyrzt á Ströndum er að finna eitt fegursta svæði á Ís-
landi. Aðdráttarafl þessa svæðis er slíkt að þeir sem
koma þangað einu sinni finna í sér sterka þörf fyrir að
koma þangað aftur – og aftur.
Sl. miðvikudag birtist hér í blaðinu viðtal við Elínu
Öglu Briem, sem er flutt í Árneshrepp nyrzt á Ströndum
með dóttur sinni, þar sem hún á ekki aðrar rætur en þær
að hafa starfað þar um þriggja ára skeið sem skólastjóri
Finnbogastaðaskóla. Þar vill hún gerast það sem hún
kallar þjóðmenningarbóndi, en Elín Agla á að baki há-
skólanám í umhverfis- og auðlindafræðum og vinnur nú
að meistaraprófsverkefni um efni sem hún kallar: Hvað
er menningarleg sjálfbærni í Árneshreppi? Í frásögn
Morgunblaðsins segir:
„Elín segir að í Árneshreppi lifi óslitinn ættleggur ís-
lenzku menningarfjölskyldunnar, þar sé menningin lif-
andi en ekki í boxi á safni:
„Ég er því þjóðmenningar-
bóndi, en engin þjóðernishyggja
felst í því af því þjóð er ekki að-
eins við, sem erum lifandi núna,
heldur líka allir forfeður sem hafa
verið hér á undan okkur. Í Árneshreppi man fólk lengra
aftur, kannski af því það hefur meiri tíma. Og fyrir vikið
hef ég kynnzt forfeðrum íbúanna þar mjög vel. Allt sam-
félagið viðheldur eigin sögu með því að segja sögur af
fólki.““
Elín Agla er ekki sú eina af nýrri kynslóð Íslendinga
sem sækir úr þéttbýlinu í dreifbýli, um slíkt eru allmörg
dæmi á undanförnum árum, en hún er bersýnilega með
mjög mótaðar hugmyndir, ætlar að byggja torfbæ og
setja upp þjóðmenningarskóla.
En svo aftur sé vísað til John Naisbitt og bókar hans,
Megatrends (sem komið hefur út í allmörgum útgáfum
frá því að sú fyrsta birtist), er áleitið umhugsunarefni
hvort vera megi að sú þróun að fólk flytjist utan af landi
á suðvesturhornið sé að byrja að snúast við.
Ýmislegt hefur gerzt sem getur stuðlað að því. Fyrst
ber að nefna að álagið af því að búa í mannfjöldanum á
suðvesturhorninu er orðið mikið. Auk mannfjöldans er
umferðin snemma að morgni og síðdegis óþolandi og
margvíslegt áreiti sem fólk verður fyrir mikið.
Í annan stað hefur orðið mikil vitundarvakning meðal
þjóðarinnar um náttúru þessa lands. Það er áreiðanlega
rétt hjá Guðmundi Hálfdánarsyni prófessor að þjóðarvit-
und Íslendinga í dag sækir meira til náttúru landsins en
sögunnar og hinnar menningarlegu arfleifðar.
Í þriðja lagi eru samgöngur orðnar býsna góðar og
farartæki betri en áður var.
Í fjórða lagi hafa fjarskiptakerfi nútímans gjörbreytt
möguleikum fólks til að vinna fyrir sér, hvort sem búið er
nyrzt á Ströndum eða eyðibýlinu Eintúnahálsi á leiðinni
inn í Lakagíga.
Getur verið að „megatrend“ næstu áratugi á Íslandi
verði nýtt landnám í hinum dreifðu byggðum landsins?
Nýtt „landnám“ í hinum
dreifðu byggðum?
Fordæmi Jónasar í Fagradal
og Elínar Öglu í Árneshreppi
Af innlendum
vettvangi …
Styrmir Gunnarsson
styrmir@styrmir.is
Anna Agnarsdóttir prófessor hef-ur sýnt fram á að breskir
áhrifamenn vildu í lok 18. aldar og
byrjun hinnar 19. leggja Ísland
undir Bretaveldi og að Bretastjórn
velti því tvisvar alvarlega fyrir sér.
Síðustu tvo áratugi átjándu aldar
sendi John Cochrane, Skoti af að-
alsættum, sem bjó um skeið í Kaup-
mannahöfn, bresku stjórninni ótal
tillögur um að leggja undir sig Ís-
land, og ætlaði hann sjálfum sér þar
jarlstign. Taldi hann ótæmandi
brennisteinsnámur á Íslandi og
gjöful fiskimið undan landi. Landið
gæti einnig hentað sem fanganýl-
enda.
Bretastjórn tók lítið mark á til-
lögum Cochranes uns Danir skip-
uðu sér sumarið 1800 í röð óvina-
ríkja Breta. Í janúar 1801 bað
hermálaráðherrann, Henry Dundas,
Sir Joseph Banks, sem hafði ferðast
um Ísland 1772, að skrifa skýrslu
um Ísland. Sir Joseph kvað ekki eft-
ir miklu þar að slægjast en þó
myndi það auka hróður Bretaveldis
að frelsa íbúana undan dönskum
kúgurum. Skömmu síðar sigraði
breski flotinn Dani og var þá ekki
talin þörf á frekari aðgerðum.
Eftir að Bretar réðust á Kaup-
mannahöfn sumarið 1807 og tóku
danska flotann á sitt vald snerust
Danir til fylgis við Napóleon. Þá
báðu breskir ráðamenn Sir Joseph
Banks aftur um að gera skýrslu um
Ísland. Sir Joseph mælti enn með
því að leggja Ísland undir Breta-
veldi, enda mætti gera það frið-
samlega, því að íbúar væru lang-
þreyttir á Dönum. Ekki varð nú
heldur úr hertöku. Hvers vegna?
Eins og Anna Agnarsdóttir bend-
ir á töldu Bretar það ekki svara
kostnaði að leggja hið hrjóstuga Ís-
land undir sig, þótt þeir vildu jafn-
framt koma í veg fyrir að eitthvert
Evrópustórveldanna réði þar. Áhugi
þeirra á Íslandi var því „neikvæð-
ur“. Þeir þurftu ekki bein yfirráð
yfir landinu, því að breski flotinn
réð hvort sem er yfir Norður-
Atlantshafi. Bretar vildu ekki held-
ur styggja Dani, sem voru þeim oft-
ast vinveittir þrátt fyrir Napóleons-
stríðin. Þess vegna varð Ísland ekki
bresk hjálenda í upphafi 19. aldar.
Athugasemdir og leiðréttingar vel þegnar
Hannes H. Gissurarson
hannesgi@hi.is
Fróðleiksmolar úr sögu og samtíð
Því hertóku Bretar
ekki Ísland?