Dagblaðið Vísir - DV - 12.02.2009, Blaðsíða 12

Þrátt fyrir allan þann tíma sem liðinn
er frá því að Charles Darwin setti fram
kenningar sínar við mismikinn fögnuð,
og þær séu alla jafna viðurkenndar af
vísindamönnum, hafa andstæðingar
kenninganna ávallt átt hauk í horni þar
sem kirkjan og trúin eru.
En nú hafa bæði kirkja Englands og
Páfagarður rétt fram sáttahönd. Páfa-
garður hefur viðurkennt að Charles
Darwin hafi verið á réttri braut þegar
hann fullyrti að maðurinn væri kominn
af öpum. Háttsettur embættismaður
Páfagarðs sagði í fyrradag að kenningar
Darwins um þróun væru samræman-
legar kristinni trú og væri jafnvel hægt
að rekja þær til heilags Ágústínusar og
heilags Tómasar frá Akvínó.
„Það sem við í raun eigum við með
þróun, er heimurinn eins og Guð skap-
aði hann,“ sagði Gianfranco Ravasi
erkibiskup. Páfagarður gerði einnig að
engu vangaveltur um að Benedikt XVI
páfi væri hugsanlega reiðubúinn til
að styðja kenninguna um vithönnun
(e. Intellectual Design), sem er angi af
sköpunarhyggjunni (e. creationism)
og eignar „æðri máttarvöldum“ marg-
breytni lífsins.
Kenningar Darwins aldrei
fordæmdar
Að sögn Gianfrancos Ravasi erkibisk-
ups hafa kenningar Charles Darwin
aldrei verið formlega fordæmdar af
rómversk-kaþólsku kirkjunni og við-
leitni til að veita Darwin uppreisn æru
hafi hafist svo snemma sem 1950 þeg-
ar Píus XII páfi lýsti þróunarkenning-
unni sem gildri vísindalegri aðferð til
að varpa ljósi á þróun manna. Árið
1996 sagði Páll II páfi að þróunar-
kenningin væri „meira en tilgáta“.
Giuseppe Tanzella-Nitti, guðfræði-
prófessor í Róm, sagði að Darwin
hefði verið sporgöngumaður heilags
Ágústínusar. Ágústínus, guðfræðing-
ur sem var uppi á fjórðu öld, hafði
„aldrei heyrt hugtakið þróun, en hann
vissi að stór fiskur etur lítinn fisk“ og
að lífsform höfðu breyst „hægt í gegn-
um tíðina“.
Hvað varðar uppruna mannsins
sagði Tanzella-Nitti að þó við ættum
97 prósent „erfðafræðilegrar arfleifð-
ar“ sameiginleg með öpum væru það
þau þrjú prósent sem eftir stæðu sem
„gerðu okkur einstök“, þar á meðal
trúin.
„Ég styð þá hugmynd að þróun eigi
sér stað innan kristinnar guðfræði,“
sagði Giuseppe Tanzella-Nitti.
Api í föður- eða móðurætt?
Enska biskupakirkjan hefur ýtt úr vör
með viðleitni til að bjóða Darwin vel-
kominn í kristið samfélag, enda fjöl-
margir sem telja að þróunarkenning
hans hafi gert að verkum að vísindi og
trú urðu ósamræmanleg.
Kirkjan vill leiðrétta þá skoðun að
viðhorf Darwins til trúar föður síns
hafi einkennst af sundurþykkju. Það
er álitið að Darwin hafi glatað köllun
sinni gagnvart Guði á þeim tíma þegar
hann sigldi umhverfis jörðina á skipi
hennar hátignar Beagle og sá með
eigin augum vísbendingar um þróun
sem voru á skjön við þá trú að Guð
hefði skapað himin og jörð.
Myndbirting þeirrar deilu sem
kenningar Darwins ollu kom vel fram
þegar vísindamaðurinn Thomas
Huxley og Samuel Wilberforce bisk-
up tókust á um málið í júní 1860.
Þá spurði Wilberforce hvort Huxl-
ey væri kominn af öpum í föðurætt
eða móðurætt. Huxley svaraði á þann
veg að hann myndi ekki skammast
sín fyrir að eiga apa að forföður, en
hann myndi skammast sín fyrir að
nota áhrif sín til að mæla gegn sann-
leikanum.
fimmtudagur 12. febrúar 200912 Fréttir
© GRAPHIC NEWS
Vörður á vegferð hugtaksins þróun
610-546 f.Kr.: gríski heim­
spekingurinn Anaximander
ýjar að því að náttúran lúti
lögmálum og öll lífsform hafi
þróast af fiskum.
1735: Carl Linnaeus gefur
út Systema Naturae, sem legg­
ur grunninn að flokkunarfræði
– flokkun lífvera. Hann kom
með þá hugmynd að allar
plöntur kæmu af sameigin­
legum stofni.
12. febrúar 1809: Charles
Robert Darwin fæðist í
Shrewsbury á englandi.
1830: Charles Lyell gefur út
Principles of geology. aðalhug­
myndin, að nútíðin sé lykillinn
að fortíðinni, hefur áhrif á
hugmyndir darwins.
1831: Darwin hefur fimm
ára ferðalag umhverfis jörðina
á skipi hennar hátignar beagle.
1838-39: Darwin þróar
kenningu sína um náttúruval
– að sum lífsform þrífist betur
við ákveðnar aðstæður en
önnur; þau lífsform ali
af sér fleiri afkvæmi
og verði því
algengari
með
tímanum.
1858: Náttúrufræðingurinn
Alfred Russel Wallace sendir
Darwin sína
eigin ritgerð
um þróun
vegna nátt­
úruvals,
sem byggir á
nánast sömu
kenningu.
Nóvember 1859: undir
þrýstingi Wallace gefur Dar-
win út um uppruna tegund­
anna – bók sem verður afar
umdeild.
1865:
tékkneski
munkurinn
Gregor
Mendel
gefur út
rannsóknir sínar á arfgengi,
en mikilvægi hugmynda hans
hlýtur ekki viðurkenningu fyrr
en snemma á tuttugustu öld.
1871: Í the descent of
man tengir Darwin ættlegg
mannsins við prímata. Þrátt
fyrir að mörgum blöskri öðlast
bókin hylli innan vísindasam­
félagsins.
19. apríl 1882: Charles
Darwin deyr 73 ára að
aldri. Hann er grafinn í
Westminster
abbey.
1925:
Við apa­
réttarhöldin í
tennessee er
John Scopes
fundinn
sekur um að
kenna þróunar­
söguna. málið byggir á lögum
tennessee­fylkis sem banna
kennslu hverrar kenningar
sem hafnar guðlegri sköpun
mannsins. Horft er fram hjá
sakfellingu vegna tæknilegra
ágalla.
1933:
arfbæt­
ur – gervi­
vísindi 19. aldar
miðaði að því að
bæta samfélög með
sérstakri ræktun – er
tekin upp í Þýska­
landi nasismans. Í
Kaliforníu, miðstöð
arfbótasinna, eru
60.000 manns gerð
ófrjó gegn eigin vilja og
þúsundum meinað að ganga
í hjónaband.
1953: James D. Watson (að
neðan t.h.) og Francis Crick
(að neðan t.v.) uppgötva
uppbyggingu genaefnis,
sem gerir kleift að rannsaka
sameindalíf­ fræði
þróunar.
2005: erfðagreining
sannar tiltölulega nýlega
þróun mannsins síðastliðin
10.000 ár.
12. febrúar 2009:
alþjóðlegur darwin­dagur.
Anaximander
Pýþagoras
Vísindin og trúin
Páfagarður og enska biskupakirkjan hafa aldrei fordæmt þróun-
arkenningu Darwins. Engu að síður hafa margir talið að þróun-
arkenningin hafi valdið óyfirstíganlegri gjá á milli vísinda og trú-
ar. Páfagarður og enska biskupakirkjan rétta nú fram sáttahönd,
enda 200 ár frá fæðingu Charles Darwin og 150 ár frá því bókin Um
uppruna tegundanna kom út.
KolbeiNN þorsteiNssoN
blaðamaður skrifar: kolbeinn@dv.is
Fyrir útgáfu bókar Charles Darwin,
Um uppruna tegundanna, voru flest-
ir Vesturlandabúar þeirrar trúar að
tegundir lífs á jörðinni hefðu orðið
til við sköpun. Þá kenningu má kalla
sköpunarhyggju (e. creationism) og
er kjarni hennar sá að Guð hafi skap-
að hverja einstaka tegund lífsforms
á jörðinni óháð öðrum tegundum.
Sköpunarhyggjan hefur síðan þá
þróast og greinst í ýmsa strauma og
stefnur og ber þar hæst vithönnun
(e. Intellectual Design) en hún fel-
ur í sér að yfirnáttúrleg öfl eigi þátt í
sköpun og þróun lífs á jörðinni.
rök gegn tilvist Guðs
Kenningin um vithönnun á sér fjöl-
marga fylgismenn og sem dæmi má
nefna mál frá 2002 í Bandaríkjun-
um.
Þá tóku fylgismenn vithönnunar
sig saman í tilraun til að koma þeirri
kenningu inn í vísindanámsskrá
skóla í Ohio og kröfðust þess að sú
kenning yrði kennd samhliða þróun-
arkenningu Darwins.
Margir álitu að málið endurspegl-
aði þá trú margra biblíufestumanna
í Bandaríkjunum að óvéfengd holl-
usta við þróunarkenninguna hefði í
of miklum mæli verið notuð sem rök
gegn tilvist Guðs.
Umræðuefnið í Ohio var ekki að-
eins einföld endurkoma að sköpun-
arhyggju í anda Biblíunnar, því fylg-
ismenn vithönnunar viðurkenna að
alheimurinn sé vel við aldur. Þeir
álíta að fjölbreytni og margbreyti-
leiki lífs á jörðinni beri þess vitni að
um sé að ræða handbragð „vitræns
hönnuðar“.
trúfræði eða vísindi
Hvað sem líður þeim kenningum
sem fólk aðhyllist varðandi tilurð
jarðar og íbúa hennar stendur eftir
spurningin um hvort umræðan eða
kennslan heyri undir trúmál eða vís-
indi.
Árið 2006 fengu allir skólar í
Bretlandi sendingu sem innihélt
myndefni og ritað mál til stuðnings
vithönnun, sem valmöguleika sköp-
unarhyggjusinna gagnvart þróunar-
kenningu Darwins. Að baki sending-
unni voru samtökin Truth in Science,
Sannleikurinn í vísindum, sem njóta
fjárframlaga frá einstaklingum.
ekki kennsluefni í vísindum
Bresk stjórnvöld sáu ástæðu til að
senda orðsendingu til skólayfirvalda
um að umdeilt kennsluefni til stuðn-
ings sköpunarhyggju skyldi ekki tek-
ið upp sem kennsluefni í vísindum.
Samkvæmt frétt í breska dagblað-
inu Guardian töldu skólayfirvöld
fimmtíu og níu skóla að efnið væri
„gagnlegt efni í kennslu“.
Þáverandi menntamálaráðherra,
Jim Knight, skrifaði: „Hvorki vit-
hönnun né sköpunarhyggja eru við-
urkenndar vísindalegar kenningar og
eru ekki hluti af vísindanámsskrá“.
Talsmaður vísinda úr röðum
frjálslyndra demókrata, Evan Harr-
is, lýsti yfir áhyggjum sínum vegna
sendingarinnar frá Truth in Science-
samtökunum og óttaðist að einhverj-
ir kennarar nýttu efnið til að kynna
vithönnun sem trú annars vegar og
sem beinhörð vísindi hins vegar.
skopmynd af Darwin darwin var hafður að háði og spotti vegna kenningar sinnar.
Þá tóku fylgismenn vit-
hönnunar sig saman í
tilraun til að koma þeirri
kenningu inn í vísinda-
námsskrá skóla í Ohio
og kröfðust þess að
sú kenning yrði kennd
samhliða þróunarkenn-
ingu Darwins.
Andstæðingar þróunarkenningar Charles Darwin hafa margir hverj-
ir bent á sköpunarhyggjuna sem einu réttu kenninguna. Algeng-
asta afurð sköpunarhyggjunnar er kenningin um vithönnun.
sköpunarhyggjan