Dagblaðið Vísir - DV - 12.02.2009, Qupperneq 21

Þrátt fyrir allan þann tíma sem liðinn
er frá því að Charles Darwin setti fram
kenningar sínar við mismikinn fögnuð,
og þær séu alla jafna viðurkenndar af
vísindamönnum, hafa andstæðingar
kenninganna ávallt átt hauk í horni þar
sem kirkjan og trúin eru.
En nú hafa bæði kirkja Englands og
Páfagarður rétt fram sáttahönd. Páfa-
garður hefur viðurkennt að Charles
Darwin hafi verið á réttri braut þegar
hann fullyrti að maðurinn væri kominn
af öpum. Háttsettur embættismaður
Páfagarðs sagði í fyrradag að kenningar
Darwins um þróun væru samræman-
legar kristinni trú og væri jafnvel hægt
að rekja þær til heilags Ágústínusar og
heilags Tómasar frá Akvínó.
„Það sem við í raun eigum við með
þróun, er heimurinn eins og Guð skap-
aði hann,“ sagði Gianfranco Ravasi
erkibiskup. Páfagarður gerði einnig að
engu vangaveltur um að Benedikt XVI
páfi væri hugsanlega reiðubúinn til
að styðja kenninguna um vithönnun
(e. Intellectual Design), sem er angi af
sköpunarhyggjunni (e. creationism)
og eignar „æðri máttarvöldum“ marg-
breytni lífsins.
Kenningar Darwins aldrei
fordæmdar
Að sögn Gianfrancos Ravasi erkibisk-
ups hafa kenningar Charles Darwin
aldrei verið formlega fordæmdar af
rómversk-kaþólsku kirkjunni og við-
leitni til að veita Darwin uppreisn æru
hafi hafist svo snemma sem 1950 þeg-
ar Píus XII páfi lýsti þróunarkenning-
unni sem gildri vísindalegri aðferð til
að varpa ljósi á þróun manna. Árið
1996 sagði Páll II páfi að þróunar-
kenningin væri „meira en tilgáta“.
Giuseppe Tanzella-Nitti, guðfræði-
prófessor í Róm, sagði að Darwin
hefði verið sporgöngumaður heilags
Ágústínusar. Ágústínus, guðfræðing-
ur sem var uppi á fjórðu öld, hafði
„aldrei heyrt hugtakið þróun, en hann
vissi að stór fiskur etur lítinn fisk“ og
að lífsform höfðu breyst „hægt í gegn-
um tíðina“.
Hvað varðar uppruna mannsins
sagði Tanzella-Nitti að þó við ættum
97 prósent „erfðafræðilegrar arfleifð-
ar“ sameiginleg með öpum væru það
þau þrjú prósent sem eftir stæðu sem
„gerðu okkur einstök“, þar á meðal
trúin.
„Ég styð þá hugmynd að þróun eigi
sér stað innan kristinnar guðfræði,“
sagði Giuseppe Tanzella-Nitti.
Api í föður- eða móðurætt?
Enska biskupakirkjan hefur ýtt úr vör
með viðleitni til að bjóða Darwin vel-
kominn í kristið samfélag, enda fjöl-
margir sem telja að þróunarkenning
hans hafi gert að verkum að vísindi og
trú urðu ósamræmanleg.
Kirkjan vill leiðrétta þá skoðun að
viðhorf Darwins til trúar föður síns
hafi einkennst af sundurþykkju. Það
er álitið að Darwin hafi glatað köllun
sinni gagnvart Guði á þeim tíma þegar
hann sigldi umhverfis jörðina á skipi
hennar hátignar Beagle og sá með
eigin augum vísbendingar um þróun
sem voru á skjön við þá trú að Guð
hefði skapað himin og jörð.
Myndbirting þeirrar deilu sem
kenningar Darwins ollu kom vel fram
þegar vísindamaðurinn Thomas
Huxley og Samuel Wilberforce bisk-
up tókust á um málið í júní 1860.
Þá spurði Wilberforce hvort Huxl-
ey væri kominn af öpum í föðurætt
eða móðurætt. Huxley svaraði á þann
veg að hann myndi ekki skammast
sín fyrir að eiga apa að forföður, en
hann myndi skammast sín fyrir að
nota áhrif sín til að mæla gegn sann-
leikanum.
fimmtudagur 12. febrúar 2009 21Fréttir
Vísindin og trúin
Fyrir útgáfu bókar Charles Darwin,
Um uppruna tegundanna, voru flest-
ir Vesturlandabúar þeirrar trúar að
tegundir lífs á jörðinni hefðu orðið
til við sköpun. Þá kenningu má kalla
sköpunarhyggju (e. creationism) og
er kjarni hennar sá að Guð hafi skap-
að hverja einstaka tegund lífsforms
á jörðinni óháð öðrum tegundum.
Sköpunarhyggjan hefur síðan þá
þróast og greinst í ýmsa strauma og
stefnur og ber þar hæst vithönnun
(e. Intellectual Design) en hún fel-
ur í sér að yfirnáttúrleg öfl eigi þátt í
sköpun og þróun lífs á jörðinni.
Rök gegn tilvist Guðs
Kenningin um vithönnun á sér fjöl-
marga fylgismenn og sem dæmi má
nefna mál frá 2002 í Bandaríkjun-
um.
Þá tóku fylgismenn vithönnunar
sig saman í tilraun til að koma þeirri
kenningu inn í vísindanámsskrá
skóla í Ohio og kröfðust þess að sú
kenning yrði kennd samhliða þróun-
arkenningu Darwins.
Margir álitu að málið endurspegl-
aði þá trú margra biblíufestumanna
í Bandaríkjunum að óvéfengd holl-
usta við þróunarkenninguna hefði í
of miklum mæli verið notuð sem rök
gegn tilvist Guðs.
Umræðuefnið í Ohio var ekki að-
eins einföld endurkoma að sköpun-
arhyggju í anda Biblíunnar, því fylg-
ismenn vithönnunar viðurkenna að
alheimurinn sé vel við aldur. Þeir
álíta að fjölbreytni og margbreyti-
leiki lífs á jörðinni beri þess vitni að
um sé að ræða handbragð „vitræns
hönnuðar“.
Trúfræði eða vísindi
Hvað sem líður þeim kenningum
sem fólk aðhyllist varðandi tilurð
jarðar og íbúa hennar stendur eftir
spurningin um hvort umræðan eða
kennslan heyri undir trúmál eða vís-
indi.
Árið 2006 fengu allir skólar í
Bretlandi sendingu sem innihélt
myndefni og ritað mál til stuðnings
vithönnun, sem valmöguleika sköp-
unarhyggjusinna gagnvart þróunar-
kenningu Darwins. Að baki sending-
unni voru samtökin Truth in Science,
Sannleikurinn í vísindum, sem njóta
fjárframlaga frá einstaklingum.
Ekki kennsluefni í vísindum
Bresk stjórnvöld sáu ástæðu til að
senda orðsendingu til skólayfirvalda
um að umdeilt kennsluefni til stuðn-
ings sköpunarhyggju skyldi ekki tek-
ið upp sem kennsluefni í vísindum.
Samkvæmt frétt í breska dagblað-
inu Guardian töldu skólayfirvöld
fimmtíu og níu skóla að efnið væri
„gagnlegt efni í kennslu“.
Þáverandi menntamálaráðherra,
Jim Knight, skrifaði: „Hvorki vit-
hönnun né sköpunarhyggja eru við-
urkenndar vísindalegar kenningar og
eru ekki hluti af vísindanámsskrá“.
Talsmaður vísinda úr röðum
frjálslyndra demókrata, Evan Harr-
is, lýsti yfir áhyggjum sínum vegna
sendingarinnar frá Truth in Science-
samtökunum og óttaðist að einhverj-
ir kennarar nýttu efnið til að kynna
vithönnun sem trú annars vegar og
sem beinhörð vísindi hins vegar.
Úr málverki Michelangelos
„Sköpun sólar og mána” Kjarni
kenningarinnar um vithönnun er sú að
jörðin sé handverk „vitræns hönnuðar“. darwin
Upphaflega hugðist Charles Dar-
win leggja stund á læknisfræði og
nam við Edinborgarháskóla, en
söðlaði síðar um og lagði stund á
guðfræði í Cambridge. Árið 1831
slóst hann í för með vísindaleið-
angri um borð í könnunarskipinu
Beagle. Leiðangurinn tók fimm ár.
Á þessum tíma trúði þorri Evr-
ópubúa að Guð hefði skapað himin
og jörð á sjö dögum, líkt og Biblían
kvað á um. Í könnunarleiðangr-
inum las Darwin bók Charles Ly-
ell, Principles of Geology (Lögmál
jarðfræðinnar), en í henni leiddi
Lyell að því líkur að steingerving-
ar væru í raun staðfesting tilvistar
dýra sem lifað hefðu fyrir mörgum
þúsundum eða milljónum ára.
Galapagoseyjar
Rök Lyells fengu hljómgrunn í huga
Darwins vegna þess fjölbreytta
dýralífs og jarðfræðilegu eiginleika
sem bar fyrir augu hans í sjóferð-
inni. Þáttaskil urðu í hugmynda-
fræði Darwins þegar hann kom til
Galapagoseyja, 500 sjómílur vest-
ur af Suður-Ameríku. Þar tók Dar-
win eftir því að á hverru eyju fyr-
ir sig var að finna finkur sem voru
náskyldar en ólíkar að mikilvægu
leyti.
Þegar Darwin kom aftur heim
til Englands árið 1836 reyndi hann
að koma heim og saman afrakstri
rannsókna sinna og gátunni um
hvernig tegundir þróast.
Niðurstöður kynntar 1858
Undir áhrifum frá Thomas Malt-
hus kom hann með þá kenningu
að þróun ætti sér stað með náttúru-
vali. Hann taldi að dýr og plöntur
sem best hentuðu umhverfi sínu
væru líklegri til að lifa af og fjölga
sér og skiluðu til afkvæma sinna
þeim eiginleikum sem hjálpuðu
þeim að lifa af. Þannig, með tíð og
tíma, breyttust tegundir.
Darwin vann að kenningu sinni
í tuttugu ár. Eftir að hann komst að
því að Alfred Russel Wallace, annar
náttúrufræðingur, hefði komist að
svipaðri niðurstöðu gáfu þeir tveir
út sameiginlega tilkynningu um
uppgötvanir sínar árið 1858.
Um uppruna tegundanna
Árið 1859 gaf Darwin út On the
Origin of Species by Means of �at-
ural Selection, eða Um uppruna
tegundanna.
Bókin olli miklum úlfaþyt og
varð afar umdeild, ekki síst fyr-
ir þær sakir að samkvæmt þeim
rökum sem hægt var að finna í
kenningum Darwins var hinn „viti
borni maður“, homo sapiens, ekk-
ert annað en ein dýrategundin.
Samkvæmt kenningum Darw-
ins var mögulegt að jafnvel mað-
urinn hefði einfaldlega þróast –
líklega af öpum – og þær eyðilegðu
kenningar kirkjunnar um hvern-
ig heimurinn hefði orðið til. Dar-
win sætti grimmilegum árásum,
sérstaklega af hálfu kirkjunnar,
en engu að síður hlutu kenningar
hans með tíð og tíma hljómgrunn
og hafa tekið við af kenningum
kirkjunnar.
Charles Darwin lést 19. apríl
1882 og var borinn til grafar í
Westminster Abbey.
Bókin olli miklum úlfa-
þyt og varð afar um-
deild, ekki síst fyrir þær
sakir að samkvæmt
þeim rökum sem hægt
var að finna í kenning-
um Darwins var hinn
„viti borni maður“,
homo sapiens, ekkert
annað en ein dýrateg-
undin.
Charles Darwin Straumhvörf urðu í athugunum hans þegar hann kom til
galapagoseyja.
Andstæðingar þróunarkenningar Charles Darwin hafa margir hverj-
ir bent á sköpunarhyggjuna sem einu réttu kenninguna. Algeng-
asta afurð sköpunarhyggjunnar er kenningin um vithönnun.
sköpunarhyggjan
Gæðabakstur ehf.
Álfabakka 12 | 109 Reykjavík | S: 545 7000
Veljum
íslenskt
Gæða
kleinur
Orku-
kubbur
gott í dagsins önn...