Dagblaðið Vísir - DV - 15.05.2009, Blaðsíða 10

Föstudagur 15. maí 200910 Fréttir
Fyrr í vikunni ýjuðu Rússar að mögu-
legu stríði á norðurheimskautinu
vegna baráttu landa fyrir yfirráðum
yfir sífellt hverfandi orkulindum.
Í nýrri aðgerðaáætlun um öryggi
landsins var talað bent á þann mögu-
leika að síharðnandi slagur um eign-
arhald yfir miklum olíu- og gasauð-
lindum umhverfis landið kynnu að
orsaka hernaðarátök innan áratugar..
Í skýrslunni, þar sem öryggisógn
við Rússland til ársins 2020 er greind,
segir að helsta ógn við hagsmuni og
öryggi Rússlands séu möguleg vopn-
uð átök við landamæri landsins með-
an unnið sé að samkomulagi á milli
Rússlands og nokkurra annarra landa
vegna áðurnefndra orkuauðlinda.
„Í baráttunni um auðlindir er ekki
hægt að útiloka að hervaldi verði beitt
til að leysa vandamál sem myndu
eyðileggja valdajafnvægið við landa-
mæri Rússlands og bandalagsþjóða
þess,“ segir í skýrslunni.
Fýsilegri kostur en áður
Ráðamenn í Kreml hafa fullyrt að
Rússland sé ekki að „hervæða“ norð-
urheimskautið, en talið er að viðvör-
un þeirra um vopnuð átök sé til þess
hugsuð að undirstrika vilja Rússlands
til að grípa til hernaðar ef nauðsyn
krefur til að verja hagsmuni sína.
Í ljósi hlýnandi loftslags á heims-
vísu er nýting auðlinda á svæðinu
fýsilegri kostur en áður var.
Þetta er ekki í fyrsta skipti sem
norðurheimskautið verður rússnesk-
um yfirvöldum að umræðuefni. Í
eldra skjali frá ráðamönnum í Kreml
var því lýst yfir að norðurheimskaut-
ið væri landinu mikilvægt með tilliti
til auðlinda.
Í skjalinu var að finna áform um að
koma upp herstöðvum með landa-
mærum norðurheimskautslandsins
til að „tryggja hernaðarlegt öryggi í
margvíslegum hernaðar- og stjórn-
málalegum aðstæðum“ sem kynnu
að koma upp.
Milljarðar tonna
Skýrslan, sem var birt í fyrradag, var
samþykkt af Dmitry Medvedev, for-
seta Rússlands og unnin af öryggis-
ráði landsins. Í öryggisráðinu er Vlad-
imír Pútín, auk yfirmanna her- og
leyniþjónustustofnana landsins.
Þær þjóðir sem bera brigður á
kröfu Rússlands til hluta af norður-
heimskautinu eru Bandaríkin, Noreg-
ur, Kanada, Ástralía og Danmörk. Um
er að ræða svæði sem er á stærð við
Vestur-Evrópu og talið er að þar sé að
finna milljarða tonna olíu og gass.
Vladimír Pútín sakaði Vesturlönd á
síðasta ári um að ágirnast rússneskar
orkuauðlindir: „Margar deilur, stefn-
ur í utanríkismálum og diplómatískar
athafnir lykta af olíu og gasi. Að baki
alls þess er gjarna löngun til að beita
ósanngjörnum baráttuaðferðum og
tryggja aðgang að auðlindum okkar,“
sagði Pútín.
Nato varað við
Eflaust er það engin tilviljun að
skýrsla ráðamanna í Kreml var gerð
opinber sama dag og tímamörk sem
Sameinuðu þjóðirnar höfðu gefið til
að leggja fram kröfur til svæða á hafs-
botni runnu út.
Rússar hafa öðrum þjóðum frem-
ur verið duglegir við að minna á til-
kall sitt til norðurheimskautslandins.
Er þess skemmst að minnast þegar
Artur Chilingarov, sérstakur fulltrúi
Kremlverja fyrir svæðið, fór fyrir leið-
angri árið 2007 til að koma fyrir títan-
fána á hafsbotni norðurheimskauts-
ins til að undirstrika eignarhald
Rússa yfir Lomonosov-hryggnum
sem Rússar fullyrða að sé framleng-
ing á yfirráðasvæði þeirra.
Í mars varaði Dmitri Rogozin,
fulltrúi Rússa hjá Nato, bandalagið
við því að eiga nokkuð við norður-
heimskautið og sagði að „þar hefði
það ekkert erindi“.
Ekki villta norðrið
Norðurheimskautið er ekki villta
norðrið þar sem engin lög gilda, þar
sem hraði og vald tryggja landnám.
En það er rétt að ekki hafa verið
dregin upp landamæri á hafsbotni.
Sumir hafa kallað viðleitni Samein-
uðu þjóðanna til að draga upp hlut
hverrar þjóðar síðustu landvinn-
ingana, en talið er ljóst að kröfur
sumra landa skarast. Engu að síður
hafa þjóðir ekki gefið upp von um
að málið leysist með diplómatískum
aðferðum.
Því vekur síðasta útspil Kreml-
verja nokkra furðu og sá reiðitónn og
sú dökka mynd sem einkennir skýrsl-
una, með spá um ógn og baráttu um-
hverfis Rússland. Sú spurning vaknar
hvort Rússar ætli að aðrar þjóðir leggi
upp laupana og láti af kröfum sínum
við lestur skýrslunnar.
Harðar deilur
Lomonosov-hryggurinn hefur orð-
ið að bitbeini á milli Danmerkur
og Rússlands. Hryggurinn er neð-
ansjávarfjallakeðja sem liggur frá
Grænlandi til Rússlands. Um er
að ræða yfirráð yfir 1,2 milljónum
ferkílómetra á norðurheimskauts-
svæðinu, og hyggjast Rússar leggja
fram kröfu þar að lútandi á hafrétt-
arráðstefnu Sameinuðu þjóðanna.
Önnur deila sem segja má að sé
hatrömm er á milli nágrannanna
Bandaríkjanna og Kanada. Deil-
an stendur um hvort skipaleiðir
sem opnast á milli eyja Kanada séu
kanadískt hafsvæði eða alþjóðlegt.
Margir lögfræðingar eru þeirrar
skoðunar að Kanada sé með sterkt
mál, en George W. Bush, fyrrver-
andi Bandaríkjaforseti, var á öðru
máli.
Ómögulegt er um það að segja
hvort Rússar ítreki kröfu sína hvað
varðar norðurheimskautsvæðið á
meira afgerandi hátt en þeim að
koma fyrir fána á hafsbotni, en nú
ríður á að hver þjóð fyrir sig kortleggi
hafsbotn norðurheimskautsins til að
styrkja grundvöll krafna sinna.
Rússnesk stjórnvöld hafa ítrekað afstöðu sína til norðurheimskautssvæðisins og tilkall sitt til þess. Í nýrri
skýrslu öryggisráðs Rússlands segir að ekki sé útilokað að til hernaðarátaka komi innan áratugar vegna
auðlinda á svæðinu.
Barist um Botninn
„Margar deilur, stefn-
ur í utanríkismálum og
diplómatískar athafnir
lykta af olíu og gasi.“
KolbEiNN þorstEiNssoN
blaðamaður skrifar: kolbeinn@dv.is
© GRAPHIC NEWS
Bráðnun íss veldur kapphlaupi um auðlindir norðurskautsins
Landamæri mm ríkja sem liggja að norðurheimskautinu – Rússlands, Bandaríkjanna,
Kanada, Noregs og Danmerkur – eru umdeild.
Með hlýnandi loftslagi eru áður óaðgengilegar olíu- og gaslindir orðnar aðgengilegri
Picture: Associated Press Sources: United Nations, Wood Mackenzie
Norðurheims-
kautsbaugur
Svalbarði
(Noregur)
K A N A D A
R Ú S S L A N D
BANDARÍKIN
Grænland
(Danmörk) NOREGUR
DANMÖRK
Norðurpólinn: 2. ágúst, 2007
Rússar koma fyrir aggi 4.000 metrum
undir sjávarmáli til að leggja áherslu á
kröfur sínar til olíu-
og gaslinda
Krafa Rússlands:
Rússland, Kanada og
Danmörk leggja fram kröfu
byggða á hafréttarsáttmálanum til að
stækka yrráðasvæði sitt á hafsbotni umfram
þær 200 sjómílur sem hafréttarsáttmálinn
kveður á um. Bandaríkjaforseti hyggst
samþykkja sáttmálann.
Ban-eyja: Í ágúst 2007 tilkynnti
Stephen Harper, forsætisráðherra Kanada
um ota átta sérstyrktra skipa sem sinna
eiga eftirliti á norðurheimskautssvæðinu,
nýja höfn á Ban-eyju og herstöð
á Corwallis-eyju
Norðvesturleiðin: Kanada lýsir yr
yrráðum yr siglingaleiðinni –
Bandaríkjamenn segja hana alþjóðlega
Barentshaf: Svæði sem Rússar kreast –
í andstöðu við Noreg
Danmörk: Hyggst kreast stærra svæðis
út frá ströndu Grænlands
Lomonosov-hryggurinn: Rússar fullyrða
að hryggurinn sé framlenging á
meginlandsyrráðasvæði þeirra
samkvæmt hafréttarsáttmála
Sameinuðu þjóðanna
Samþykktur jaðar
Ósamþykktur
jaðar
200 mílna mörk
Vladimír Pútin
Forsætisráðherra rússlands
sakar Vesturlönd um að ágirn-
ast rússneskar orkuauðlindir.
Norðurheimskautið
Vegna hlýnunar loftslags eru
auðlindir aðgengilegri en áður.