Dagblaðið Vísir - DV - 10.07.2009, Blaðsíða 37

helgarblað 10. júlí 2009 föstudagur 37
„Annríkið í þinginu kom mér
helst á óvart. Maður er augljóslega
ekki í starfi heldur hlutverki – vakinn
og sofinn í viðfangsefnunum, alltaf
að hugsa um þau mál sem uppi eru,“
segir Ólína Þorvarðardóttir, Ísfirðing-
ur og alþingiskona Samfylkingarinn-
ar, um hvað hafi komið henni mest á
óvart við þingstörfin.
Ólína settist á þing í vor eftir
að hafa landað öðru sætinu á lista
Samfylkingar í Norðvesturkjördæmi
sannfærandi. Hún segir venjulegan
vinnudag ekki duga til að kynna sér
þau málefni sem liggja fyrir en telur
að óvanalegar aðstæður í þjóðfélag-
inu spili mikið inn í þetta mikla álag.
Ólína hefur verið einn helsti talsmað-
ur stjórnlagaþings og telur nauðsyn-
legt að endurskoða stjórnarskrána til
að renna styrkum stoðum undir nýtt
lýðveldi á Íslandi.
Þegar Ólína er ekki að sinna þing-
störfum rekur hún tvö heimili ásamt
eiginmanni sínum Sigurði Péturs-
syni sagnfræðingi. Hún er mikil úti-
vistarmanneskja og helgar sínar fáu
frístundir eftir að hún tók við þing-
mennsku Björgunarhundasveit Ís-
lands.
Innihaldslítið þvarg
„Tilfinningin var ekki ósvipuð því
þegar ég settist í fyrsta sinn á skóla-
bekk í Hlíðaskóla sex ára gömul,“
segir Ólína um sinn fyrsta dag á Al-
þingi Íslendinga. „Af einhverjum
ástæðum rifjaðist sá dagur upp fyr-
ir mér þegar ég var leidd um salar-
kynni þinghússins og frædd um sögu
þess og starfshætti.“
Ólína er ein af fjölmörgum nýj-
um þingmönnum sem settust á þing
í vor og hún segir þingið bera þess
merki. Þrátt fyrir alla þessa nýju
þingmenn finnst henni enn skorta á
að ferskir vindar blási um þingheim.
„Umræðurnar eiga það til að festast
í innihaldslitlu þvargi. Sumum þing-
mönnum er augljóslega orðið mikið
mál að láta að sér kveða í ræðustóli
og nota til þess hvert tækifæri. En
þetta er lýðræðið og málfrelsi er mik-
ilvægur liður í því. En þótt mér finnist
menn stundum nýta sér málfrelsið
fulldjarflega eiga sér líka stað skyn-
samlegar og yfirvegaðar umræður
bæði í þinginu og inni í nefndum. Og
þá er gaman að vera þingmaður og
leggja til málanna.“
Þingmenn Borgarahreyfingarinn-
ar hafa verið duglegir við að gagn-
rýna Alþingi og segja það illa skipu-
lagt og laust í reipunum. Ólína telur
óráðlegt að leggjast í stórfellda end-
urskipulagningu á þessum tímum.
„Það mæðir á Alþingi að bregðast
við þeim aðstæðum sem uppi eru
í samfélaginu um þessar mundir.
Ég held það væri óskynsamlegt að
njörva störf Alþingis niður við núver-
andi aðstæður. Þingið verður að geta
brugðist við og komið málum áleið-
is á tiltölulega stuttum tíma þegar
aðstæður krefjast þess eins og nú. Í
venjulegu árferði tækju allir hlutir
mun lengri tíma. En það verður ekki
bæði sleppt og haldið í þessu.“
Nýtt lýðveldi
Eins og áður kom fram hefur
Ólína lagt mikla áherslu á að stjórn-
lagaþing verði sett á laggirnar þar
sem gerðar verði breytingar á stjórn-
arskránni. „Ég tel að þær hefðir sem
skapast hafa við túlkun stjórnarskrár-
innar hafi að sumu leyti gengið gegn
markmiðum hennar um aðgreiningu
framkvæmdavalds, löggjafarvalds og
dómsvalds. Stjórnarskráin gerir aug-
ljóslega ráð fyrir skýrari aðgreiningu
þarna á milli heldur en reynd hefur
orðið á í tímans rás. Þennan kúrs þarf
að leiðrétta.“
Ólína telur eðlilegast að stjórn-
lagaþingið fengi að starfa óháð og
án íhlutunar alþingis eða ríkisstjórn-
ar „þannig að það sé þjóðin sjálf,
fulltrúar sem hún kýs beint inn á
stjórnlagaþingið, sem semji nýja
stjórnarskrá“. Ólína telur ráðlegt að
stjórnlagaþingið hafi stjórnskipun-
arlegt hlutverk fremur en ráðgef-
andi. „Um þetta eru þó skiptar skoð-
anir og á þessari stundu er útlit fyrir
að gerð verði tillaga um ráðgefandi
stjórnlagaþing.“
Hefur trú á Vestfirðingum
Ólína er fædd 8.september 1958
og ólst upp í Hlíðunum í Reykjavík.
Þar bjó hún til 14 ára aldurs en þá
fluttist hún ásamt fjölskyldu sinni
vestur á Ísafjörð þar sem faðir henn-
ar varð sýslumaður og bæjarfógeti
árið 1973. Síðan þá hefur Ólína búið
á Vestfjörðum og gegndi meðal ann-
ars stöðu skólameistara í Mennta-
skólanum á Ísafirði.
Mikið hefur verið rætt um fram-
tíð Vestfjarða vegna þeirrar þróunar
sem hefur átt sér stað í landsbyggð-
armálum undanfarna áratugi. Vest-
firðir eru það svæði sem hefur þurft
að upplifa hvað mestan samdrátt í
atvinnumálum og hagvexti.
„Ég sé fyrir mér lífsgæði og gott
mannlíf á Vestfjörðum, hér eftir
sem hingað til. Hvort hagsæld þessa
svæðis eigi eftir að aukast til muna,
er þó erfitt að spá um að svo stöddu.
Það veltur meðal annars á því hvern-
ig búið verður að atvinnulífi þar og
almennum búsetuskilyrðum.“ Ólína
segir samgöngur skipta hvað mestu
máli hvað uppbyggingu Vestfjarða
varðar. „Samgöngurnar vega þungt,
því vegirnir eru æðar samfélagsins.
Það er ekkert launungamál að ástand
vega á Vestfjörðum hefur staðið at-
vinnulífi og búsetu þar fyrir þrifum.
Grunnvegakerfið þarna er einfald-
lega ekki fullfrágengið og það er ekki
forsvaranlegt að draga það lengur að
ljúka við gerð þess.“
En vegakerfið er ekki það eina sem
dregist hefur aftur úr hvað uppbygg-
ingu varðar. „Góð fjarskipti, til dæm-
is háhraðatengingar og raforkuör-
yggi, skipta líka gríðarlegu máli fyrir
byggðarlögin og samkeppnisstöðu
þeirra. Sömuleiðis menntunarkostir
á svæðinu. Allt eru þetta þættir sem
nauðsynlegir eru fyrir hvert samfélag
svo það fái þrifist og dafnað á okkar
tímum.“
Ólína er þó handviss um að mann-
auðurinn á Vestfjörðum sé nægur til
að tryggja þar bjarta framtíð. „Ég hef
óbilandi trú á Vestfirðingum, þeir
eru dugmikið fólk og gefast ekki upp
svo glatt. Og ég hef trú á stjórnvöld-
um landsins og vilja þeirra til þess að
forgangsraða rétt þegar þrengir að í
þjóðarbúskapnum.“
Kvótinn hverfur
Það sem hefur reynst mörgum
byggðarlögum á Vestfjörðum þung-
ur baggi er að útgerð hefur verið að
leggjast af á mörgum stöðum þar
sem kvóti hefur verið þurrkaður
upp og seldur í burtu. „Eins og sakir
standa hafa Vestfirðingar nú aðeins
um þriðjung þeirra fiskveiðiheimilda
sem þeir höfðu við upphaf núver-
andi kvótakerfis. Í þá daga var hlut-
deild okkar í heildarafla botnfiskteg-
unda nálægt 16% á landsvísu, nú er
hún nálægt 5%.“
Ólína segir slæmt að á tíma kvóta-
kerfisins hafi burðug sjávarútvegs-
fyrirtæki og aflahæstu skip landsins
runnið Vestfirðingum úr greipum.
„Það gerðist á ótrúlega skömmum
tíma og um leið hurfu mörg hundruð
störf úr vestfirskum byggðum. Það
var mikil blóðtaka og margfalt meiri
röskun fyrir þetta svæði en það at-
vinnuáfall sem höfuðborgarsvæðið
hefur nú orðið fyrir í kjölfar banka-
hrunsins, svo dæmi sé tekið. En um
þetta var lítið rætt á sínum tíma,
enda vandinn fjarlægur þeim sem
stjórna umræðunni í samfélaginu.“
Ólína er stuðningsmaður hinn-
ar svokölluðu firningarleiðar innan
kvótakerfisins en hún gengur út á
það að tryggja þjóðareign yfir fiski-
stofnunum við landið þannig að rík-
ið endurheimti aflaheimildir smátt
og smátt næstu 20 árin, safni þeim í
auðlindasjóð og endurúthluti sam-
kvæmt nýjum leikreglum. „Ég gæti
vel hugsað mér að breyta kerfinu á
skemmri tíma en 20 árum. Engu að
síður finnst mér mikilvægt að fá út-
gerðarmenn, sjómenn, fiskvinnslu-
fólk og fleiri hagsmunaaðila til sam-
starfs um þær breytingar sem gera
þarf á fiskveiðistjórnunarkerfinu.
Það hefur verið tekin ákvörðun um
að þessu kerfi skuli breytt á 20 árum,
frá því er ekki hægt að hvika finnst
mér. Hins vegar finnst mér sjálfsagt
að hlustað sé á sjónarmið þeirra
sem mestra hagsmuna eiga að gæta
varðandi það hvernig staðið skuli að
breytingunum og í hvaða áföngum
það verði gert.“
Menntaskólamálið
Nokkuð fjaðrafok myndaðist í
kringum Menntaskólann Ísafirði
þegar Ólína var þar skólameistari.
Drifkraftur hennar og stjórnarhætt-
ir fóru fyrir brjóstið á sumu fólki og
ákvað Ólína að víkja úr starfi til þess
að skapa frið í kringum skólann sem
hún hafði eytt mikilli orku í að byggja
upp.
„Það bíður betri tíma,“ segir Ólína
aðspurð hvort hún hafi gert upp mál-
in sem snúa að menntaskólanum.
„Ég er sátt við sjálfa mig og það er
fyrir öllu. Ég vann af fullum heilind-
um fyrir Menntaskólann á Ísafirði
og náði miklum árangri fyrir skól-
ann. Ég veit að ég hefði ekki getað
gert neitt annað en það sem gert var í
málefnum hans.“
Ólína segist hafa ákveðið að yfir-
gefa skólann til að skapa frið um hann
og segir að mjög óábyrg umræða hafi
átt sér stað um málefni skólans og
hana sjálfa á þessum tíma. „Ég taldi
réttast að hætta til að frelsa þennan
vinnustað undan þeirri ofsafengnu
og óábyrgu umfjöllun sem orðin var
um allt sem viðkom skólanum. Þessi
fjölmiðill hér, DV, var ekki barnanna
bestur í því máli, og mætti einhvern
tíma biðjast afsökunar á framgöngu
sinni, eins og fleiri. Blaðið hefur hins
vegar tekið sig mikið á í seinni tíð, svo
ég ætla ekki að erfa þetta mál, enda
engum hollt að horfa reiður um öxl.“
Hræðsluáróður Icesave
Eftir að Ólína fór inn á þing hef-
ur hún verið í hringiðu þess björgun-
arstarfs sem nú á sér stað á Alþingi
og í ríkisstjórn. Ekki eru allir sáttir
við gang mála og eru það helst Ice-
save-samningarnir sem vekja reiði
fólks. Það er ekki langt svar Ólínu
við því hvort Ísland eigi að gangast
við samningunum eða ekki. „Ég er
hrædd um að Ísland eigi engan ann-
an kost,“ segir hún.
Upplýsingaflæði og umfjöllun
um Icesave hefur verið mjög mis-
vísandi fyrir almenning. Á meðan
ópólitískur viðskiptaráðherra segir
það vitleysu að Ísland geti ekki stað-
ið undir skuldbindingunum stígur
hver hagfræðingurinn fram á fætur
öðrum og heldur því andstæða fram.
„Ég held að umræðan hafi í upphafi
farið rangt af stað og þess vegna hef-
ur reynst erfitt að vinda ofan af öll-
um þeim sleggjudómum og ályktun-
um sem urðu fljótlega að þungum
hræðsluáróðri.“
Ólína segir þetta hafa ýtt und-
ir neikvæðni og tortryggni sem nú
gegnsýri samfélagið. „Svo hefur ekki
bætt úr skák að fjölmiðlar hafa elt
uppi sérfræðinga, bæði sjálfskipaða
og tilfundna, úr öllum áttum sem
hafa verið að bregðast við brota-
kenndum upplýsingum og fullyrð-
ingum um málið. Í svona mikilvægu
máli er nauðsynlegt að halda still-
ingu og yfirvegun en hafa samtímis
gagnrýnið hugarfar og slá hvergi af
kröfunni um óbrigðula upplýsinga-
gjöf,“ sem Ólína telur að hefði mátt
vera mun betri frá upphafi.
Rekur tvö heimili
En líf Ólínu er ekki bara pólit-
ík þó svo að hún sé fyrirferðarmikil.
Eins og áður kom fram er Ólína gift, á
fimm börn og eitt barnabarn og rek-
ur tvö heimili vegna þingstarfanna.
„Annars vegar bý ég á Ísafirði þar
sem eiginmaðurinn er niður kominn
ásamt yngsta syni okkar. Hins vegar
hef ég aðsetur í Reykjavík, í gamla
húsinu okkar á Framnesvegi, þar
sem eldri börnin mín hafa átt heima
með hléum undanfarin ár.“
Þegar Ólína er ekki að sinna þing-
störfum reynir hún að stunda sem
mesta útivist enda sameinar hún
mörg af hennar áhugamálum. „Ég
helga mínar fáu frístundir Björgun-
arhundasveit Íslands því ég er með
border-collie hund í björgunarþjálf-
un. Það útheimtir talsverða útiveru
og sameinar þannig þörf mína fyrir
útivist og dýrahald. Ég var mörg ár í
hestamennsku. Allt frá blautu barns-
beini þar til fyrir fjórum árum. Þá
sneri ég við blaðinu og „fór í hund-
ana“ eins og ég segi stunum í gríni.“
Sigðurður, eiginmaður Ólínu,
er einn harðasti Rolling Stones-að-
dáandi á Íslandi. Þótt Ólína sé ekki
jafnáhugasöm um sveitina og eig-
inmaðurinn á hún alltaf sérstakan
stað í hjárta hennar. „Ég er nú ekki
eins illa haldin og hann en held samt
upp á þá ágætu hljómsveit. Enda á
hún sinn þátt í því að við kynntumst
á sínum tíma. Hann hefur farið á
marga tónleika með þeim og ég hef
tvisvar skellt mér með. „Wild horses“,
„Gimme shelter“ og „Paint it black“
eru perlur sem seint verða máðar.“
Leynifélagið Ægisdætur
Ólína er þekkt fyrir að vera ákveð-
in og koma sér beint að efninu. Hún
gæti jafnvel kallast stjórnsöm enda
segir Ólína sjálf að sá eiginleiki henn-
ar hafi komið snemma í ljós. „Ég var
strákastelpa og var heldur lítið fyr-
ir að dútla með dúkkur. Stjórnsem-
in kom snemma í ljós, enda gerðist
ég foringi fyrir heilum flokki stelpna
sem stofnuðu leynifélagið Ægisdæt-
ur. Við komum okkur upp dulmáli
og dulnefnum og vorum heldur her-
skáar í hverfinu. Ég er ekki frá því að
við höfum skotið strákunum skelk
í bringu, að minnsta kosti þegar við
fórum allar saman.“
Aðspurð hvort hún hafi hugsað
sér áframhaldandi þingmennsku
segir hún: „Á meðan eftirspurn er til
staðar og þörf fyrir mína starfskrafta
í þinginu, á meðan mér finnst ég vera
að gera gagn, mun ég gefa kost á mér
til starfa þar.“
asgeir@dv.is
„Ég var strákastelpa og var heldur lítið fyrir að
dútla með dúkkur. Stjórnsemin kom snemma í
ljós, enda gerðist ég foringi fyrir heilum flokki
stelpna sem stofnuðu leynifélagið Ægisdætur.“
Ákveðin Ólína leggur þunga áherslu á að stjórnarskrá landsins verði breytt.