Dagblaðið Vísir - DV - 02.11.2009, Qupperneq 29

Smáauglýsingar
fókus 2. nóvember 2009 mánudagur 29
á m á n u d e g i
söngveisla í salnum Söngveisla verður haldin
í Salnum í Kópavogi í kvöld klukkan 20 í tilefni þess að mezzósópran-
söngkonan Alina Dubik hefur búið og starfað á Íslandi í tuttugu ár. Alina
hefur getið sér gott orð hér á landi sem söngkona og er einnig eftirsóttur
söngkennari. Sex söngkonur ætla að syngja á tónleikunum með Alinu
en þær hafa allar lært hjá henni. Miðasala er á salurinn.is, miðaverð er
2.500 krónur en 1.800 krónur fyrir nemendur og ellilífeyrisþega.
ný skáldsaga
Böðvars
Ný söguleg skáldsaga eftir Böðvar
Guðmundsson, höfund hinna ást-
sælu bóka um íslensku vesturfar-
ana – Híbýli vindanna og Lífsins tré
– er komin út. Bókin heitir Enn er
morgunn og fór beint í fyrsta sætið á
metsölulista Eymundsson í síðustu
viku. Þar segir frá ungum þýskum
tónlistarmanni að nafni Jóhannes
Kohlhaas sem kemur til Reykjavíkur
haustið 1936. Hann er af gyðinga-
ættum og hefur hrökklast undan
nasistum sem fara mikinn í heima-
landi hans. Menningarlíf hins unga
höfuðstaðar nýtur hæfileika hans
um hríð, hann „aðlagast“ eins og
það heitir nú á dögum, finnur meira
að segja ástina og kvænist.
Ævisaga
snorra
Út er komin fyrsta heildstæða
ævisagan um Snorra Sturluson.
Höfundur er Óskar Guðmunds-
son, fræðimaður og rithöfund-
ur. Snorri Sturluson hefur sett
meira mark á Íslandssöguna og
menningarsögu í Vestur-Evrópu
en flestir aðrir einstaklingar. Hér
er sögð saga mikilhæfs manns
sem þurfti að kljást við konunga í
útlöndum, höfðingja heima fyrir,
börnin sín og breyskleika sína.
En þessi maður sem barðist við
heiminn fyrir átta öldum sigraði
hann líka með bókmenntunum.
JPV gefur út.
amerísk
undanrenna
Ekki við leikarana að sakast: „Sjálfur var ég
undarlega lítið snortinn. Ég held reyndar ekki að það
hafi verið leikendum að kenna. Þeir standa sig undan-
tekningalaust vel, sumir afburðavel. Það má eflaust
deila um einstök atriði í útfærslu, hlutverkaskipan
og leikstjórn, en á heildina litið er þarna ágætlega að
verki staðið,“ segir Jón Viðar um Fjölskylduna.
Höfðingjadótt-
ir og landnemi
Vilborg Davíðsdóttir hefur skrifað
bók um Auði djúpúðgu sem nú er
komin út hjá Forlaginu. Auður er í
hópi þekktustu landnema Íslands
en hingað til
lands kom
hún ekki
fyrr en á efri
árum. Hún
er dóttir
víkingahöfð-
ingjans Ket-
ils flatnefs
og vex up á
Suðureyj-
um, ættstór
og skapheit.
Allt hennar fólk er heiðið en þegar
hún kynnist Gilla munki laðast hún
bæði að honum og boðskap hans
um Hvítakrist. Fullveðja er Auður
gefin Ólafi hvíta, konungi yfir Dyfl-
inni á Írlandi. Samband þeirra er
heitt en stormasamt og vináttan við
Gilla verður henni að lokum dýr-
keypt.
Fyrsta frumsýning haustsins á Stóra
sviði Borgarleikhússins fór fram síð-
astliðið föstudagskvöld. Á sviðinu var
nýskrifað amerískt fjölskyldudrama,
margverðlaunað, marglofað og víða
sýnt um þessar mundir. Áhorfendur
tóku leiknum feykivel, eftir fjögurra
tíma törn af alls kyns heimilisofbeldi
og fjölskylduhörmungum risu menn
úr sætum og hylltu leikendur og aðra
þátttakendur innilega.
Sjálfur var ég undarlega lítið snort-
inn. Ég held reyndar ekki að það hafi
verið leikendum að kenna. Þeir standa
sig undantekningalaust vel, sumir af-
burðavel. Það má eflaust deila um
einstök atriði í útfærslu, hlutverka-
skipan og leikstjórn, en á heildina lit-
ið er þarna ágætlega að verki staðið.
Á leiksviðinu er hús á þremur hæð-
um með gegnsæja veggi, gegnsæ gólf;
stóra sviðið hefur sjaldan verið nýtt
svo í þaula. Allt hæfilega natúralistískt
fyrir verk sem krefst þess að sjónum
sé beint að „innra lífi persónanna“ –
gamall og góður frasi.
Ég heyrði á dögunum ágætt viðtal
við leikstjórann, Hilmi Snæ, í útvarp-
inu. Hann talaði um að höfundurinn,
Tracy Letts, hefði gengið í smiðju til
hinna stóru amerísku leikskálda síð-
ustu aldar. Það eru orð að sönnu; það
er bókstaflega reimt af þeim þarna:
Eugene O´Neill, Tenessee Williams,
hugsanlega einnig Miller. Á bak við
eru auðvitað þeir meistarar evrópskr-
ar leikritunar sem þessir snillingar
að sínu leyti sóttu í: Ibsen, Tsjekhov,
Strindberg ...
Munurinn á þeim og höfundi
þessa leikrits – og Killer Joe sem hér
var sýnt fyrir fáeinum árum – er þó
nokkur. Þessum skáldum tekst sem sé
öllum, jafnvel Strindberg, að fá mann
til að þykja vænt um það skelfilega
bágstadda og misheppnaða fólk sem
þeir eru að sýna og segja frá. Í bestu
verkum sínum alltént. Það tekst Letts
ekki að fá mig til að gera. Hann horf-
ir köldum augum á þessa vesalinga.
Hann pakkar mannfyrirlitningunni
snyrtilega inn í vel gerðan söguþráð
og kómíska bómull; húmor vant-
ar hann ekki, salurinn hló hvað eft-
ir annað að neyðarlegum tilsvörum,
grunsamlega hátt kannski miðað við
hvað þetta á nú allt að vera ofboðs-
lega sorglegt. Alkóhólismi, þunglyndi,
sjálfsvíg, Lolitu-komplexar, eiturfíkn,
systkinarígur, kynlífsfíkn, lyfjafíkn, si-
fjaspell, útbrunnin hjónabönd, fram-
hjáhöld, kúgun eiginkvenna á eig-
inmönnum og kúgun eiginmanna á
eiginkonum, kúgun foreldra á börn-
um, laskaðar sjálfsmyndir, valdabar-
átta, ótti, hatur, höfnun ... þetta er bara
eins og að koma í amerískan súper-
markað. Kjörbúð komplexanna. Það
er allt í hillunum, júneimit – í neyt-
endavænum umbúðum, léttkryddað
hæfilegri amerískri tilfinningasemi
sem geðþekk músík K.K. fær hér að
lyfta blíðlega undir. Ekki nema eðli-
legt að Letts þurfi sinn tíma til að leiða
okkur í gegnum dýrðina. O´Neill tók
sér líka stundum góðan tíma í sínum
leiksviðs-mammútum sem sumir eru
enn leiknir. Letts vill ekki vera minni
maður, skiljanlega.
Nei, þetta heillaði mig sannarlega
ekki, þótt mér leiddist ekki baun. Og
ég gat ekki fyrir mitt litla líf staðið upp
fyrir þessu, þó ég geti glaður tekið ofan
fyrir leikstjóra og leikendum og yfir-
leitt öllum sem hlut eiga að máli. Mar-
grét Helga og Sigrún Edda sýna enn og
aftur hvílíkir leikkvenkostir þær eru.
Storkinn andlitssvipurinn á Margréti
Helgu var óhugnanlegur, sveiflurnar
frábærar á milli þeirrar grimmdar og
þess undirlægjuháttar sem kellingin
notar til að halda öllum í heljargreip-
um. Lifandi skólabókardæmi fyrir að-
standendur alkóhólista og annarra
fíkla. Sigrún Edda átti dásamlega pa-
þetíska senu á móti Þresti Leó. Jó-
hanna Vigdís var einkar trúverðug sem
hin forpipaðra og undirokaða dóttir.
Já, ég gæti haldið áfram og gefið leik-
endum einkunnir, en ætli ég láti þetta
ekki duga. Og þó, ég get ekki sleppt því
að nefna svarkinn sem Hanna María
dró upp, samanherptan og eitraðan.
Og smáaðfinnslur: Nína Dögg og Rún-
ar Freyr eru að minnsta kosti tíu árum
of ung og bæði alltof ungleg í sín hlut-
verk, miðað við handritið – en kannski
er ekki vert að taka of mikið mark á
því. Og það var ekki nokkur leið að sjá
að kallinn, sem Pétur Einarsson leik-
ur, væri í sjálfsvígshugleiðingum. En
kannski var það bara allt í lagi líka.
Eiginlega finnst mér þessi sýn-
ing umfram allt vera sigur leikstjór-
ans, Hilmis Snæs, sem fær þetta til
að virka svona skínandi vel. Eng-
inn vafi á því að hann er nú kominn
í raðir bestu leikstjóra okkar sem eru
ekki of fjölmennar. Hann sýndi það í
sviðsetningu sinni á Degi vonar hvað
hann getur og staðfestir það hér; ég
hafði reyndar líka gaman að mörgu
í sýningu hans á Gullna hliðinu hér
um árið þó sumir virðulegir leikhús-
menn fussuðu. Hilmir Snær hefur
marga augljósa kosti góðs leikstjóra:
hann kann að lesa leikrit, hann kann
að vinna með leikurum, hann velur
sér – og fær að velja sér – góða sam-
starfsmenn – og svo er hann gersam-
lega laus við hinn fræga leikstjórnar-
komplex, þá áráttu leikstjóra að troða
sínum „stíl“, sinni uppáfyndingasemi,
upp á verk skáldanna. Hann er auð-
mjúkur og klár. Listamaður sem á
að fá að takast á við alvöru viðfangs-
efni – heyrið þið það, Magnús Geir og
Tinna! Bæði sem leikstjóri og leikari
á hann að fá að fleyta rjómann, ekki
að baða sig í undanrennunni. Það er
alveg óhætt að sleppa honum lausum
á O´Neill sjálfan, Strindberg, Williams
... já, jafnvel þann meistara meistar-
anna sem við höfum svo oft þurft að
horfa upp á niðurlægðan og limlestan
á íslensku sviði síðustu tuttugu árin
eða svo. Hilmir Snær á ekki að daga
uppi eða jaska sér út í annars eða
þriðja flokks verkefnum; leiklistarsag-
an okkar geymir of mörg dæmi um
slíkt, hann má ekki fyrir nokkra muni
verða eitt af þeim.
Þýðing Sigurðar Hróarssonar á
leikritinu var ekki alltaf sannfærandi,
en auðvitað er vandi að þýða svona
staðbundna texta. Alloft brá fyrir mál-
fari sem nýtur sín skár á bókum en í
munni lifandi fólks – sem er göm-
ul saga í íslenskum leikritaþýðing-
um. Við höfum ekki átt of marga góða
leikritaþýðendur, ekki frekar en leik-
stjóra. Ég hugsa að við getum talið þá
sem virkilega standa upp úr á fingr-
um annarrar handar – einn þeirra var
raunar borinn til grafar á laugardag-
inn var, blessuð sé minning hans. Og
einnig þar liggur leikhússtjórunum
þung skylda á herðum.
Jón Viðar Jónsson
L.R. í BoRgaRLeikhúSinu:
Fjölskyldan
(ágúst í Osage-sýslu)
eftir Tracy Letts
Þýðing: Sigurður hróarsson
Leikstjórn: hilmir Snær guðnason
Leikmynd: Börkur Jónsson
Búningar: Margrét einarsdóttir
Lýsing: Björn Bergsteinn guðmundsson
Tónlist: kk
leiklist