Dagblaðið Vísir - DV - 13.08.2010, Blaðsíða 43

Er hægt að ganga hringinn í kringum
jörðina án þess að nokkur maður beri
kennsl á mann? Um það deildu tveir
menn í kvöldverðarboði hjá breska
karlaklúbbnum National Sporting
Club í Lundúnum árið 1907. Það
voru bandaríski kaupsýslumaðurinn
John Pierpont Morgan, sem stofn-
aði fjármálafyrirtækið J.P. Morgan,
og breski jarlinn Hugh Cecil Lons-
dale. Þeir voru í hópi ríkustu manna
heims og sátu í djúpum leðurstólum
og púuðu stærðar vindla á meðan
þeir ræddu þessa hugleiðingu fram
og til baka.
Gríðarlegir fjármunir
Talsverður hiti færðist í rifrildi auð-
mannanna. J.P. Morgan, sem var
þeirrar skoðunar að það væri ekki
hægt að ferðast fótgangandi um
heiminn án þess að þekkjast, lagði
fram hundrað þúsund Bandaríkja-
dali, sem í þá daga var gríðarlega
há upphæð, og samsvarar um 300
milljónum íslenskra króna á núvirði.
Lonsdale, sem trúði því að þetta væri
hægt, tók veðmálinu.
Maður að nafni Harry Bensley
komst ekki hjá því að heyra um hvað
var rætt og sagðist taka áskoruninni
sem myndi útkljá veðmálið. Hermt
er að fram að því hafi aldrei verið
hærri fjárhæðir verið lagðar að veði.
Bensley var frægur kvennabósi
og glaumgosi skemmtanalífsins í
Lundúnum við upphaf tuttugustu
aldarinnar. Hann stundaði ýmislegt
gróðabrask og hafði grætt gífurlega á
fjárfestingum í Rússaveldi. En þegar
hér var komið sögu, árið 1907, hafði
hann tapað næstum öllum aurum
sínum í fjárhættuspilum. Hann sár-
vantaði því peninga og sá fínt tæki-
færi til að komast aftur á græna grein
með því að verða „tilraunadýrið“ í
veðmáli Morgans og Lonsdale.
Barnavagn, nærbuxur og
eiginkona
Skilyrðin sem auðmennirnir settu
Harry Bensley áður en hann lagðist
í heimsreisuna voru nokkuð ströng:
Í fyrsta lagi mátti enginn bera
kennsl á hann.
Í öðru lagi átti hann að ganga
hringinn í kringum jörðina en fyrst
til 169 breskra borga og bæja í ákveð-
inni röð. Til að sanna að hann hefði
farið á rétta staði átti hann að fá und-
irskriftir frægra íbúa á tilteknum
stöðum. Því næst átti hann að ferð-
ast til 18 landa og fara til landanna í
ákveðinni röð.
Í þriðja lagi átti Bensley að fjár-
magna sig sjálfur og hefja för með
aðeins eitt breskt pund á sér. Til að
afla sér lífsviðurværis átti hann að
selja myndir af sér á leiðinni.
Í fjórða lagi átti farangurinn að-
eins að samanstanda af nærbuxum
til skiptanna.
Í fimmta lagi átti hann að ferðast
með tveggja kílóa járngrímu af þeirri
gerð er fylgdu brynjum riddara.
Í sjötta lagi átti hann að ýta barna-
vagni á undan sér alla ferðina.
Í sjöunda lagi átti hann að ferðast
við annan mann sem myndi sjá til
þess að öllum skilyrðum yrði fram-
fylgt.
Í áttunda og síðasta lagi átti hann,
einhvern veginn, að finna sér eigin-
konu á ferðalaginu, sem fengi þó ekki
að sjá andlit hans.
Þokukennd framvinda
Bensley lagði af stað frá Trafalgar-
torgi í Lundúnum hinn fyrsta jan-
úar árið 1908 og fylgdust þúsundir
manna með honum leggja í hann.
Hann var með hjálminn á höfðinu,
barnavagninn fyrir framan sig og
fylgdarmanninn sér við hlið. Í vas-
anum var hann með stafla af póst-
kortum með myndum af sér. Bensley
ferðaðist um allar Bretlandseyjar og
varð þekktur og vinsæll – þrátt fyrir
að enginn vissi hver hann væri í raun
og veru. Blöðin fjölluðu um þenn-
an huldumann og eitt dagblaðið hét
þúsund pundum í verðlaun þeim
sem gæti ljóstrað upp um nafn hans.
Næstu kaflar í þessari furðulegu
sögu eru þokukenndir. Sögulegar
heimildir virðast vera af skornum
skammti um ferðalög Bensleys eftir
að hann yfirgaf Bretland.
Barnabarnbarn Bensley, Ken
McNaught, heldur úti vefsíðu þar
sem öllum heimildum hefur ver-
ið safnað saman. McNaught segir
þær sýna að Bensley hafi farið yfir á
meginland Evrópu og ferðaðst eftir
það í sex ár og farið til Norður-Am-
eríku, Ástralíu og Asíu. En þegar
Bensley hafi komið til Genúa á Ítalíu
árið 1914, eftir gífurlega langt ferða-
lag, hafi hann þurft að játa sig sigr-
aðan. Fyrri heimsstyrjöldin var haf-
in og hindraði skiljanlega för hans.
McNaught segir að langafi sinn hafi
aðeins átt eftir að ferðast til sex landa
þegar þar var komið sögu.
Hetja í augum Breta
En hvernig sem ferðalagið endaði,
var hann hetja í augum bresks al-
mennings sem dáðist að fórnfýsi
og hetjulund mannsins með járn-
grímuna. Það er synd að heimildir
um hann hafi ekki varðveist jafn vel
og raun ber vitni. Endrum og eins
skjóta þó upp kollinum póstkort með
myndum af honum og gjarnan árit-
un en safnarar slást um að eignast
þau. En fyrir utan fáeinar blaðagrein-
ar frá breskum staðarblöðum er erf-
itt að meta hversu langt Harry komst.
Og við vitum ekki heldur hvern-
ig veðmál iðnjöfursins Johns Pier-
pont Morgan og jarlsins Hughs Cec-
il Lonsdale fór, en sá fyrrnefndi lést
árið 1913 og skyldi eftir sig eitt mesta
viðskiptaveldi mannkynssögunnar.
Harry Bensley var í öllu falli kom-
inn heim til Englands að stríði loknu.
Hann stofnaði fjölskyldu og yfirgaf
aldrei Bretland eftir það. Þrátt fyrir
að hann hafi ekki lokið ætlunarverk-
inu, fékk hann fjögur þúsund pund
í verðlaun fyrir heimsreisuna sem
hann lét renna óskipt til góðgerð-
armála. Á millistríðsárunum starf-
aði hann á ýmsum stöðum og oftast
fyrir lág laun. Hann var dyravörð-
ur í kvikmyndahúsi, forstöðumað-
ur hjá KFUM og var tvisvar kosinn í
embætti bæjarfulltrúa í þorpinu sínu
fyrir Verkamannaflokkinn. Í síðari
heimsstyrjöldinni starfaði hann við
sprengjuæfingar fyrir herinn. Hann
lést árið 1956.
föstudagur 13. ágúst 2010 umsjón: HelGi Hrafn Guðmundsson helgihrafn@dv.is skrýtið 43
Hann sárvantaði peninga og sá
fínt tækifæri til að kom-
ast aftur á græna grein
með því að verða „til-
raunadýrið“ í veðmáli
Morgans og Lonsdale.
Árið 1907 stofnuðu einir ríkustu menn heims til veðmáls. Þeir voru ekki sammála um hvort maður gæti
ferðast í kringum hnöttinn án þess að þekkjast. Glaumgosi frá Lundúnum var fenginn til að ferðast fótgang-
andi um heiminn með járnhjálm á höfðinu. Hann varð hetja í augum Breta, þrátt fyrir að enginn vissi deili
á honum. Óljóst er hvort hann lauk ætlunarverki sínu.
Heimsreisa
með hjálm og barnavagn
Hjálmur og barnavagn Harry Bensley stuttu eftir að hann lagði af stað, með járngrímuna á höfðinu og barnavagninn sem hann
þurfti að ýta á undan sér á heimsreisunni. Við hlið hans stendur fylgdarsveinninn sem átti að gæta þess að Harry fylgdi settum
reglum.
Vígalegur Harry vakti
hvarvetna furðu Breta
á ferðalagi sínu og varð
einskonar hetja.
morgan og jarlinn john Pierpont morgan (til vinstri) og Hugh Cecil Lonsdale jarl
voru geysiauðugir. Þeir veðjuðu hæstu fjárhæð í sögunni fram að þeim tíma.
með ónefndri konu margir keyptu
póstkort af Harry, en þannig fjármagnaði
hann ferðalagið. Þau ganga nú kaupum
og sölum fyrir háar fjárhæðir.