Dagblaðið Vísir - DV - 07.03.2011, Page 12

12 | Fréttir 7. mars 2011 Mánudagur
Samningar ríkisins við sauðfjárbænd-
ur um styrki og annan stuðning þýða
að ríkið leggur um 450 krónur með
hverju kílói sem neytt er innanlands.
Styrkirnir ná einnig til 600 tonna sem
landinn vill ekki borða og fer til út-
flutnings. Samkvæmt útreikning-
um sem DV hefur undir höndum má
áætla að skattgreiðendur hafi með
því móti greitt um 410 milljónir króna
með útflutningi á lambakjöti í fyrra.
Eftir því sem DV kemst næst njóta
framleiðendur nautakjöts, svínakjöts
og kjúklinga, ekki slíkrar opinberrar
fyrirgreiðslu við útflutning í krafti
styrkjakerfis landbúnaðarins, en álita-
mál er hvort slíkt stenst lög um jafn-
ræði.
Samkvæmt samningi um starfs-
skilyrði sauðfjárframleiðslunnar í
landinu frá 1. janúar 2008 er miðað
við að styrkir til bænda miðist við lið-
lega 368 þúsund ærgildi, en hvert ær-
gildi er 18,2 kíló. Þannig skuldbindur
ríkið sig til þess að greiða 316 krónur
fyrir kílóið, samtals um 6.700 tonn af
dilkakjöti. Samtals námu beingreiðsl-
ur (styrkir) til sauðfjárbænda því lið-
lega 2,1 milljarði króna í fyrra. Þessu
til viðbótar koma greiðslur til bænda
sem fullnægja skilyrðum um gæða-
stýringu, samtals liðlega 1,1 milljarður
króna. Í heildina námu því greiðslur til
sauðfjárbænda nærri 3,3 milljörðum
króna í fyrra. Miðað við að fjöldi sauð-
fjárbúa sé nálægt 1.400 í landinu fékk
hvert býli 2,3 milljónir króna í opin-
beran stuðning á síðasta ári.
Botnlaus taprekstur
Meðalsauðfjárbú í landinu veltir um
7,6 milljónum króna. Útgjöldin, að
meðtöldum lágmarkslaunum bónda,
nema hins vegar liðlega 11 milljónum
króna að jafnaði. Taprekstur meðal-
sauðfjárbús nemur því 3,6 milljónum
króna á ári. Í hagtölum landbúnað-
arins eru laun bóndans talin und-
ir föstum kostnaði og gætu verið 2,4
milljónir króna að jafnaði á ári. Þetta
merkir að laun sauðfjárbóndans eru
jafnvel undir 200 þúsund krónum á
mánuði. Samkvæmt þessu er auðvelt
að áætla að meirihluti sauðfjárbænda
væri jafnvel betur kominn á nálægt
150 þúsunda króna mánaðarlegum
atvinnuleysisbótum. Athyglisvert er
jafnfram, að meðalframlag skattgreið-
enda fyrir hvert sauðfjárbú í formi
beingreiðslna fer nálægt því að standa
undir launum bóndans, en þær nema
eins og áður segir 2,3 milljónum króna
á ári fyrir hvert meðalbú.
Sligandi skuldir
Ekki dregur úr útgjöldum bænda
frekar en hjá öðrum og er auðvelt
að benda til dæmis á síhækkandi
verð olíu. Þá eru áburðarkaup upp
undir 10 prósent útgjaldanna hjá
miðlungs sauðfjárbúi. Mestu mun-
ar þó um afborganir af lánum og
fjármagnskostnað. Að jafnaði þarf
meðalsauðfjárbú að greiða um 4,6
milljónir króna árlega í fjármagns-
kostnað en það eru um 60 prósent
heildartekna hjá meðalbúi.
Sauðfjárbændur juku skuldir sín-
ar mjög síðustu árin fyrir banka-
hrunið. Líkt og öðrum stóð þeim
til boða að taka gengistryggð lán
eða lán í erlendum myntum. Fjár-
festingar með aukinni lántöku varð
á sama tíma og neysla lambakjöts
deóst saman og búum fækkaði.
Nærri lætur að neysla lambakjöts
og svínakjöts sé nú jafn mikil í land-
inu ár hvert, eða milli 6 og 7 þús-
und tonn hvor kjöttegund. Tilkostn-
aðurinn er þó ekki sambærilegur.
Átta til níu svínakjötsframleiðendur
framleiða jafn mörg tonn af kjöti og
nærri 1.400 sauðfjárbændur.
Svínabændur nota aðeins örfá-
ar dráttarvélar við framleiðsluna.
Samkvæmt upplýsingum Umferð-
arstofu eru skráðar um 11.400 drátt-
arvélar í landinu, en nýskráning
dráttarvéla inn í landið tvöfaldað-
ist á árunum 2005 til 2007. Ætla má
að yfir 9 þúsund þeirra séu tengdar
landbúnaði og tvær til þrjár tilheyri
hverju sauðfjárbúi, samtals um
4.600. Ef litið er einnig til fjárfest-
inga í heyvinnsluvélum má ætla að
hver sauðfjárbóndi sé með 20 til 30
milljónir króna bundnar í dráttar-
vélum og öðrum vélakosti. Sam-
kvæmt upplýsingum, sem DV hefur
undir höndum, nema skuldir sauð-
fjárbændanna samtals um 34 millj-
örðum króna.
Fækkun, en hvar er
hagræðingin?
Þótt neysla lambakjöts sé nú komin
niður undir 6 þúsund tonn á ári var
heildarframleiðslan engu að síður yfir
9 þúsund tonn í fyrra. Umframfram-
leiðslan er flutt út. Í Bændablaðinu 10.
febrúar síðastliðinn kemur fram að
flutt hafi verið út 3.437 tonn af lamba-
kjöti sem skiluðu 2,1 milljarði króna til
þjóðarbúsins í fyrra. Meðalskilaverð
fyrir hvert kíló var því um 615 krónur.
Beingreiðslur og aðrir styrkir rík-
isins til sauðfjárbænda eru ekki háð-
ir árangri þeirra í rekstri heldur mið-
ast einungis við framleiðslu á 6.700
tonnum árlega þótt neyslan innan-
lands sé aðeins um 6.000 tonn. Hafa
verður í huga að 70 prósent sauðfjár-
búa í landinu eru með innan við 300
ærgildi. Samkvæmt framansögðu er
borin von að sauðfjárbóndi geti lifað
mannsæmandi lífi með innan við 300
ærgildi. Miklar fjárfestingar á árunum
2005 til 2007 virðast aðeins hafa bund-
ið þeim stærri bagga en áður en ekki
leitt til hagræðingar. Öðru máli gegn-
ir um kúabúin í landinu. Þeim hefur
fækkað afar mikið undanfarin ár eða
um 60 prósent frá árinu 1993. Þar er
hagræðingin mikil þótt fjármagns-
kostnaðurinn virðist ætla að ríða
sumum þeirra á slig eftir bankahrunið
og fall krónunnar.
Andófið gegn ESB
Búnaðarþing var sett í gær og stend-
ur fram til miðvikudags í þessari viku.
Sem endranær eru kjör bænda þar
á dagskrá. Þótt landbúnaður njóti
styrkja víða um lönd – og Ísland sé þar
engin undantekning – er að sjá sem
íslenska styrkjakerfið í kringum sauð-
fjárræktina í landinu sé í öngstræti.
Þröstur Haraldsson hraktist úr rit-
stjórastöðu Bændablaðsins um síð-
ust áramót. Í grein í Fréttablaðinu um
helgina vekur hann athygli á vanda
bænda. Fram kemur í grein hans að
bændabýlum hafi fækkað með sama
hraða í Finnlandi og á Ísland á undan-
förnum árum, en Finnar gengu í ESB
árið 1995 og eru nú háðir styrkjakerfi
sambandsins.
Þröstur vekur athygli á að andstaða
finnskra bænda við Evrópusamband-
ið hafi minnkað stórum á þessum
tíma. Bændum séu veittir styrkir út á
flatarmál ræktarlands og fjölda gripa
í stað þess að miða við framleiðslu-
magn. Þá sé innan veggja ESB hugað
að félagslegum hremmingum í dreif-
býli samfara fækkun búa og tyllt und-
ir ýmsar aukabúgreinar og rekstur
smærri fyrirtækja til sveita sem laði
að fólk. „Sennilega er það þessi þróun
sem hefur gert að að verkum að flestir
frammámenn í finnskum landbún-
aði hafa snúist frá heitri andstöðu við
ESB og segjast nú vera hlynntir aðild
Finna.“
Meira en fæst fá íslenskum
skattgreiðendum
Þröstur segir að hér á landi hafi við-
brögð við þessari þróun verið tilvilj-
anakennd og ómarkviss og hags-
munasamtök bænda hafi talið mest
um vert að standa vörð um styrkja-
kerfið og herða andstöðu við að-
ild að ESB. „Menn hafa tekið allt að
því trúarlega afstöðu gegn aðild að
ESB...“
Því hefur verið haldið fram að sú
byggðastefna sem skipti máli hér á
landi sé sú að standa vörð um stuðn-
ingskerfið við landbúnaðinn. Um
þetta segir Þröstur: „Þau rök halda
engan veginn í samhengi við ESB-
aðild. Bæði er sótt hart að þessu
stuðningskerfi úr öðrum áttum en
frá Brussel, einkum frá Alþjóðavið-
skiptastofnuninni (WTO), og svo
dugar þetta stuðningskerfi afar lítið
til að sporna við fólksfækkun í sveit-
um landsins, það sýnir sagan. Senni-
lega gætu íslenskir bændur sótt sér
mun meiri og árangursríkari stuðn-
ing til Evrópusambandsins á báð-
um þessum vígstöðvum en íslensk-
ir skattgreiðendur eru reiðubúnir að
standa undir.“
Sauðfjárbændur
í gildru fátæktar
Fjöldi sauðfjárbúa 1.388
Framleiðsla lambakjöts 9.164tonn
Neysla innanlands 6.100tonn
Útflutningur 3.437tonn
Styrkir alls (beingreiðslur o.fl.) 3.3milljarðarkróna
Aðrir styrkir (ull, markaður o.fl.) 1.0milljarðurkróna
Útgöld meðalsauðfjárbús 11,2milljónirkróna
Tekjur meðalsauðfjárbús 7,6milljónirkróna
Tap meðalsauðfjárbús 3,6milljónirkróna
Meðalbeingreiðslur á bú 2,3milljónirkróna
Heildarskuldir 34milljarðarkróna
Beingreiðslur upp í útflutning 410milljónirkróna*
Fjöldi dráttarvéla í sauðfjárbú 4.600(áætlað)
*Miðastviðsamningbændaogríkisinssemgerirráðfyrir6.700tonnaneysluáári.Reyndinerhinsvegarrúm6.000tonn.
Sauðfjárbændur og styrkir (2010)
Jóhann Hauksson
blaðamaður skrifar johann@dv.is
„Þetta merkir
að laun sauðfjár-
bóndans eru jafnvel
undir 200 þúsund
krónum á mánuði.
n Meðalsauðfjárbú fær 2,3 milljóna króna greiðslu á ári frá ríkinu n Sauðfjárbændur þurfa að standa
undir afborgunum og afskriftum á 34 milljörðum króna vegna kaupa á búvélum í góðærinu n Helmingur
sauðfjárbænda betur settur á atvinnuleysisbótum n Búgrein að verulegu leyti á framfæri skattgreiðenda
Búnaðarþing sett í gær Styrkirtilsauðfjárbænda
eruekkiundir4milljörðumkrónaááriþegaralltertalið.