Dagblaðið Vísir - DV - 07.03.2011, Qupperneq 18

18 | Umræða 7. mars 2011 Mánudagur
„Maður er ekkert
að fara til út-
landa til þess að
lesa biblíuna.“
n Jón Hilmar Hallgrímsson, eða Jón
stóri, um ferð sína til Þýskalands þar sem
hann eyðilagði hótelherbergi og lyftu. –
DV.is
„Mér finnst þessi
ummæli ófor-
svaranleg, óháð
því hvort þau
koma frá kennara
eða einhverjum öðrum.“
n Katrín Jakobsdóttir menntamála-
ráðherra um ummæli menntaskólakenn-
arans Baldurs Hermannssonar. – DV
„Við erum fjölskyldu-
klúbbur fyrst og fremst,
ekki glæpasamtök.“
n Einar „Boom“ Marteinsson,
formaður MC Iceland-mótorhjólaklúbbs-
ins. Lögreglan hefur lýst yfir áhyggjum af
klúbbnum og hugsanlegri þátttöku hans í
undirheimaátökum. – DV
„Svo lengi sem þú ert
líkamlega hraustur og
andlega heilbrigður og
jákvæður þá er þetta
auðvitað það flottasta og
skemmtilegasta sem
hægt er að hugsa sér.“
n Tónlistarmaðurinn Bubbi Morthens
um bleyjuskipti en hann á von á öðru
barni í haust. – DV.is
„Þar sem ég má ekki gera
óhóflegar kröfur um að þú
segir satt frá (sjá greinar-
gerð) þá vil ég ekki tjá mig
um þínar spurningar.“
n Jón Ásgeir Jóhannesson í tölvupósti
þar sem hann svarar spurningum Svavars
Halldórssonar. – DV.is
Sjúkdómsvæðing morða
Þ
remur dögum eftir að fjöl-
skylda Hannesar Þórs
Helgasonar horfði upp á
morðingja hans sýknaðan
af kröfu um refsingu vegna geð-
veilu, frétti hún af morðingjanum á
gangi á Selfossi. Hann var á leið á
hárgreiðslustofu.
Margir hafa viljað fara gætilega
að þeim sem fremja manndráp, og
helst ekki segja nafn þeirra í fjöl-
miðlum. Guðrún Sesselja Arnar-
dóttir, lögmaður Gunnars Rún-
ars Sigurþórssonar, vildi koma í
veg fyrir að fólk fengi upplýsingar
um málið. Hún reyndi fyrir dómi
að fá þinghaldinu lokað, svo eng-
inn gæti fylgst með réttarhöldun-
um. Þetta átti að gera til að vernda
friðhelgi einkalífs morðingjans.
Um leið og hann var handtekinn
barst hótun frá Guðrúnu Sesselju
um málshöfðanir gegn fjölmiðlum
vegna þess að sagt var frá handtöku
hans. Þegar hann mætti svo loksins
fyrir dóm, varð fjölskylda fórnar-
lambsins þess áskynja að hann var
ekki handjárnaður eins og reglur
kveða á um. Allt virtist reynt til að
lágmarka óþægindi morðingjans
af afleiðingum morðsins. Á end-
anum lauk réttarhöldunum með
niðurstöðu, sem setti morðingj-
ann sjálfan í hlutverk fórnarlambs
eigin veikinda. Niðurstaðan var
að í þá mörgu mánuði sem hann
skipulagði morðið hefði hann ekki
ráðið gjörðum sínum vegna geð-
rofs og „ástaræðis“. Hann þótti of
hættulegur fyrir Litla-Hraun og
var dæmdur til meðferðar við veik-
indunum í óskilgreindan tíma.
Dómurinn birtist á vef Héraðs-
dóms Reykjaness, án þess að hann
hefði birst á dagskrá dómsins eins
og venja er. Þar hefur nafn morð-
ingjans verið afmáð, væntanlega til
að vernda friðhelgi einkalífs hans.
Nafn fórnarlambsins og aðstand-
enda hans er hins vegar ekki fjar-
lægt.
Samfélag okkar verður ekkert
heilbrigðara ef það verður nánast
bannað að ræða um morð, önnur
en þau sem sýnd eru í bíómynd-
um. Það er hluti af því að viðhalda
gildismati okkar og siðferði að
ræða um alvarleg brot gegn sið-
ferði og lögum og líta ekki einfald-
lega á þau sem kerfisbundin mál
sem fara í sinn reglubundna far-
veg. Morð eru ekki einkamál kerf-
isins eða morðingjans.
Yfirlæknirinn á Sogni lýsti því
yfir í samtali við DV að honum væri
brugðið vegna umræðunnar um að
Gunnar Rúnar hefði farið í bæjar-
ferð skömmu eftir dóminn. Hann
sagði ferðir sem þessar nauðsyn-
legar í bataferlinu. En sá sem frem-
ur morð er ekki eins og hver annar
sjúklingur.
Undanfarin ár hefur sífellt fleira í
hegðun manna verið sjúkdómsvætt.
Það sama virðist gilda um morð. Það
er ekki hægt að líta á morðingja og
segja að hann sé heilbrigður. Eitt-
hvað er að þeim sem fremur slíkan
verknað. Hins vegar ber að varast
hliðarverkanir af sjúkdómsvæðingu
morða og manngæsku gagnvart
morðingjum á grundvelli veikinda
þeirra. Sjúkdómsvæðingin má ekki
leiða til firringar á siðferði, réttlæti
og réttmætum tilfinningum. Fólk
sem er rænt ástvini sættir sig ekki
við að morðingi fái lyf og sé settur í
slopp. Það er ekki nóg.
Við viljum væntanlega á endan-
um að morðingjar og aðrir glæpa-
menn verði virkir þjóðfélagsþegnar
að nýju, upp að því marki sem hægt
er. En hagsmunir fórnarlambsins og
fjölskyldunnar og samfélagsins eiga
að standa ofar hagsmunum morð-
ingjans. Ísköld rökhyggja gagnvart
morðum er siðferðislega ótæk. Það
er lágmarkskrafa að beðið sé með
bæjarferðir morðingja þar til lengra
er liðið frá dómnum. Manngæska
okkar gagnvart morðingjum má ekki
vera á kostnað fjölskyldu hins myrta.
Leiðari
Hvað varð um
vorið?
„Vorið var bara
ótímabær hugmynd
fólks með ranghug-
myndir,“ segir Sig-
urður Þ. Ragnarsson
veðurfræðingur, betur
þekktur sem Siggi
stormur. Vorveður var
í lofti lungann úr febrúarmánuði og
bjartsýnustu menn töldu jafnvel að
vorið hefði komið snemma í ár. Svo
var þó ekki og dæmigert vetrarveður
hefur ríkt á landinu síðustu daga.
Spurningin
Bókstaflega
Jón Trausti Reynisson ritstjóri skrifar„Allt virtist reynt
til að lágmarka
óþægindi morðingjans.
Björgólfur Thor
og Skúli
n Kaup eignarhaldsfélags Skúla
Mogensen, Samherja og fleiri aðila
á MP banka fyrir fimm milljarða
króna hafa vakið
mikla athygli.
Félag Skúla,
Títan, á að vera
stærsti hluthaf-
inn. Ástæðan er
meðal annars sú
að menn spyrja
hvaðan Skúli fái
fjármagnið sem
hann mun leggja í viðskiptin. Skúli,
sem er einna frægastur fyrir að
vera annar af mönnunum á bak við
ævintýrafyrirtækið OZ, dúkkar allt
í einu upp og tekur þátt í að kaupa
íslenskan banka fyrir milljarða
króna. Ein skýring sem nefnd hefur
verið til sögunnar er að einhver fjár-
sterkur aðili standi á bak við Skúla.
Sá sem hvað oftast er nefndur til
sögunnar er Björgólfur Thor Björ-
gólfsson, en tengsl hans og Skúla ná
nokkuð langt aftur í tímann og hafa
þeir brallað ýmislegt saman, meðal
annars í tengslum við OZ.
Tengslin við Pálma
n Aukin umsvif Björns Inga Hrafns-
sonar, útgefanda Pressunnar, hafa
ekki farið fram hjá neinum upp á
síðkastið. Björn Ingi hefur stofnað
nýjar vefsíður, opnað kynlífshjálp-
artækjaverslun á netinu, keypt
vefmiðilinn Eyjuna og fengið til
liðs við sig nýtt starfsfólk. Spyrja
menn sig nú hvaðan Björn Ingi
fái fjármuni til að auka umsvif
sín. Ýmsir hafa verið nefndir til
sögunnar sem hugsanlegir fjárfestar
í fjölmiðlaveldi Björns Inga en
fyrir höfðu Bakkabræður og Róbert
Wessmann fjárfest í Pressunni hans
meðal annarra. Á það hefur til að
mynda verið bent að tengsl Björns
Inga við Pálma Haraldsson hafi
verið með þeim hætti í gegnum
tíðina að líklegt sé að þeir séu að
minnsta kosti á talfæti. Þannig
hefur verið rætt um að Pálmi hafi
stutt við bakið á Birni Inga þegar
hann starfaði á sviði stjórnmálanna
og að sama skapi átt þátt í því að
ráða Björn Inga inn á ritstjórn
Fréttablaðsins við takmarkaðar
undirtektir annarra starfsmanna á
sínum tíma.
Súrrealískt viðtal
n Viðtal Sveppa og Audda á Stöð 2
við Jón Ásgeir Jóhannesson síðast-
liðinn föstudag var súrrealískt. Jón
Ásgeir hefur ekki gefið fjölmiðlum
færi á mörgum viðtölum við sig
eftir hrunið. Á föstudaginn steig
Jón Ásgeir hins vegar fram og fór í
viðtal í grínþætti þar sem spyrlarnir
höfðu hvorki þekkingu né áhuga á
viðskiptasögu hans og því var engin
hætta á því að hann þyrfti að svara
erfiðum spurningum. Þeir spurðu
meðal annars hvort Jón Ásgeir væri
ekki búinn að missa Bónus, hvort
hann hefði ekki átt banka og annað
álíka kjánalegt. Viðtalið skilaði
því engu öðru en bjánahrolli hjá
áhorfandanum sem velti því fyrir
sér af hverju Jón Ásgeir fór í viðtalið
og einnig af hverju Sveppi og Auddi
vildu fá hann í þátt sinn.
Sandkorn
TRYGGVAGÖTU 11, 101 REYKJAVÍK
Útgáfufélag: DV ehf.
Stjórnarformaður:
Lilja Skaftadóttir
Ritstjórar:
Jón Trausti Reynisson, jontrausti@dv.is
og Reynir Traustason, rt@dv.is
Fréttastjóri:
Ingi Freyr Vilhjálmsson, ingi@dv.is
Ritstjórnarfulltrúi:
Jóhann Hauksson, johann@dv.is
Umsjón helgarblaðs:
Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir, ingibjorg@dv.is
Umsjón innblaðs:
Ásgeir Jónsson, asgeir@dv.is
DV á netinu: dv.is
Aðalnúmer: 512 7000, Ritstjórn: 512 7010,
Áskriftarsími: 512 7080, Auglýsingar: 512 7050.
Smáauglýsingar: 512 7004.
Umbrot: DV. Prentvinnsla: Landsprent. Dreifing: Árvakur.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins
á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð.
F
orvirk rannsóknarúrræði“ er
fyrirsögn greinar sem Eiríkur
Bergmann skrifar í DV síðast-
liðinn föstudag. Þar segir hann
mig, sem innanríkisráðherra, boða
auknar rannsóknarheimildir til lög-
reglu í þeim mæli „sem Björn Bjarna-
son gat aðeins látið sig dreyma um.“
Nú er ég ekki sérfræðingur í draum-
förum Björns Bjarnasonar, forvera
míns sem ráðherra dómsmála. Hitt
veit ég þó að honum var umhugað
um að efla rannsóknarheimildir lög-
reglu gagnvart glæpahópum og vor-
um við um það sammála. Það sem
um var deilt á sínum tíma – og er það
rétt hjá Eiríki Bergmann að þar fór ég
framarlega í flokki – var hvernig slík-
um heimildum skyldi háttað, hve um-
fangsmikil rannsóknarstarfsemi ætti
að vera og á hvaða forsendum.
Glæpir en ekki stjórnmálaandóf
Þannig vildi ég ekki að slíkar rann-
sóknarheimildir næðu til stjórnmála-
starfsemi og grasrótarhópa, held-
ur yrðu þær takmarkaðar við hreina
glæpastarfsemi samkvæmt hefð-
bundnum málskilningi okkar.
Læt ég Björn Bjarnason um að
standa fyrir sínu máli, ef hann svo
kýs, en ég þá fyrir mínu. Erlendar
leyniþjónustur hafa margar hverjar
heimild til að fylgjast með einstakl-
ingum og hópum ef þeir eru taldir
ógna öryggi ríkisins eða vera líkleg-
ir til að skaða samfélag sitt. Hugtakið
forvirk rannsóknarúrræði miðast þá
við það að koma í veg fyrir að skað-
anum verði valdið. Dómsúrskurður
er ekki reglan og fara leyniþjónust-
urnar sínu fram – stundum þó með
þinglegu eftirliti. Allur gangur er þó á
þessu og eru rannsóknarheimildir og
eftirlit með ýmsu móti í þeim ríkjum
sem við helst berum okkur saman við.
Íslenska leiðin
Sú leið sem íslenska lögreglan óskar
að fara og ég hef veitt minn stuðn-
ing er að útvíkka rannsóknarheim-
ildir lögreglu, t.d. þannig að lög-
reglan geti rannsakað starsfemi
skipulagðra glæpahópa, en ekki
aðeins einstaklinga. Milli mín og
lögreglu er hins vegar samhljómur
um – og er það lykilatriði – að slíkar
heimildir skuli ekki veita nema að
uppkveðnum dómsúrskurði. Breyt-
ingin er sú að færa má hópa sem vit-
að er að stunda alvarlegt glæpsam-
legt atferli undir eftirlit. Þar erum
við að tala um glæpi á borð við eit-
urlyfjasölu, mansal, peningaþvætti,
fjárkúgun – og síðan líkamsmeið-
ingar og annað ofbeldi sem haft er
í frammi til að ná sínu fram.
Varnaðarorð Eiríks Berg-
manns og annarra sama sinnis eru
mikilvæg og fer fjarri að ég vilji gera
lítið úr þeim. En Eiríkur sem aðrir
verða að fara rétt með. Það er mis-
skilningur hjá honum að ég hafi
breytt viðhorfum mínum í grund-
vallaratriðum varðandi réttarvernd
og lýðræðislegt aðhald þegar rann-
sóknarheimildir lögreglu eru ann-
ars vegar. Það hef ég ekki gert. Það
breytir því ekki að skilningur minn
á þörfum lögreglu til að fá aukin úr-
ræði til að glíma við ofbeldishópa er
annar og meiri en áður enda hefur
þróunin orðið slík að ástæða er til.
Til varnar frelsinu
„Á öllum tímum eru til öfl sem vilja
reita frelsið af okkur,“ skrifar Eirík-
ur Bergmann réttilega í fyrrnefndri
DV-grein. Og áfram bendir hann
réttilega á að iðulega hafi hryðju-
verkaógn verið notuð í þessum
vafasama tilgangi. En síðan gerir
Eiríkur því skóna að á sama hátt sé
„vörn gegn fjölþjóðlegum glæpa-
gengjum“ notuð til að „reita frels-
ið af okkur“. Nú ríði á að „standa í
lappirnar gagnvart eftirlitsáráttu
stjórnvalda.“ Hér fer Eiríkur Berg-
mann villur vegar hvað áform ís-
lenskra stjórnvalda áhrærir. Í sam-
félagi okkar er fjöldi fólks sem ekki
getur um frjálst höfuð strokið vegna
yfirgangs ofbeldismanna. Það er
skylda okkar að rísa upp til varnar
frelsi þessa fólks. Út á það gengur
okkar starf.
Burt með ofbeldið
Þörf er á því að efla samfélagið allt
til varnar gegn ofbeldismönnum
og að í sameiningu gerum við átak
til að hrista ofbeldisfólk af hönd-
um okkar. Annað veifið fáum við í
gegnum fjölmiðla innsýn í ljótan
heim glæpa og ofbeldis. Umræðan
um þessi mál á Alþingi, í fjölmiðl-
um og í samfélaginu almennt ber
vott um einhug til þess að gert verði
stórátak í þessu efni. Ríkisstjórnin
ákvað í lok síðustu viku að veita við-
bótarfjármagni inn í þetta átak og
fyrir dyrum stendur að breyta lög-
um til að auðvelda lögreglunni líf-
ið í sinni erfiðu glímu við ofbeldið.
Það þarf enginn að hafa áhyggj-
ur af því að ég sé ekki meðvitaður
um hve vandasamt verkið er og þá
ekki síst hvað varðar allt það sem
snýr að lagarammanum. Sá rammi
þarf að vera traustur og þess eðlis
að hann þoli mismunandi einstakl-
inga við stjórnvölinn á öllum stig-
um.
Með frelsi – gegn ofbeldi
Kjallari
Ögmundur
Jónasson