Dagblaðið Vísir - DV - 21.03.2012, Qupperneq 12

E
ðlileg stjórnsýsla riðlaðist í
ríkisstjórn og ráðuneytum
mánuðina fyrir hrun vegna
nærveru Davíðs Oddssonar,
þáverandi formanns banka­
stjórnar Seðlabankans. Fjölmargar
lýsingar eru til af því hvernig ekki var
tekið mark á orðum Davíðs vegna
pólitískra deilna eða vegna þess að
hann átti til að öskra og bölva á fund­
um. Ingibjörg Sólrún Gísladóttir,
fyrrverandi utanríkisráðherra, lýsti
því í skýrslutöku fyrir landsdómi að
hún hefði ekki tekið mark á orðum
Davíðs þegar hann talaði um ógnir
sem steðjuðu að íslenska bankakerf­
inu á frægum fundi þann 7. febrú­
ar 2008. Fundinn sátu auk hennar
og Davíðs bankastjórar Seðlabank­
ans, Geir H. Haarde, Árni Mathie­
sen og Tryggvi Þór Herbertsson. Á
fundinum var rætt um ferð Davíðs
til London þar sem breskir banka­
menn ræddu við hann um stöðu ís­
lensku bankanna. Davíð var mik­
ið niðri fyrir á fundinum og notaði
stór orð. Ingibjörg Sólrún lýsti því
að hann hefði tekið hamskiptum á
fundinum. Hann sagði stjórnendur
erlendra banka hafa sagt að stjórn­
endur Kaupþings væru ekki trúverð­
ugir og að stjórnendur Glitnis hefðu
virst örvæntingarfullir.
Reiðiköst Davíðs
Bæði fyrir landsdómi og hjá rann­
sóknarnefnd Alþingis hafa komið
fram lýsingar á því hvernig Davíð
var einfaldlega ekki trúað af fyrr­
greindum ástæðum. Ingibjörg lýsti
því að Davíð hefði haldið mikinn
reiðilestur, þar sem hann úthúðaði
bankamönnum og útrásinni með
miklum stóryrðum og slætti. Ingi­
björg sagðist hafa séð slík reiðiköst
frá honum áður og greinilegt var
að Geir og Árni höfðu líka séð þessi
reiðiköst áður. „Þeir þekktu þessar
uppákomur. Við sögðum ekki mik­
ið og ákváðum að láta þetta yfir okk­
ur ganga,“ sagði Ingibjörg Sólrún
sem taldi að í orðum Davíðs endur­
speglaðist gamalgróin andúð hans á
Glitni og Kaupþingi en velvild hans
í garð Landsbankans. Þess vegna
hefðu allir fundarmenn tekið við­
vörunum Davíðs með fyrirvara og
hún sjálf talið að hann væri að ýkja.
Á þennan fræga fund kom Dav­
íð ekki með nein gögn og því var
frásögn hans í raun aðeins byggð
á hans eigin upplifun af fundin­
um. Ingibjörg Sólrún sagði að hann
hefði ekki komið með neina grein­
ingu, engar tölur og ekkert stöðu­
mat – bara reiðikast.
Fleiri dæmi eru um að Davíð hafi
tekið reiðiköst í aðdraganda hruns­
ins. Einu þeirra lýsti hann sjálfur í
skýrslutöku hjá rannsóknarnefnd
Alþingis (RNA), en honum varð
mikið niðri fyrir eftir að hafa séð
lánabók Glitnis. „Ég varð nú eigin­
lega fyrir „sjokki“ þarna daginn eft­
ir að menn ætla að taka Glitni yfir,
þá sé ég í fyrsta skipti svona útdrátt
úr lánabók, um stærstu skuldara, og
þá sé ég að eigandi bankans virð­
ist í þeim tölum skulda 170 millj­
arða, en reyndar reyndust það vera
300 og eitthvað milljarðar. Þá er for­
stjóri Fjármálaeftirlitsins staddur í
bankanum og mér varð svo mikið
um þetta að ég hljóp niður á fyrstu
hæðina, þar sem hann var, og kall­
aði hann yfir í næsta herbergi og
sýndi honum þessar tölur, þar sem
sko Baugur, Glaumur og FL Gro­
up og Landic Property og bara þá
sagði forstjóri Fjármálaeftirlitsins:
Þú misskilur þetta, þetta eru ekkert
sömu aðilarnir. Þá lamdi ég nú fast í
borðið og sagði: Þú talar ekki svona
við mig, drengur.“
Fyrir landsdómi tók Davíð fram
að þetta hefðu ekki verið rétt við­
brögð hjá honum. „Ég átti ekki að
segja það en það sýnir bara hvernig
mér var innanbrjósts.“
Geir trúði ekki dramatískum
Davíð
Geir H. Haarde sagði fyrir rann­
sóknarnefndinni að Davíð ætti til að
vera stóryrtur og „dramatísera“ hlut­
ina; honum hafi ekki legið gott orð
til manna í bönkunum, embættis­
mannakerfinu og stjórnmálum.
„Þetta flækti málið alveg gríðarlega
fyrir mér,“ sagði Geir fyrir rannsókn­
arnefndinni. Hann sagði að hann
hefði tekið aðvörunum með öðrum
hætti frá seðlabankastjóra sem aldrei
hefði haft afskipti af stjórnmálum.
Hann leitaði ekki eftir skriflegum til­
lögum frá Seðlabankanum vegna
þess að hann efaðist um trúverðug­
leika lýsinga Davíðs á ástandinu. Í
skýrslu RNA er bent á að það sé um­
hugsunarvert hvers vegna forsætis­
ráðherra, sem var ábyrgur fyrir stjórn
efnahagsmála, leitaði ekki álits hinna
bankastjóranna fyrst hann efaðist um
trúverðugleika lýsinga Davíðs. Geir
segir hins vegar að Seðlabankinn
hefði átt að hafa frumkvæði að því
sjálfur.
Samband þeirra Davíðs og Geirs
er athyglisvert, því á sama tíma og
Geir sagðist ekki trúa Davíð, fór Dav­
íð ekki fögrum orðum um viðbragðs­
leysi eftirmanns síns á stóli forsæt­
isráðherra. „Maður getur sko […]
maður getur alveg lamast […],“ er haft
eftir Davíð í skýrslunni.
Össur Skarphéðinsson lýsti því
fyrir rannsóknarnefnd Alþingis að ef
Ingibjörg Sólrún hefði fengið viðvar­
anir frá Davíð, þá hefði hann „vafið
inn í svo mikið af bölvi og ragni að
það hafi deyft þungann í þeim orð­
um“.
Ingibjörg trúði því jafnframt að
þar sem Davíð hefði haldið slíkan
reiðilestur um stöðu bankanna hlyti
Seðlabankinn að vera á fullu að vinna
í málum bankanna.
„Ruglaði samskipti og form“
Landsdómsréttarhöldin yfir Geir
varpa ljósi á hvernig það var Davíð
Oddsson sjálfur sem var í lykilstöðu
í aðdraganda hrunsins. Þau varpa
líka ljósi á þann skort á fagmennsku
sem virðist hafa viðgengist í æðstu
stjórnsýslu landsins, þar sem pers­
ónuleg óvild seðlabankastjóra og
oddvita annars ríkisstjórnarflokks­
ins gerði það að verkum að ráð­
herrann tók ekki mark á seðlabanka­
stjóranum. Um þessa ófagmannlegu
stjórnsýslu fjallar Hulda Þórisdóttir
stjórnmálasálfræðingur í viðauka við
skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis.
Hún segir eina ástæðu þess að of­
ríki embættismanna gagnvart stjórn­
málamönnum þrífist vera rótgrónar
pólitískar ráðningar í stjórnsýslunni.
Pólitískar stöðuveitingar hafi tíðkast
mjög lengi og eru taldar vera hluti af
stjórnlist flokka sem ætlað er að hafa
áhrif á starfsemi opinbera geirans.
Þetta eigi sérstaklega við um mikil­
vægustu stöðurnar í stjórnsýslunni á
borð við störf ráðuneytisstjóra. Þessi
stjórnlist geti hins vegar orðið sjálf­
skæð þegar pólitískar stöðuveitingar
þróast í kerfi sem tryggir embættis­
mönnum sjálfsöryggi. Þá lifa embætt­
ismennirnir pólitíska fulltrúa og geta
lent í andstöðu við nýja stjórnarherra.
Skýrt dæmi um afleiðingar póli­
tískra stöðuveitinga er Davíð Odds­
son, þáverandi formaður banka­
stjórnar Seðlabanka Íslands. Davíð
hafði mikil tengsl við embættismenn
og stjórnmálamenn. Fortíð hans í
stjórnmálum gróf undan trausti og
ruglaði samskipti og form þeirra
gagnvart ráðherrum og öðrum emb­
ættismönnum. Davíð hafði verið
formaður Sjálfstæðisflokksins og
fyrirferðarmesti stjórnmálamaður
landsins um langt skeið. Hann átti
tryggt bakland í embættismannakerf­
inu sem kann að hafa truflað boðleið­
ir í atburðarásinni rétt fyrir hrun.
Össur Skarphéðinsson taldi þann­
ig að Baldur Guðlaugsson, þáverandi
ráðuneytisstjóri í fjármálaráðuneyt­
inu, hefði verið mjög handgengur
Davíð sem var ósammála fjármála­
ráðherra í mörgum málum. Þá lýsti
Björgvin G. Sigurðsson eitruðu and­
rúmslofti sem hefði verið litað af tor­
tryggni á milli Davíðs og Samfylking­
arinnar.
Það virðist hafa haft talsverð
áhrif á atburðarásina í aðdraganda
hrunsins að Davíð var „hagvanur
12 Fréttir 21. mars 2012 Miðvikudagur
Ekki selt ofan
af Vítisenglum
Nauðungarsala sem Hafnar­
fjarðarbær hafði krafist á húsnæði
sem hýsir félagsheimili Vítisengla
var afturkölluð í febrúar eftir að í
ljós kom að galli var á kröfu bæjar­
ins. Mbl.is greindi frá þessu.
Húsið er um 200 fermetrar að
stærð og fasteignamatið er tæp­
lega 20 milljónir króna. Eigandi
hússins er H.V. Fjárfestingar. Þann
7. september 2011 var auglýst
nauðungarsala á eigninni og var
gerðarbeiðandi Hafnarfjarðar­
bær vegna vangoldinna fasteigna­
gjalda. Skuldin nam 1,2 milljón­
um króna. Lokasala á eigninni fór
fram 16. nóvember síðastliðinn og
var hæstbjóðandi félagið H.A. MC
Iceland, en forsvarsmaður þess
félags er Einar Ingi Marteinsson,
Einar Boom, forseti Hells Angels.
Hann situr nú í gæsluvarðhaldi
grunaður um að hafa skipulagt
grófa líkamsárás í Hafnarfirði í
desember.
Vilja refsa
Íslendingum
Framkvæmdastjórn Evrópu­
sambandsins ætlar að flýta
ákvörðun um refsiaðgerðir
gegn Íslendingum og Færey­
ingum vegna makríldeilunnar
og er það gert til þess að hægt
verði að útkljá málið endan­
lega áður en viðræður um
sjávarútvergskaflann hefjast
í aðildarviðræðum Íslands.
Þær viðræður ættu að hefjast í
næsta mánuði. Það var Simon
Coveney, sjávarútvegsráðherra
Írlands, sem greindi frá þessu
á mánudag. Sjávarútvegsráð­
herrar ESB funda nú í Brussel
og lauk fyrri degi fundar þeirra
á mánudaginn. Coveney segir
Íslendinga ábyrgðarlausa í
veiðum sínum og að ráðherra­
ráðið og Evrópuþingið fari yfir
hugsanlegar refsiaðgerðir. Hafi
framkvæmdastjórnin fallist á
tillögur Íra og Breta um að flýta
því ferli.
Baráttan
um Köln
Í kjölfar tilkynningar Iceland Ex­
press um að flugfélagið ætlaði að
fljúga á milli Keflavíkur og Kölnar
í sumar lækkuðu samkeppnisað­
ilar verðið hjá sér. Frá þessu greinir
vefurinn turisti.is.
Flugfélögin WOW, Iceland Ex­
press og German Wings munu
öll fjúga til Kölnar þrisvar í viku í
sumar. Verðkönnun Túrista í síð­
asta mánuði leiddi í ljós að German
Wings bauð lægri fargjöld en WOW
til Kölnar í júlí. Nú, eftir að Iceland
Express tilkynnti um að þeir ætluðu
að fljúga sömu leið, hefur WOW
lækkað sín fargjöld yfir hásumarið.
Lægsta fargjaldið er nú að finna hjá
WOW Air. Flug aðra leiðina kostar
um 16.000 kr. Verðið á ódýrasta
fluginu hefur lækkað um 11 þús­
und frá því fyrir mánuði.
Lægsta verð hjá Iceland Express
er tæpar 20 þúsund krónur en Ger­
man Wings býður flugið á 24 þús­
und krónur, fyrir utan farangur, að
því er Túristi greinir frá.
Valgeir Örn Ragnarsson
blaðamaður skrifar valgeir@dv.is
Reiði Davíðs Ruglaði geiR
n Ófagmennska einkenndi samband Davíðs og Geirs n Reiðiköst og gífuryrði„Vafið inn í svo mikið
af bölvi og ragni að
það hafi deyft þungann í
þeim orðum.“