Dagblaðið Vísir - DV - 23.04.2012, Síða 10

Þú getur öðlast hamingju
10 Fréttir 23. apríl 2012 Mánudagur
B
BC birti frétt um það hversu
áhugavert það væri að ham-
ingja Íslendinga hefði ekki
hrapað eftir efnahagshrunið.
Börn og unglingar landsins
eru til dæmis hamingjusamari eftir
kreppu en þau voru í efnahagsbólunni
árið 2007. Það má hins vegar ekki
skilja það þannig að kreppan hafi leitt
til meiri hamingju. Þvert á móti voru
aðstæðurnar sem ríktu í uppsveifl-
unni ekki góðar fyrir hamingjuna.
Þetta segir Dóra Guðrún Guðmunds-
dóttir, sálfræðingur og sérfræðingur í
jákvæðri sálfræði.
Hamingjan hefur lengi verið henni
hugleikin og þegar hún sneri aftur til
landsins árið 2006 eftir nám erlend-
is sló það hana hvað allt snerist mik-
ið um efnisleg gæði. „Ég var með nið-
urstöður sem sýndu að tekjur gætu
skýrt eitt til fjögur prósent hamingju
Íslendinga. Samt snerist allt um það
hvað fólk var að fá í laun og ég hugsaði
með mér að ef fólk heldur að það verði
hamingjusamara ef það vinnur meira
og fær meiri tekjur þá er það rangt. Það
var ranghugmynd sem þurfti að leið-
rétta,“ segir Dóra Guðrún. „Það er oft
talað um að við hvert stig sem atvinnu-
leysi eykst minnki hamingjuvísitalan
og sjálfsvígshættan aukist. Hins vegar
hefur það ekki gerst hjá okkur. Ég hef
borið þetta saman við önnur lönd eins
og Grikkland, Írland, Spán og fleiri en
það er sama hvað fólki finnst um rík-
isstjórnina þá hefur verið passað best
upp á þá sem voru verst staddir. Það
hefur verið boðið upp á öflugt pró-
gramm til að halda atvinnulausum
virkum og draga úr neikvæðum áhrif-
um þess að missa vinnuna. Þannig að
fólkinu sem hafði það sem verst fyrir
hrun líður ekkert verr núna.
Hins vegar er kominn nýr hópur af
fólki sem hefur fjárhagsáhyggjur. Það
þarf ekki að vera tekjulágt en á erf-
itt með að ná endum saman og hef-
ur áhyggjur af því. Skuldastaða hefur
sterkari neikvæð áhrif á hamingjuna
en það að vera atvinnulaus eða með
lágar tekjur.“
Ríkir ekkert hamingjusamari
Í gegnum árin hafa margir varpað
fram þeirri spurningu hvort pening-
ar færi fólki hamingju. Hvort sem það
er meðvitað eða ómeðvitað þá setur
fólk oft samasemmerki á milli efnis-
legra gæða og þess að líða vel. Í mið-
vesturhluta Bandaríkjanna voru ham-
ingjutölur mældar nokkuð stöðugt
um árabil. Niðurstöðurnar sýna að á
fyrri hluta tuttugustu aldar jókst ham-
ingjan í samræmi við auknar tekjur.
Þessi tengsl rofnuðu hins vegar fyrir
um fimmtíu árum og síðan hafa tekj-
urnar fjórfaldast en hamingjan stað-
ið í stað. Páll Matthíasson, geðlæknir
og framkvæmdastjóri geðsviðs Land-
spítalans, bendir einnig á áhugaverða
rannsókn frá Bandaríkjunum þar sem
100 ríkustu einstaklingar landsins
mátu eigin hamingju og niðurstöð-
urnar bornar saman við almennt þýði
og fátæka. Niðurstöðurnar eru þær að
þeir sem voru ríkari voru ekkert frekar
hamingjusamari eða sáttari við Guð
og menn. Páll bendir á aðra rannsókn
frá Hollandi þar sem tengsl á milli
hamingju og þess að vinna risavinn-
ing í lottói annars vegar og hins veg-
ar að lamast í bílslysi hins vegar voru
skoðuð. „Allir myndu frekar velja það
að vinna í lottó. En eftir ár líður flest-
um í þessum tveimur hópum eins og
fyrir breytinguna og ef eitthvað er þá
er fólkið sem lenti í bílslysi sáttara.“
Það sem er vitað um hamingju-
þætti skýrir þetta. „Þegar maður hugs-
ar um hvað gerist þegar fólk vinnur
milljarða í lottó þá er líklegt að það
hætti að vinna. Þar með raskast rút-
ínan, að mæta í vinnu, drekka kaffi-
bolla með vinum og blaðra. Að vissu
leyti glötum við sjálfsvirðingunni sem
felst í því að vinna, við finnum fyrir öf-
und, verðum tortryggin út í vini okk-
ar og ættingja og óttumst að þau séu
á höttunum eftir peningunum okkar.
Við fjarlægjumst fólk.
Ef við lendum í alvarlegu bílslysi
þjappar fólk sér hins vegar í kringum
okkur. Allt í einu höfum við tíma til
að velta fyrir okkur gildunum, neyð-
umst til að hugsa um hluti sem tengj-
ast ekki efnislegum gæðum og hugsa
betur um vini okkar og ættingja. Allt
þetta er líklegra til að veita sátt og
hamingju.“
Óseðjandi hungur í efnisleg gæði
Dóra Guðrún var einnig einn af þeim
áttatíu sérfræðingum víðs vegar um
heiminn sem skrifuðu um hamingj-
una í bókinni The World of Happ-
iness. Þar er einnig tekist á við þessa
spurningu, hvort peningar geti keypt
hamingju, og einn sérfræðingurinn
svaraði því þannig til að peningar
gætu fært þér hamingju ef þú eyðir
þeim í aðra. „Sem í rauninni seg-
ir bara að félagslegi þátturinn er svo
miklu hærri en tekjuþátturinn.“
Bæði Páll og Dóra Guðrún benda
á að það sé ansi ríkt í fólki að bera sig
saman við aðra. „Ég las ævisögu Ben-
jamins Franklin þegar ég var tíu ára,“
segir Páll, „og ég mæli ekki með því.
Þetta var drengur sem braust úr sár-
ustu fátækt með gáfum og iðni, lét
aldrei verk úr hendi falla og svo fram-
vegis. Þegar ég var tíu ára og las þetta
leið mér eins og algjörum vesaling,“
segir hann og hlær. „Við erum félags-
verur og berum okkur alltaf saman við
aðra. Peningar eru að vissu leyti okk-
ar gjaldmiðill til að sannfæra okkur og
aðra um að við séum betri en þeir.“
Í því samhengi er áhugavert að
skoða niðurstöður rannsókna þar
sem kemur í ljós að ef fólk fær að velja
á milli þess að fá hundrað þúsund
króna launahækkun gegn því að koll-
egarnir hækki um fimmtíu þúsund
eða að fá tvö hundruð þúsund króna
launahækkun gegn því að kollegarn-
ir fái þrjú hundruð þúsund króna
launahækkun velja flestir fyrri kost-
inn, að hækka minna í launum en fá
þó meira en kollegarnir. „Það sýnir
að peningar eru ekki aðeins til þess
að færa okkur gæði heldur til þess að
staðsetja okkur í einhvers konar gogg-
unarröð.
Manneskjan hefur einnig ótrúlega
aðlögunarhæfileika sem valda því að
við náum aldrei að seðja hungur okkar
í efnisleg gæði. Imelda Marcos keypti
sér 1.060 pör af skóm. Hún þurfti ekki
alla þessa skó en var að leita að ein-
hverju með öllum þessum skókaup-
um. Hún fann það ekki því hún vand-
ist því fljótt að eiga þessa nýju skó. Við
venjumst því mjög fljótt sem við eign-
umst. Reyndar því sem við missum
líka. Það er mikilvægt tæki til þess að
takast á við erfiða hluti, valdið til að
stýra væntingum okkar og saman-
burði. Glasið getur verið hálffullt eða
hálftómt og við getum valið þá sem við
berum okkur saman við af kostgæfni.“
Jákvæð áhrif á heilastarfsemina
Dóra bendir á kenningar þar sem því
er haldið fram að fimmtíu prósent af
hamingju fólks séu erfðatengd, eitt-
hvað sem fólk hefur lítið um að segja.
Aðstæðubundnir þættir, eins og það
hvar fólk býr, hvað það er menntað
og hvaða tekjur það hefur mynda
svo saman önnur tíu prósent. Fjöru-
tíu prósent eru hins vegar eitthvað
sem fólk getur unnið í. „Því fylgir að
þú þarft að skoða hvað gerir þig ham-
ingjusaman, veita því athygli og sinna
því. Rannsóknir sýna að oftast eru
tengsl við vini og fjölskyldu ofboðslega
ríkur þáttur í hamingju fólks. Þá þýðir
ekkert að ætla sér að fara út og græða
peninga og hunsa það sem þú veist að
er uppspretta hamingjunnar.“
Hún segir mikilvægt að huga að
eigin hamingju, hver verði að finna
sinn takt: „Það er líka hægt að ofgera
öllu. Fyrir marga foreldra er mjög mik-
ilvægt að fara út og sinna sínum frama
til að geta verið almennilegir foreldrar.
Það er ekki þannig að þú verðir ham-
ingjusamari eftir því sem þú eyðir
meiri tíma með börnunum.“
Annað sem hefur verið sannað um
hamingjuna er að jákvætt hugarástand
eykur sköpunargáfu, auðveldar fólki
„Peningar eru að
vissu leyti okkar
gjaldmiðill til að sann-
færa okkur og aðra um
að við séum betri en þeir.
n Andrúmsloftið í uppsveiflunni vann gegn hamingjunni n Peningar nýttir til að staðsetja sig í goggunarröð
Ekki bíða eftir því að hamingjan birtist þér
einn daginn því það virkar ekki þannig.
Hamingjan krefst vinnu og hún hefst hjá þér.
Hamingjusamasta fólkið er umvafið fjöl-
skyldu og vinum og eyðir litlum tíma eitt sér.
Það tekur ekki þátt í lífsgæðakapphlaupinu,
setur eigin mælikvarða á líf sitt en skeytir
ekki um mælikvarða annarra. Það tekur á
vandamálum þegar þau koma upp, leggur
rækt við sjálft sig, er náið öðrum, gleymir sér
við daglega tómstundaiðju og er fljótt að
fyrirgefa.
1. Settu þér markmið. Hugsaðu um það hvað
veitir þér hamingju og gerðu eitthvað í því.
2. Æfðu þig að vera í núinu. Vertu á staðnum
og hugsaðu ekki um neitt annað, taktu eftir
því sem þú upplifir, sérð, heyrir og finnur án
þess að dæma það. Meðtaktu það allt og
njóttu þess.
3. Ljúktu deginum með því að hugsa um
eitthvað þrennt sem þú varst ánægður með
þann daginn og hvaða þátt þú áttir í því að
þetta gekk vel.
4. Skrifaðu dagbók á hverju kvöldi þar sem
þú fjallar um eitthvað eitt í þínu lífi, hvort
sem það var í fortíð, nútíð eða framtíð.
Hugsaðu um það og varðveittu það.
5. Hreyfðu þig daglega. Rannsóknir sýna að
ef við hreyfum okkur ekkert þá eru allar líkur
á að við finnum fyrir þunglyndiseinkennum.
Fyrstu tíu mínúturnar frá hreyfingarleysingu
í hreyfingu eru áhrifaríkastar þannig að það
að gera eitthvað er alltaf betra en að gera
ekki neitt. Hálftími á dag er hæfileg hreyfing.
6. Taktu ábyrgð á þeim ákvörðunum sem þú
tekur og vali þínu. Fimmtán prósent manna
telja að þeir stjórni eigin örlögum, hafi eitt-
hvað um það að segja hvert þeir að stefna og
geti skipt um farveg ef það skiptir máli. Þeir
sem skora hæst á hamingjukönnunum.
7. Þekktu styrkleika þína og notaðu þá með
nýjum hætti á hverjum degi.
8. Byggðu upp sjálfstraustið. Fólki með gott
sjálfsálit líður betur og það fær jákvæðara
viðmót frá öðrum. Sjálfstraustið ver okkur
fyrir áföllum, gerir okkur líklegri til að ná
jákvæðum hlutum út úr samskiptum við
aðra og svo framvegis.
9. Vertu í kærleikssambandi. Samkvæmt
einni rannsókn þurfum við að halda því
lengur en í þrjú ár til að full áhrif komi fram.
Við eigum að vinna að því að viðhalda því.
10. Hittu vini, fjölskyldu og nágranna oft og
í þessari röð. Hamingja eldra fólks tengist
meira því að vera í nánu sambandi við vini
sína en fjölskyldu. Sem kannski tengist því að
við veljum okkur vini en ekki fjölskyldu.
11. Í frítímanum ættir þú að vinna í einhverju
í þágu samfélagsins, hvernig sem þú velur
að gera það.
12. Ekki eyða tímanum einn með sjálfum þér.
Við erum félagsverur og þurfum á félags-
skap að halda. Þegar þú ert einn með sjálfum
þér skaltu gera eitthvað uppbyggilegt.
13. Gefðu eftir, slepptu, fyrirgefðu. Skoðaðu
viðbrögð þín við þjáningu sem verður ekki
umflúin.
14. Veldu þér starf sem þér finnst skipta
máli. Fólk sem er að fást við hluti sem það
telur þýðingarmikla upplifir meiri stjórn –
sérstaklega ef það gleymir sér í vinnunni.
Yfirstjórnendur og aðrir sem geta haft áhrif á
umhverfið upplifa minni streitu en aðrir sem
hafa minna um málin að segja. Hins vegar
verða allir að hafa í huga að vinna ekki svo
mikið að þeir hafi ekki tíma fyrir einkalíf.
15. Vendu þig á að hugsa jákvætt. Jákvætt
fólk er ekki aðeins hamingjusamara heldur
vegnar því einnig betur í lífinu.
Varastu!
1. Að láta sjónvarpið mata þig. Margar
rannsóknir sýna að tími sem við eyðum óvirk
eða í “passíf” áhugamál dregur úr vellíðan
okkar og hamingju. Tími sem við erum óvirk
gefur okkur litla gleði því þá upplifum við
stjórnleysi. Þetta á til dæmis við um það
sofa óreglulega, horfa á sjónvarp og hangsa.
2. Að vera einn. Það dregur úr hamingju
og tilfinningu fyrir tilgangi meðan það
eykur hamingju að vera opinn og náinn í
samskiptum. Ef við erum ein er mikilvægt
að eyða tímanum í eitthvað uppbyggjandi,
gleyma sér í flæði, einhverju sem skiptir þig
máli.
3. Áfengi. Það er kvíðavaldandi. Það veldur
algleymi, þannig að þú hættir að hugsa
um gærdaginn og morgundaginn og ert
algjörlega í núinu. Vandinn er sá að áfengið
er frekar ódýr lausn til að ná slíku ástandi því
eftir drykkju getur kvíði aukist sem og depurð
og vanlíðan.
4. Súkkulaði og aðra óhollustu. Einfaldur
sykur hækkar blóðsykurinn hratt og hann
fellur svo mjög hratt. Því getur fylgt vanlíðan
og löngun í meiri mat. Það truflar jafnvægi
líkamans. Eins og Páll segir: „Ég held að það
sé sjaldgæft að hitta mjög hamingjusamt
fólk sem borðar óhollan mat og óreglulega.
Það tengist meira kaos og vanlíðan.“
5. Að vera í kringum fólk sem lætur þér líða
illa. Neikvæðni getur haft slæm áhrif á þig og
það getur slæmur félagsskapur líka gert. Það
er líka vont að bera sig saman við fólk með
þeim afleiðingum að maður komi mjög illa út
úr samanburðinum.
6. Að sækjast eftir efnislegum gæðum.
Það er rangur hvati sem leiðir til óhamingju
og færir þig frá hamingjunni. Hins vegar er
ekkert að því að krefjast þess að vera metinn
að verðleikum og fá laun samkvæmt því.
7. Eiginhagsmunasemi. Félagsleg tengsl eru
það dýrmætasta sem við eigum og það færir
okkur óhamingju að vinna gegn þeim. Það
veldur líka vanlíðan að vera ósamkvæmur
sjálfum sér og þóknast öðrum.
Í SÉRRAMMA:
Langar þig að öðlast hamingju?
Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir
blaðamaður skrifar ingibjorg@dv.is
Leiðir til hamingju
Sáttara eftir bílslys Fólk
sem lamast eftir bílslys er ári
síðar sáttara en lottóvinnings-
hafar eru ári eftir að hafa
hreppt stóra vinninginn.