Dagblaðið Vísir - DV - 06.06.2012, Blaðsíða 11

Gjörólík túlkun
frambjóðenda
Fréttir 11Miðvikudagur 6. júní 2012
Þ
að er risavaxið mál hvernig
frambjóðendur til forseta-
kosninganna túlka stjórn-
skipun í landinu með gjör-
ólíkum hætti. Í kappræðum
og fjölmiðlaumfjöllun að undan-
förnu hefur birst ótrúlegur munur
á sýn frambjóðenda á embættinu.
Þetta er mat Eiríks Bergmanns
Einarssonar, dósents í stjórn-
málafræði á Bifröst.
„Það mætti halda að þetta væru
frambjóðendur í sitthvoru ríkinu.
Sýn þeirra á hlutverk embættis-
ins er slík að það er erfitt að sjá fyr-
ir sér að þetta geti allt verið í einu
og sama landinu. Það er stóra mál-
ið í þessum kosningum,“ segir Eirík-
ur við DV. Hann nefnir sem dæmi
túlkun Ólafs Ragnars Grímssonar á
því að þingrofsréttur sé hjá forseta
en ekki hjá forsætisráðherra. „Þetta
eru nýmæli og breyta stjórnskipun-
inni. Það má segja að Ólafur Ragnar
líti á embættið núna sem valdaemb-
ætti sem er líkt öðrum valdaþáttum
í landinu eins og Alþingi og ríkis-
stjórn, en ekki sem hinn sameinandi
þjóðhöfðingi.“
Gjörólík sýn frambjóðenda
„Lengst af lýðveldistímanum var
litið svo á að forsetinn væri í raun
ekki þátttakandi í skarkala dæg-
urstjórnmálanna. Menn litu svo á
að þau ákvæði stjórnarskrárinnar
sem veita forsetanum mikil form-
leg völd séu leifar einvalds dansks
konungs og þau völd hafi verið flutt
til ráðherra í þeim ákvæðum að for-
seti láti ráðherra framkvæmda vald
sitt. Í allra seinustu tíð virðist sem
einhverjir séu farnir að lesa stjórn-
arskrána á nýjan hátt, á þann veg
að þau völd sem áður voru talin
hjá ráðherra séu að einhverju leyti
komin til forseta,“ segir Eiríkur Berg-
mann.
Hann segir að Þóra Arnórsdótt-
ir og Ari Trausti Guðmundsson séu
miklu nær hefðbundnum skilningi á
stjórnskipuninni, eins og hún hefur
verið iðkuð lengst af lýðveldistíman-
um. „Herdís Þorgeirsdóttir lítur líka
svo á að hér sé hálfgert forsetaræði.
Það er ekki samkvæmt hefðbundn-
um skilningi á íslenskri stjórnskip-
an, sem er þingræðislýðveldi. Ólafur
Ragnar virðist vera að flytja sig í átt
að forsetaþingræði og það er grund-
vallarbreyting á stjórnskipuninni.“
Samhengislaus túlkun
Eiríkur bendir á að Andrea Ólafs-
dóttir vilji láta virkja ákvæði um
að forseti geti lagt fram frumvörp á
Alþingi. „Hún gengur lengst allra.
Hún virðist lesa þessi ákvæði bók-
staflega og úr samhengi við ákvæði
um að forseti láti ráðherra fram-
kvæma vald sitt,“ segir hann og
bendir á að með slíkri túlkun á
stjórnarskránni sé verið að túlka
formleg völd forseta, sem séu leif-
ar af völdum dansks konungs, sem
raunveruleg völd.
Hann segir óeðlilegt að for-
seti geti hverju sinni ákveðið hvaða
stjórnskipan er í landinu. „Það ógn-
ar stjórnfestu í landinu og eykur
óvissu og ringulreið. Þessi munur
á sýn frambjóðendanna er miklu
meiri en fólk hefur gert sér grein fyr-
ir í umræðunni.“
n Ótrúlegur munur á því hvernig forsetaframbjóðendur túlka stjórnarskrána„Sýn þeirra á hlut-
verk embættisins
er slík að það er erfitt að
sjá fyrir sér að þetta geti
allt verið í einu og sama
landinu.
Valgeir Örn Ragnarsson
blaðamaður skrifar valgeir@dv.is
Andrea
Ólafsdóttir
Ari Trausti
Guðmundsson
Hannes
Bjarnason
Herdís
Þorgeirsdóttir
Ólafur Ragnar
Grímsson
Þóra
Arnórsdóttir
Afstaða til
ESB-aðildar*
Fylgjendur
á Facebook
Sýn á
stjórnskipan
Hámarkslengd á
setu forseta
Afstaða til
málskotsréttar
Fortíð í stjórn-
málaflokkum og
hreyfingum
Siðareglur
forseta
Á móti aðild.
Gengur lengst allra frambjóð-
enda í þá átt að auka völd
forseta. Telur að forsetinn eigi
að tempra völd þingsins og
sjá til þess að það starfi í þágu
meirihlutavilja þjóðarinnar. Þing-
ið hefur ekki alræðisvald heldur
deilir því með forseta þegar
á reynir í stórum málum. Vill
jafnvægi milli fulltrúalýðræðis og
beins lýðræðis. Vill að forseti geti
lagt fram frumvörp á Alþingi.
Hefðbundinn þingræðissinni.
„Vald forseta verður að fram-
kvæma í samvinnu við ráðherra
en til eru greinar eins og sú um
málskotsrétt þar sem forseti
hefur sérstakt vald.“
Hefur ekki gefið upp
afgerandi afstöðu.
Gekk langt í kappræðum Stöðv-
ar 2 þegar hún sagði: „Það er
hálfgert forsetaræði á Íslandi.“
Telur völd forsetans vera mikil.
Telur að forsetaembættið sé
lykilstofnun í íslensku lýðræði
ásamt Alþingi, dómstólum og
ríkisstjórn. Hefur rætt um að
virkja fleiri ákvæði stjórnarskrár-
innar sem fjalla um völd forseta.
Ólafur Ragnar er fyrsti forsetinn
til þess að beita málskotsrétti
sínum. Forsetinn túlkar stjórn-
skipunina á þann veg að hér sé
forsetaþingræði, sem er millistig
forsetaræðis og þingræðis.
Hefur gjörólíka sýn á stjórn-
skipan en Ólafur Ragnar. Þóra
er hefðbundinn þingræðissinni.
Vill aðeins grípa fram fyrir hend-
ur á Alþingi í neyðartilfellum
og er ósammála því að forseti
eigi að geta virkjað ýmis ákvæði
stjórnarskrárinnar sem nú er
rætt um.
Telur að farsæll forseti ætti
að hámarki að sitja í 2–3
kjörtímabil.
Telur synjunarvald forseta
vera virkan og „raunverulegan
öryggisventil sem aðeins ætti
að nota í neyð.“ Bendir á að ekki
sé umgjörð um hvenær forseti
geti notað málskotsréttinn og
því erfitt að segja hvenær hún
myndi nota hann.
Var virkur meðlimur í Alþýðu-
flokknum á 10. áratugnum.
Telur eðlilegt að setja forseta-
embættinu siðareglur eins og
öðrum opinberum embættum.
Telur að 16 ár væri nægur tími
á forsetastóli ef ekki væri
fyrir óvenjulegar aðstæður í
samfélaginu.
Telur máskotsréttinn virkan og
berst fyrir því að tryggja beinan
rétt þjóðarinnar til að tryggja
þjóðaratkvæðagreiðslur.
Í miðstjórn Framsóknarflokks-
ins 1967–1974. Þingmaður
fyrir Alþýðubandalagið frá
1983 til 1996. Fjármálaráðherra
1988–1991.
Vill ekki setja embættinu siða-
reglur. Telur að stjórnarskráin,
sem bannar forseta að þiggja
aðrar greiðslur en laun sín, dugi
sem siðareglur fyrir embættið.
Vill að forseti geti ekki
setið lengur en 8 ár.
„Ég hefði beitt málskotsréttin-
um í Icesave – eins og hann
gerði í fyrra skiptið – jafnvel
í síðara skiptið,“ sagði hún á
Beinni línu DV.is
Leggur þunga áherslu á að hún
sé óháð öllum stjórnmála-
flokkum.
Telur að það þurfi miklu fremur
að setja siðareglur um það hvern-
ig maður verður forseti heldur
hvernig forseti maður verður.
Hefur ekki gert
það upp við sig.
Vill ekki beita málskots-
réttinum nema í algjörum
undantekningartilfellum.
„Fæddur og uppalinn í mikilli
samvinnu- og framsóknarfjöl-
skyldu í Skagafirði. Á meðan
Steingríms Hermannssonar
naut við var ég framsóknarmað-
ur, þó ekki flokksbundinn minnir
mig. Leiðir skildu svo þegar auð-
gildið varð manngildinu ofar.“
Telur mikilvægt að setja
embættinu siðareglur til þess
að hann fylgi föstum reglum og
allir viti við hverju sé að búast
hjá embættinu.
Forseti geti setið í 2–3 kjör-
tímabil. Vill binda hámarks
valdasetu forseta í stjórnarskrá
Myndi beita málskotsréttinum,
en vill ekki ræða um hvort
hann hefði gert það í þeim
tilfellum sem núverandi
forseti hefur gert það í.
Var formaður miðstjórnar
Einingarsamtaka kommúnista á
árunum frá 1973 til 1980.
Segir að setning siðareglna yrði
eitt af hans fyrstu verkum á
Bessastöðum.
Hefur ekki gefið það upp.
Málskotsréttinn á að nota í
málum sem snerta fullveldi
þjóðar, ríka almannahagsmuni
og mikilvægar ákvarðanir sem
þjóðin vill sjálf segja til um. Vill
nota hann þegar djúp gjá mynd-
ast á milli þings og þjóðar.
Hefur tekið þátt í prófkjöri
Vinstri grænna og tekið fram-
boðssæti á lista flokksins.
Hefur ekki gefið upp
afgerandi afstöðu.
Á móti aðild.
336 2.145 245 532 2.851 8.107
Vill sjá samninginn áður
en hún tekur afstöðu.
„Ég hef verið for vitinn um
samning til að skoða.“
„Ég er á
móti ESB.“
Efins um að nokkur
fari inn í ESB eins
og staðan er núna.
*Allir frambjóðendur taka þó fram að þeirra skoðun á ESB-aðild sé ekki lykilatriði heldur sé það hlutverk þjóðarinnar að taka ákvörðun.