Dagblaðið Vísir - DV - 12.09.2012, Blaðsíða 14
Sandkorn
Þ
egar ég sagði spænskum vini
mínum frá „kreppunni“ á Ís-
landi, í spjalli fyrir nokkrum
dögum, skellti hann upp úr. Við
vorum að bera saman efna-
hags- og samfélagsástandið á Spáni
og á Íslandi í skugga alþjóðlegu fjár-
málakreppunnar og hrunsins 2008. „Já,
atvinnuleysið á Íslandi fór frá því að
vera 2,3 prósent 2007 yfir í að vera mest
rúmlega 7 prósent á landsvísu og var
rúm 4 prósent í júlí á þessu ári,“ sagði
ég við hann og bætti við að hagvöxtur
hefði verið rúm þrjú prósent í fyrra.
Atvinnuleysið á Spáni er nú tæp
25 prósent á landsvísu og um 50 pró-
sent hjá ungu fólki á aldrinum 20 til 35
ára. Hagvöxturinn á þessu ári verður
neikvæður um eitthvað innan við pró-
sent. Aldrei áður í sögu Spánar á síð-
ustu áratugum hafa eins margir íbúar
landsins þurft að reiða sig á matargjaf-
ir frá hjálparstofnunum og um þess-
ar mundir. Ungt fólk flytur í hrönnum
aftur heim til foreldra sinna. Spænski
vinur minn er verulega smeykur; bæði
er hann hræddur við að upp úr sjóði
í landinu vegna þess að fólk er svo
reitt út af ástandinu og eins er hann
hræddur um sína eigin stöðu, hann
vill komast í fasta vinnu en er ekkert
allt of vongóður. Slíkar áhyggjur heyri
ég ekki oft á Íslandi í dag, þær eru
vissulega til, eins og alltaf, en tilheyra
ekki verulegum hluta þjóðarinnar líkt
og á Spáni.
Þegar „góðærið“ var sem mest á
Spáni fyrir 2008, árið 2007, var at-
vinnuleysið þar í landi í sögulegu lág-
marki rúm 8 prósent – um einu pró-
senti hærra en þegar atvinnuleysið var
sem mest hér á landi eftir hrun. Spánn
hafði náð þessu lágmarki eftir um það
bil tíu ára baráttu við þetta böl, tala
atvinnulausra þar í landi var rúm 22
prósent árið 1996 þegar hægri stjórn
José María Aznar tók við völdum.
Núverandi forsætisráðherra Spánar,
Mariano Rajoy, veltir því nú fyrir sér
á hvaða forsendum landið getur sótt
um neyðarlán til Evrópusambandsins
og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins og von-
ast til að þurfa ekki að skerða ellilífeyri
gamla fólksins.
Framtíð Spánar er í fáum orðum
háð mikilli óvissu; spænski vinur
minn veltir því fyrir sér að flytja hing-
að til lands eða til Suður-Ameríku til
að finna sér vinnu. Svipaða sögu er
að segja af efnahags- og samfélags-
ástandinu í Portúgal og Grikklandi.
Atvinnuleysi er ekki alveg eins mikið
og á Spáni en er þó ekki langt frá því.
Framtíðin er óljós og í dimmara lagi í
þessum löndum.
Ég velti því fyrir mér í kjölfar sam-
tals okkar hvort það hefði í reynd
einhvern tímann verið raunveruleg
kreppa á Íslandi eftir bankahrunið
2008 þrátt fyrir að umræðan sé og
hafi verið þannig um langt skeið. Að
minnsta kosti telst ástandið hér síð-
astliðin fjögur ár varla vera kreppa,
að minnsta kosti ekki alvarleg kreppa,
þegar litið er til þess hvernig staðan er
í öðrum löndum. Kannski var kreppan
hér íslensk kreppa, afstæð kreppa þar
sem góðærið íslenska var samanburð-
urinn. Atvinnuleysið hér, þegar það
var sem mest eftir hrun, var svipað og
það var minnst á Spáni og var álíka
mikið og það er yfirleitt í mörgum
löndum Evrópu. Breytingin á tölu at-
vinnulausra á milli áranna 2007 og
2009 var auðvitað talsverð. En tveggja
prósenta atvinnuleysi þrátt fyrir mikið
erlent vinnuafl sem hér bjó í góðær-
inu telst nú varla vera eðlilegt ástand.
Enda byggði það ástand á sýndargern-
ingum í fjármála- og viðskiptalífinu
sem viðhéldu efnahagsbólunni og of
háu gengi krónunnar á Íslandi þar til
haustið 2008.
Var einhvern tímann kreppa á
Íslandi eftir hrunið 2008? Það var
vissulega, og er, fjármálakreppa. Ís-
lendingar urðu að aðhlátursefni í
augum erlendra bankamanna og eru
líkast til enn rúnir trausti; bankarnir
hrundu með öllum þeim erfiðleikum
sem því fylgdi; hér eru ríkjandi gjald-
eyrishöft í kjölfar hrunsins sem gætu
leitt til annars hruns þegar þeim verð-
ur loks aflétt. En var einhvern tímann
hér á landi sú djúpstæða kreppa, sem
teygir sig inn á flest heimili, sem við
verðum nú vitni að í Suður-Evrópu?
Þegar hið opinbera hefur þurft að
skera svo mikið niður að jafnvel er
talað um að afnema ellilífeyrinn hjá
gömlu fólki. Mannlegar afleiðingar
„kreppunnar“ á Íslandi urðu aldrei
svo miklar sem í Suður-Evrópu að stór
hluti þjóðarinnar væri atvinnulaus og
ætti vart til hnífs og skeiðar.
Eitt hið besta sem ritað hefur verið
um nærsýni Íslendinga kom úr penna
Jóns Kalmans Stefánssonar rithöfund-
ar skömmu eftir hrun. Jón vísaði með
orðum sínum til þróunarríkja í Afríku
en þau eiga alltaf við þegar við hugs-
um um ástandið hjá okkur í saman-
burði við aðrar þjóðir: „Ég veit að það
eru erfiðir tímar fram undan hjá okkur.
Mjög erfiðir, þrengingar, atvinnuleysi
og hið dimma vonleysi sem gjarn-
an fylgir slíkum tímum. Við þurfum
að skera ýmislegt niður, en við mun-
um þó tæplega svelta, hvað þá deyja
úr hungri. Við munum ekki krókna úr
kulda, deyja úr vatnsskorti, eða vegna
algjörs skorts á læknisþjónustu.“
Stundum held ég, þegar barlómur-
inn um ástandið á Íslandi verður of
mikill, að Ríkissjónvarpið ætti að inn-
leiða það sem fastan lið í dagskrána
hjá sér, og líta á sem mikilvæga sam-
félagsþjónustu, að segja sögur um
ástandið í löndum þar sem miklu verr
árar en hér. Slíkt gæti haft fælingaráhrif
og komið í veg fyrir óþarfa væl þar sem
skrattinn er málaður á vegginn. Þannig
munu Íslendingar neyðast til að líta
upp úr naflanum á sjálfum sér og bera
sig saman við aðrar þjóðir. Þau sam-
félagslegu vandamál sem Ísland hefur
glímt við í kjölfar hrunsins eru smá-
vægileg miðað við þau vandamál sem
steðja að löndunum í sunnanverðri
álfunni og víða annars staðar í heim-
inum. Gleymum því ekki að líta okkur
fjær – alltaf – og hafa það í huga hversu
mikil blessun fylgir því í reynd að búa
hér þrátt fyrir hrunið og allan skítinn
sem því hefur fylgt.
Löggan gegn Árna
n Á meðal þeirra nýju
kandídata sem líklegt er að
taki slaginn í yfirvofandi
prófkjörum Sjálfstæðis-
flokksins er sá vinsæli lög-
reglumaður Geir Jón Þórisson.
Hann er Vestmannaeyingur
og fer því fram í Suðurkjör-
dæmi. Ólíklegt er að hann
leggi Ragnheiði Elínu Árna-
dóttur alþingismann en lík-
legt er að hann nái að velgja
Árna Johnsen undir uggum.
Það bíður því Sunnlendinga
að velja á milli Árna og lögg-
unnar.
Fegurðar-
drottning hugsi
n Í Kraganum, kjördæmi
Bjarna Benediktssonar, er
óljóst hverjir taka slaginn.
Þannig er
varaþing-
maðurinn Óli
Björn Kára-
son óráðinn
hvað varðar
framhaldið
og allt eins
líklegt að hann dragi sig í
hlé. Aftur á móti er líklegt
að Hildur Dungal, fyrrver-
andi forstjóri og fegurðar-
drottning, muni bjóða sig
fram. Hildur var kosin bæj-
arfulltrúi Sjálfstæðisflokks-
ins í Kópavogi en mörgum
til furðu tók hún sig upp og
flutti til Garðabæjar. Jafn-
framt sagði hún af sér sem
bæjarfulltrúi.
Afsökunarbeiðni
n Í Sandkorni mánudags
var ranghermt að Margrét
Tryggvadóttir, alþingismaður
Hreyfingar-
innar, væri
orðin þátt-
arstjórnandi
á ÍNN sem
rekin er af
Ingva Hrafni
Jónssyni.
Þetta er rangt því Margrét
var einungis gestur í þætti á
vegum samtakanna Ísland
Panorama til að ræða mál-
efni hælisleitenda. Margrét
er beðin afsökunar á rang-
herminu.
Týnd kona
n Björn Guðni Guðnason, grá-
sleppukarl á Drangsnesi, er
sauðtrygg-
ur aðdáandi
útvarps-
konunn-
ar Sirrýjar á
Rás 2. Flesta
sunnudaga
sendir hann
inn vísu sem tengist líð-
andi stund. Þegar kona á
rútuferðalagi týndist og leit-
aði að sjálfri sér orti hag-
yrðingurinn eftirfarandi:
Það að týna sjálfum sér,
sumum auðvelt reynist.
Víst ég leita víða að mér,
veit þó hvar ég leynist.
Algjörlega Ég lifi í
voninni
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skilgreinir sig sem hluta af elítunni. – DV Jón Kristinn leitar enn að vespu sonar síns. – DV
Lítum okkur fjær – alltaf„Ég velti því fyrir
mér eftir samtal
okkar hvort það hefði
í reynd einhvern tím-
ann verið raunveruleg
kreppa á Íslandi
Von Alþingis og okkar hinna
A
lþingi var sett í gær. Girðingar
voru reistar óvenju langt út á
Austurvöll og ákveðið að hafa
í fyrsta sinn háværa beina út-
sendingu úr Dómkirkjunni til að hróp
mótmælenda heyrðust ekki. Með öðr-
um orðum, þingmenn sáu hvorki um-
bjóðendur sína, sem vildu mótmæla
vinnubrögðum þeirra, né heyrðu.
Alþingi er sem sagt byrjað á sínu
amstri, þjóðinni til heilla og mun
nú starfa fram að næstu kosningum
að því að rétta bök hinna beygðu og
treysta grunn ríkisins til að takast
á við komandi efnahagskatastrófur
sem vondir menn í útlöndum kalla
yfir okkur.
Forsetinn hélt ræðu í þingsal af
þessu tilefni og hvatti þingmenn
til að standa saman að því að auka
traust og virðingu þingsins með
því að gefa löggjafarvaldinu þann
sess sem til er ætlast. Traustið er þó
ekkert sem stendur og ekkert sem
bendir til þess að það muni aukast í
komandi ístruslag um nógu þægilegt
þingsæti til ársins 2017.
Er þá einhver von til þess að
ástandið skáni? Hvað þarf að ger-
ast til að landsmenn fái trú á því að
kjörnir fulltrúar þeirra fari að sinna
vinnunni sinni með sóma með hag
allra umbjóðenda sinna að leiðar-
ljósi, en ekki hag flokka sinna, sam-
starfsmanna og helstu ættingja og
vina? Jú – það er von, hún er að við
kjósendur semjum fyrir þá reglur
sem auðveldar þeim að starfa í sátt –
en veiti hver öðrum hæfilegt aðhald
á sama tíma. Það er von þegar við
fáum tækifæri á því að velja þá þing-
menn inn á þing sem við viljum, en
ekki bara þá lista sem einhver annar
vill og matar ofan í okkur. Það er von
þegar kjósendur geta sjálfir kom-
ið málum sem þeim hugnast inn á
þing og geta stöðvað þau mál sem
þeir vilja ekki. Það er líka aukin von
þegar þessir sömu kjósendur hafa
aðgang að öllum gögnum sem þeir
þurfa til að geta tekið upplýsta af-
stöðu til hvers sem er.
Allt þetta, og mikið meira til,
er í frumvarpi til nýrrar stjórnar-
skrár. Það hefur verið mikil þrauta-
ganga að búa til þetta plagg, en við
erum öfunduð af bæði ferlinum og
afrakstrinum. Enda eru mjóróma
raddir þeirra sem nú gráta að
enginn hafi spurt þá, að þeim hafi
ekki gefist tími til að ræða málið og
að einhverjir hnökrar séu á frum-
varpinu. Því rúmir þrettán mánuð-
ir eru nú liðnir síðan frumvarpið var
afhent fullmótað og engum hefur
tekist að benda á einn einasta galla,
þó ekki séu allir á því að allt sé eftir
þeirra höfði í frumvarpinu ... skárra
væri það nú.
Nú er því tími til kominn fyrir
þingmenn að rísa upp úr þeirri lág-
kúru sem þeir ásaka hver annan um
og taka í auðmýkt við þeim grunn-
lögum sem þjóðin hefur samið fyrir
þá. Því það var þjóðin sem krafðist
þess, þjóðin sem lagði grunn að því,
þjóðin sem kaus fulltrúa til að festa
það í orð og nú, 20. október, staðfest-
ir þjóðin það, sinn eigin sáttmála.
Það er því kominn tími til að þing-
menn rífi niður girðingar í stað þess
að reisa þær og slökkvi á gargandi
hátölurum hagsmunaaðila til að
heyra í þeim sem vilja heiðarleika,
jafnrétti, virðingu, réttlæti og annað
sem þjóðin ákvað á fundi sínum að
ætti að vera sinn aðall. Það er kom-
inn tími til að Alþingi kveiki von.
Leiðari
Ingi Freyr
Vilhjálmsson
ingi@dv.is
Útgáfufélag: DV ehf. Stjórnarformaður: Ólafur M. Magnússon Ritstjórar: Reynir Traustason (rt@dv.is) Fréttastjóri: Ingi Freyr Vilhjálmsson (ingi@dv.is) Umsjón helgarblaðs: Ingibjörg
Dögg Kjartansdóttir (ingibjorg@dv.is) Umsjón innblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir (kristjana@dv.is) Framkvæmdastjóri og vefstjóri DV.is: Jón Trausti Reynisson (jontrausti@dv.is)
Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir (heida@dv.is) Umbrot: DV Prentun: Landsprent Dreifing: Árvakur DV á netinu: www.dv.is
F R J Á L S T, Ó H Á Ð D A G B L A Ð
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéTTASkoT
512 70 70 DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AÐALnúmeR
RiTSTJÓRn
ÁSkRiFTARSími
AuGLýSinGAR
14 12. september 2012 Miðvikudagur
Kjallari
Daði Ingólfsson
„Það er því
kominn tími
til að þingmenn rífi
niður girðingar í stað
þess að reisa þær