Dagblaðið Vísir - DV - 08.02.2012, Blaðsíða 16

Sandkorn
S
aga íslenskra lífeyrissjóða ein­
kennist af sukki andlitslausra
manna sem hafa farið með
fjármunina nánast eins og
sína eigin. Í áranna rás hafa
fjölmargir stjórnarmanna notið boðs­
ferða frá hagsmunaöflum með til­
heyrandi gjálífi. Þeir kalla þetta núna
vinnuferðir. Tilgangurinn með boðs­
ferðunum hefur verið sá að fá stjórn­
endur sjóðanna til þess að fjárfesta í
hinu og öðru gegn greiðanum. Auð­
vitað á þetta ekki við um alla stjórn­
endur og stjórnarmenn lífeyrissjóða
en stór hluti þeirra hefur leyft sér
munað vegna þess að hann hafði vald
til að ráðstafa lífeyri í alls kyns gælu­
verkefni.
Pétur Blöndal alþingismaður
hefur verið óþreytandi við að benda
á gallana við lífeyriskerfið. Hann
hefur notað þá einkunn að þar fari
fé án hirðis. Þetta sama sagði hann
reyndar um sparisjóðakerfið sem fór
á hliðina þegar græðgin gróf um sig
á meðal stofnfjárfesta. En líklega er
stærsta mein sparisjóðanna sú sjálf­
taka á valdi sem átt hefur sér stað þar
sem misvandaðir einstaklingar hafa
hrifsað til sín völd. Þetta er það sama
og lífeyrissjóðirnir glíma við.
Stjórnir lífeyrissjóðanna eru þann­
ig uppbyggðar að gæðingar verkalýðs­
félaganna skipta þar völdum með at­
vinnurekendum. Alkunna er að sumir
atvinnurekendanna sem höndla með
peninga launþeganna hafa eingöngu
verið að sækjast eftir völdum. Furðu­
legar lánveitingar eiga sér skýringar
í valdatafli þeirra aðskotadýra sem
hafa troðið sér inn í stjórnir sjóða sem
þeim eru í raun óviðkomandi.
Rót þeirrar spillingar sem er að
finna innan lífeyrissjóðanna má rekja
inn í koníaksklúbba verkalýðsfélag­
anna þar sem fulltrúar verkalýðs­
ins skenkja sér stjórnarsæti og gæta
þess vandlega að halda almenningi
áhrifalausum. Áratugum saman sitja
sömu mennirnir í stjórnum sjóðanna
án þess að taka nokkru sinni ábyrgð
á gjörðum sínum eða ákvörðunum.
Fæstir þeirra launþega sem greiða tí­
und af launum sínum hafa hugmynd
um hverjir hinir andlitslausu hirðar
peninganna þeirra eru. Og menn
skyldu athuga að þarna eru engar
smáupphæðir á ferð. Eign einstak­
lings í lífeyrissjóði getur numið tugum
milljóna króna. Og það er sú eign sem
hinir andlitslausu og ósnertanlegu
eru að braska með.
Dæmi eru um að skúrkar í
stjórnum lífeyrissjóðanna hafi brennt
upp stóran hluta lífeyris umbjóðenda
sinna. Sumir sjóðanna eru á barmi
gjaldþrots. Í hruninu brunnu upp 480
milljarðar króna án þess að menn
ætli sér að axla ábyrgð og hypja sig frá
kjötkötlum almennings. Auðvitað má
til sanns vegar færa að almenningur
sé nú að súpa seyðið af því kæruleysi
að láta fé sitt liggja í hirðuleysi fyrir
fótum hrægamma og valdabraskara.
Afleiðingin blasir við sem stórtap og
skert lífskjör þeirra sem héldu að í
vændum væri áhyggjulaust ævikvöld.
Þeirra bíður í einhverjum tilvikum
fátækt sem rekja má til afglapa þeirra
sem stjórna sjóðunum.
Hver einasti launamaður og eig­
andi lífeyris verður að láta til sín taka
og reka hrægammana í burtu. Það ger­
ist aðeins með lagabreytingu sem gerir
skylt að kosið verði í stjórnir lífeyris­
sjóða í beinum kosningum þar sem
eigendurnir einir hafi atkvæðisrétt.
Látum það heyra fortíðinni til að brask
og valdatafl eigi sér stað um lífeyrinn.
Það er nóg komið. Það verður að moka
út úr fjósum lífeyrissjóðanna.
Þrídæmdur
n Jóni Egilssyni var á dög­
unum gert að greiða 100
þúsund krónur í réttarfars­
sekt fyrir
að herma
á niðrandi
hátt í dóms­
sal eftir
fórnarlambi
líkamsárás­
ar. Þetta er í
annað sinn sem Jón hlýtur
svona dóm. Hann hefur
í fjölmiðlum gagnrýnt að
rifjað hafi verið upp að
hann var dæmdur fyrir lík­
amsárás fyrir um 30 árum.
Þá braut hann glerflösku á
andliti leigubílstjóra sem
hlaut af örorku. Á þeim
tíma hafi hann verið sölu­
maður, ekki lögfræðingur.
Í kjölfar málsins hafi hann
fengið áhuga á sakamálum
og lögfræði. Minnið virðist
svíkja Jón því í sjálfri ákær­
unni er hann titlaður lög­
fræðingur.
Dýrmæt dóttir
n Jón Egilsson hefur reynd­
ar ekki háð vörn sína einn
síns liðs. Honum barst dýr­
mætur liðsauki í Auði Björgu
Jónsdóttur hdl: „Jón Egils­
son er góður lögmaður,
hann er sáttafús en fylginn
sér, hann er afar sannfær­
andi og hefur skemmti­
legan frásagnarstíl,“ skrifar
hún í aðsendri grein á Vísi.
Þar er atvikið sem leiddi til
réttarfarssektarinnar krufið
í þaula. Það sem ekki kem­
ur fram í greininni er að
Auði er málið skylt. Hún er
dóttir Jóns.
Gæðingar Egils
n Viðskiptablaðið hefur
í tvígang birt tölfræði um
það hverjir eiga helst inn­
angengt í
Silfri Egils
á Ríkisút­
varpinu. Það
hefur vakið
óskipta
athygli að
helsti gæð­
ingur Egils er Ólafur Arnar-
son, einn helsti talsmaður
Pálma í Fons og fleiri vík­
inga, sem komið hefur 13
sinnum í þáttinn. Í öðru
sæti er Eiríkur Bergmann
Einarsson stjórnmálafræð­
ingur sem komið hefur 10
sinnum eins og Lilja Móses-
dóttir þingmaður og Sigrún
Davíðsdóttir, fréttaritari
RÚV í Bretlandi.
Til Ömma frá Evu
n Samfélagsrýnirinn Eva
Hauksdóttir sendi Ögmundi
Jónassyni
innanríkis­
ráðherra
kalda kveðju
í formi
vísnabálks á
bloggi sínu.
Hér má sjá
eitt erindið þar sem fast er
skotið.
Þú braskaðir keikur
með lífeyri landans
og lentir svo mjúklega
í ráðherrastól.
Og mánuði síðar
var fokið til fjandans
hvert frækorn af hugsjón
sem hjarta þitt ól.
Þetta er bara
komið gott
Það eru blendnar
tilfinningar
Útvarpsmaðurinn Sigvaldi Kaldalóns er hættur á FM957. – DV Hafþór Þórðarson átti að vera um borð í Hallgrími SI sem fórst. – DV
Andlitslausir skúrkar
Leiðari
Reynir Traustason
rt@dv.is
„Furðulegar
lánveiting-
ar eiga sér skýr-
ingar í valdatafli
Í
innanríkisráðuneytinu er verið að
leggja lokahönd á merkilegt laga­
frumvarp um breytingar á lögum
um trúfélög. Meginbreytingin í
frumvarpinu felur það í sér að staða
lífsskoðunarfélaga, eins og Siðmennt­
ar, breytist þannig að slíkum félögum
er gert jafnhátt undir höfði í lagaleg­
um skilningi og trúfélögum. Frum­
varpið verður lagt fyrir Alþingi innan
skamms.
Samkvæmt núgildandi lögum fæð­
ast börn inn í trúfélög mæðra sinna:
Barn konu sem er í þjóðkirkjunni
fæðist inn í þá kirkju, verður sjálfkrafa
meðlimur hennar. Afkvæmi konu sem
ekki er í trúfélagi fæðist hins vegar
ekki inn í neitt trúfélag. Sóknargjöld
barna foreldra sem skráð eru í trúfélög
renna sömuleiðis til þess félags sem
þeir eru skráðir í. Ef foreldrar, og börn
þeirra, eru ekki skráð í trúfélög renna
sóknargjöld þeirra til íslenska ríkis­
ins. Samkvæmt þessum lögum gildir
ekki það sama um börn foreldra sem
er í lífsskoðunarfélögum, börn þeirra
fæðast ekki inn í slík félög, þau verða
ekki sjálfkrafa meðlimir í þeim við
fæðingu.
Með lagafrumvarpinu sem lagt
verður fram á Alþingi bráðlega er gert
ráð fyrir því að börn foreldra sem eru
meðlimir í lífsskoðunarfélögum muni
einnig fæðast inn í þessi félög líkt og
börn foreldra sem eru skráðir í trú­
félög eins og þjóðkirkjuna. Í frum­
varpinu felst einnig að barn fæðist
ekki lengur inn í trúfélag móður sinn­
ar heldur inn í trú­ eða lífsskoðunar­
félag foreldra sinna þar sem slíkt á við.
Ef foreldrar barnsins eru ekki í sama
trú­ eða lífsskoðunarfélaginu geta for­
eldrarnir ákveðið hvað félagi barnið á
að tilheyra.
Þessar breytingar á lögum um trú­
félög eru góðra gjalda verðar. Með
þeim er hins vegar ekki gengið nægi­
lega langt í átt til veraldarvæðingar
(e. secularization) íslensks samfélags.
Breytingarnar leiðrétta ekki nægilega
hratt og örugglega þá skekkju sem er á
milli skráðra meðlima í þjóðkirkjunni
hér á landi og þeirra meðlima hennar
sem tilheyra henni af heilum hug og
sannfæringu. Enn eru rúmlega 245
þúsund Íslendingar, af um 320 þús­
und, skráðir í þjóðkirkjuna. Þetta eru
tæplega 77 prósent þjóðarinnar. Þessi
tala er enn þetta há þrátt fyrir stöð­
uga fækkun í þjóðkirkjunni á liðnum
árum.
Talan gefur þó engan veginn rétta
mynd af því hversu margir myndu
skrá sig í þjóðkirkjuna í dag af því þeir
vilja tilheyra henni af heilum hug
á trúarlegum forsendum. Ég tel að
meirihluti þeirra sem eru í þjóðkirkj­
unni séu meðlimir hennar af því þeir
hafa ekki haft fyrir því að skrá sig úr
henni eftir að hafa fæðst inn í hana af
því móðir þeirra var skráð í það trú­
félag. Þetta mat byggi ég á trúarlegum
skoðunum þess fólks sem ég þekki og
sem enn er skráð í þjóðkirkjuna og al­
mennri vitneskju um trúrækni Íslend­
inga. Líklegt má telja að þau prósent
þjóðarinnar sem virkilega vilja til­
heyra þjóðkirkjunni séu nær 20 til 30
eða jafnvel minna. Þá á ég við fólk sem
myndi taka ákvörðun um að vilja til­
heyra þjóðkirkjunni og skrá sig í hana.
Leiðin til að leiðrétta þessa sögu­
legu skekkju, sem gerir það að verkum
að líklega um 50 prósent landsmanna
tilheyra þjóðkirkjunni á röngum for­
sendum, er að ganga talsvert lengra
en gert er í frumvarpi innanríkisráðu­
neytisins. Einfaldasta leiðin er að
breyta því lagaákvæði að börn fæðist
inn í trúfélag annars hvors foreldris
síns eða beggja, verði sjálfkrafa með­
limur í félagi sem snýst um hugmynd­
ir sem það hefur engar forsendur til
að meta. Börn eiga ekki að fæðast inn
í tiltekin félög sem aðhyllast ákveðna
hugmyndafræði eingöngu af því að
foreldrar þeirra tilheyra þessum fé­
lögum. Skoðanir foreldranna eru ekki
endilega skoðanir barna þeirra; börn
eru ekki framlenging foreldra sinna í
hugmyndafræðilegum skilningi; for­
eldrar eiga ekki börn sín: Börn eiga
sig sjálf, þó foreldrarnir ali önn fyrir
þeim um tíma, og eiga rétt á hugsana­
frelsi (e. freedom of conscience) sem
er meðal grundvallarmannréttinda í
vestrænum samfélögum. Síðar meir,
þegar börnin eru orðin sjálfráða við
18 ára aldur, geta þau tekið ákvörðun
um hvort og þá hvaða trú­ og lífsskoð­
unarfélagi þau vilja tilheyra – ef ein­
hverju.
Önnur afleiðing sem slík laga­
breyting myndi hafa væri að leið­
rétta stöðu þjóðkirkjunnar í samfé­
laginu og draga úr vægi hennar. Þau
árlegu sóknargjöld sem þjóðkirkjan
fær vegna aðildar nærri 77 prósenta
þjóðarinnar að kirkjunni nema tæp­
um 1.400 milljónum króna, sam­
kvæmt fjárlögum ársins 2012. Upp­
hæð sóknargjaldanna á hverju ári
miðast við hversu margir eru í þjóð­
kirkjunni hverju sinni – gjöldin eru
hluti af tekjuskattsgreiðslum þeirra
sem tilheyra þjóðkirkjunni. Fjárhags­
legur grundvöllur þjóðkirkjunnar,
sem er stofnun sem snýst um tiltekna
hugmyndafræði og pólitík, byggir því
á forsendu sem er í reynd reist á mis­
skilningi: Að þjóðkirkjan fái greitt
fyrir aðild fólks að stofnun sem það
tók aldrei ákvörðun að skrá sig í. Ís­
lendingar framtíðar myndu í litlum
mæli skrá sig í þjóðkirkjuna af sjálfs­
dáðum. Slík lagabreyting myndi því
á endanum þýða að þjóðkirkjan yrði
ekki lengur nein þjóðkirkja heldur
eitt af mörgum trúfélögum í landinu
sem frekar fáir tækju þátt; hún myndi
enda úti á jaðri samfélagsins, þar sem
hún á sannarlega heima í samfélagi
okkar í dag, með einungis brotabrot
af því fjármagni sem hún ræður yfir
í dag.
Útgáfufélag: DV ehf. Stjórnarformaður: Lilja Skaftadóttir Ritstjórar: Jón Trausti Reynisson (jontrausti@dv.is) og Reynir Traustason (rt@dv.is) Fréttastjóri: Ingi Freyr Vilhjálmsson (ingi@dv.is)
Umsjón helgarblaðs: Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir (ingibjorg@dv.is) Umsjón innblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir (kristjana@dv.is) Framkvæmdastjóri: Stefán T. Sigurðsson (sts@dv.is)
Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir (heida@dv.is) Hönnunarstjóri: Jón Ingi Stefánsson (joningi@dv.is) Umbrot: DV Prentun: Landsprent Dreifing: Árvakur DV á netinu: DV.is
F R J Á L S T, Ó H Á Ð D A G B L A Ð
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéTTASkoT
512 70 70 DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AÐALnúmeR
RiTSTJÓRn
ÁSkRiFTARSími
AuGLýSinGAR
16 8. febrúar 2012 Miðvikudagur
„Einfaldasta leiðin
er að breyta því
lagaákvæði að börn fæð-
ist inn í trúfélag annars
hvors foreldris síns eða
beggja.
Hugsanafrelsi barna í lög
Kjallari
Ingi Freyr
Vilhjálmsson
fréttastjóri
Ekki í þjóðkirkjunni Hallgrímur Sigrúnar-
son Ingason, sonur greinarhöfundar, er ekki
í þjóðkirkjunni af því móðir hans skráði sig úr
trúfélaginu áður en hann fæddist. Ef móðir
hans hefði ekki skráð sig úr þjóðkirkjunni
væri hann líka í henni. Hallgrímur hefur því
ekkert um það að segja í hvaða trúfélagi
hann er. Þessu þarf að breyta.