Dagblaðið Vísir - DV - 20.02.2012, Blaðsíða 3

Fréttir 3Mánudagur 20. febrúar 2012
H
agsmunasamtök heimilanna
undirbúa prófmál þar sem
verður látið reyna á það hvort
verðtryggðir lánasamningar
til einstaklinga standist neyt-
endalöggjöfina þar sem kveðið er á
um að heildarkostnaður lánsins komi
fram, höfuðstóll og vextir. „Síðan er
það þetta sjónarmið að verðtryggð lán
eru samkvæmt skilgreiningu afleiða,“
segir Andrea Jóhanna Ólafsdóttir, for-
maður Hagsmunasamtaka heimil-
anna, „þar sem þau fylgja vísitölu.
Þegar samningur fylgir vísitölu er
hann afleiða. Afleiður falla undir regl-
ur um fjármálagjörninga á evrusvæð-
inu og það má ekki hver sem er skrifa
undir slíkan samning, aðeins fagfjár-
festar. Þannig að það getur verið að
slíkir samningar uppfylli ekki neyt-
endalöggjöfina og hina miklu og ríku
vernd sem neytandinn á að njóta.
Lögum samkvæmt á hann að geta
gert sér grein fyrir skuldbindingunni
sem fylgir lánasamningnum en það er
mjög erfitt þegar um verðtryggð lán er
að ræða. Vísitalan er líka eitthvað sem
þú getur ekki haft nein áhrif á og þú
þarf annað hvort að hafa mikla þekk-
ingu til að skilja hvernig hún þróast
eða getur þróast eða þá að aðilinn sem
veitir þér slíkan samning þarf að geta
útskýrt fyrir þér í þaula hvað geti haft
áhrif á samninginn.“
Eiga rétt á föstum vöxtum
Andrea bendir á að enginn hafi get-
að gert sér grein fyrir því hvernig vísi-
talan hefur þróast á undanförnum
árum og að einstaklingar hafi ekki
getað haft nein áhrif á það. Vísitölu-
hækkun frá árinu 2008 er 37 prósent
vegna uppsafnaðrar verðbólgu. „Fólk
er ekki meðvitað eða upplýst um af-
leiðingarnar af lánasamningum
sem það er að skrifa undir. Svo þarf
að skoða fleiri sjónarmið, til dæmis
hvað hefur áhrif á þessa afleiðu, það
er að segja hvernig vísitalan er reikn-
uð. Það er mjög margt sem á eftir að
skoða.
En það sem ég er að segja er að
það þarf að láta reyna á verðtryggðan
lánasamning fyrir dómstólum vegna
þess að það getur vel verið að lán-
takendur, sem eru neytendur og falla
undir lög um neytendamál, einstak-
lingar, eigi rétt á því að samningurinn
sé einhverjum takmörkunum háður
og fylgi ekki vísitölu. Höfuðstóllinn
sé lánaður með vöxtum líkt og víð-
ast hvar annars staðar. Þá færðu bara
peninga að láni og greiðir svo ákveðna
vexti af upphæðinni. Þá getur þú gert
þér grein fyrir skuldbindingunni.“
Lögfræðingar vinna að málinu
Þess vegna eru Hagsmunasamtök
heimilanna að fara af stað með próf-
mál. „Við erum búin að sækja um
styrk til að reka mál og erum komin
með lögfræðingateymi sem fer yfir
þetta með okkur. Við þurfum bara að
finna lánasamning. Við erum hins
vegar byrjuð að vinna í málinu og það
er spurning um einhverjar vikur sem
við þurfum að leggja í þetta.“
Niðurstaðan af slíku prófmáli
myndi þá gilda fyrir alla. „Það þarf
bara eitt mál að fara fyrir Hæstarétt og
ef það fellur á þessu þá gildir það um
alla verðtryggða lánasamninga til ein-
staklinga. Ég er ekki að fullyrða neitt í
þessu samhengi en þetta er hugleið-
ing sem við erum að velta fyrir okkur.
Það þarf að láta reyna á þetta í dóm-
salnum.“
Andrea segir að það sé hægt að úr-
skurða um ákveðna skilmála í lána-
samningi, líkt og gert var í dómn-
um um gengistrygginguna þar sem
LIBOR-vextir, sem bundnir eru við
gjaldmiðlana, voru felldir niður.
„Neytandi sem er með aðra vexti en
LIBOR-vexti gæti átt annan rétt. Það
er ekki þannig að allir vextir falli nið-
ur með gengis- eða verðtryggingu. En
ef það væri niðurstaðan að verðtrygg-
ingin væri felld niður þá myndi lánið
lækka sem því nemur.“
Tækifæri til að fella verðtrygg-
inguna
Ljóst er að ef rétt reynist væri það
ansi kostnaðarsamt fyrir ríkið. Andr-
ea bendir hins vegar á að það sé ekki
spurning hvort einhver geti greitt mis-
muninn eða ekki. „Ef lánin eru ólög-
leg þá verður viðkomandi bara að
finna út úr því.“
Hún segir jafnframt að þær aðgerð-
ir sem ríkisstjórnin hefur farið í, líkt og
110 prósenta leiðin og greiðsluhöfn-
un, hafi ekki gengið nógu langt. Þær
virki bara fyrir þá sem eru yfirveðsett-
ir auk þess sem það séu takmarkan-
ir á þessum leiðum. „Það má vera að
þær kröfur sem við höfum gert fram til
þessa gangi allt of skammt miðað við
rétt lántakenda. En aftur ítreka ég það
að það á eftir að láta reyna á þetta og
ég geri þann fyrirvara.“
Að lokum bendir hún á að íslensk
stjórnvöld hafi skuldbundið sig EES-
samningnum þar sem neytendalög-
gjöfin er mjög sterk. „Það ber að lesa
öll íslensk lög með hliðsjón af neyt-
endarétti, sem er rétthærri í dóms-
kerfinu. Ef einhver lög stangast á við
neytendalöggjöfina þá ber að taka
neytendaverndina framar samkvæmt
þeim lögfræðingum sem ég hef rætt
við,“ segir Andrea sem bindur miklar
væntingar við þetta mál. „Miðað við
hvað við höfum oft haft rétt fyrir okk-
ur varðandi túlkun á lögunum þá held
ég að þarna gæti verið tækifæri innan
dómskerfisins til að fella verðtrygg-
inguna.“
„Við erum búin að
sækja um styrk
til að reka mál og erum
komin með lögfræðinga-
teymi sem fer yfir þetta
með okkur.
Í mál vegna verðtryggðra lána
n Hagsmunasamtök heimilanna telja óvíst að verðtryggð lán samræmist neytendalöggjöfinni
Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir
blaðamaður skrifar ingibjorg@dv.is
R
annsóknir á hæfi Gunnars
Andersen til að gegna starfi
forstjóra Fjármálaeftirlitsins
hafa verið ítarlegar og staðið
yfir í langan tíma. Á föstudag dró
til tíðinda. Það var á stjórnarfundi
Fjármálaeftirlitsins sem tekin var
ákvörðun um að biðja hann um að
láta tafarlaust af störfum. Grund-
völlur ákvörðunar stjórnarinnar er
þriðja álitsgerð stjórnar FME unn-
in af hæstaréttarlögmanninum Ást-
ráði Haraldssyni og endurskoðand-
anum Ásbirni Björnssyni. Í henni
komast þeir að þeirri niðurstöðu að
hæfi Gunnars sé ekki hafið yfir all-
an vafa því komið hafi fram „upp-
lýsingar um atvik sem eru til þess
fallnar að kasta rýrð á hæfi Gunnars
Þ. Andersen til að gegna starfi for-
stjóra Fjármálaeftirlitsins.“ Skýrslu-
höfundar taka það sérstaklega fram
að um sé að ræða huglægt mat
þeirra enda hafi ekkert nýtt komið
fram í máli Gunnars.
Magnús Guðmundsson, for-
maður Félags forstöðumanna, hef-
ur tjáð sig um brottrekstur Gunnars
og telur mikilvægt að byggt sé á fag-
legum atriðum en ekki tilfinningum
eða huglægum þáttum eins og raun
ber vitni. Hann telur stjórn Fjár-
málaeftirlitsins túlka starfsmanna-
lög ansi bratt og átelur hana fyrir
að gefa Gunnari skamman tíma til
að svara fyrir sig en andmælaréttur
rennur út á mánudagskvöld.
Það eru réttindi opinberra starfs-
manna hér á landi að njóta and-
mælaréttar og að gætt sé meðal-
hófs ef upp koma álitaefni um störf
eða hæfi, segir í tilkynningunni. Við
mat á hæfi forstöðumanna sé mikil-
vægt að byggt sé á faglegum atrið-
um en ekki tilfinningum eða hug-
lægum þáttum. Þetta sé ekki síst
mikilvægt nú þegar forstöðumenn
ýmissa stofnana vinni að erfiðum
og viðkvæmum verkefnum sem
snúa að uppgjöri vegna hruns fjár-
málakerfisins hér á landi 2008. Á
slíkum tímum þurfi staðfestu, út-
hald og stuðning fagráðuneytis og
ráðherra.
Steingrímur J. Sigfússon, efna-
hags- og viðskiptaráðherra, segist
ekki hafa vitað af fyrirhugaðri upp-
sögn en sagði ráðuneytið auðvitað
fylgjast með málinu.
„Það er mikilvægt að truflun og
röskun á störfum Fjármálaeftirlits-
ins sé sem minnst og samfella og
festa í störfum stofnunarinnar verði
áfram. Stjórn Fjármálaeftirlitsins
mun sjá um að svo sé og ráðuneytið
fylgist auðvitað með málinu.“
Lítill tími til andmæla gagnrýndur
n Álitsgerð grundvölluð á huglægu mati skýrsluhöfunda Brottrekstur
gagnrýndur
Gunnar Þ. Andersen
lætur af störfum
sem forstjóri Fjár-
málaeftirlitsins
vegna álitsgerðar
sem grundvölluð er
á huglægu mati.
Andrea Ólafsdóttir Formaður Hagsmunasam-
taka heimilanna segir að lánasamningar verðtryggðra
lána til einstaklinga gætu stangast á við lög um
neytendavernd. Neytendur eigi rétt á því að vita
heildarkostnað vegna lánsins, hver höfuðstóllinn er
og hverjir vextirnir af láninu eru. Myndir sigTryggur Ari