Dagblaðið Vísir - DV - 22.07.2013, Side 12

T
ilfellum alvarlegs lungna-
sjúkdóms sem leggst á fólk
í Suðvesturríkjum Banda-
ríkjanna hefur fjölgað á ógn-
vænlegum hraða á undan-
förnum árum. Rúmlega 22.400 tilfelli
sjúkdómsins voru greind í Banda-
ríkjunum árið 2011, flest í Suðvest-
urríkjunum, og hafði þeim þá fjölgað
tífalt frá árinu 1998. Sjúkdómurinn
sem um ræðir kallast í daglegu tali
dalaveiki (e. valley fever) en lækn-
isfræðilegt heiti hans er þekjumygla
(e. coccidiodomycosis). Myglugró í
jarðveginum valda sjúkdómnum en
hann getur valdið erfiðum sýkingum
í lungum fólks og í vissum tilfellum
einnig lagst á heilann. Þar sem sjúk-
dómurinn er ólæknanlegur hafa sér-
fræðingar miklar áhyggjur af þessum
fjölda nýrra tilfella.
Þögull faraldur
Breska ríkisútvarpið, BBC, fjallaði
um málið á dögunum og í umfjöllun
þess var meðal annars rætt við íbúa
Avenal, fimmtán þúsund manna
bæjar í San Joaquin-dalnum í Kali-
forníu. Avenal er í raun miðpunkt-
ur þessa þögla faraldurs og hafa
fjölmargir íbúar orðið fyrir barðinu
á sjúkdómnum. Þrátt fyrir þá stað-
reynd að tveir af hverjum þremur
sem fá sjúkdóminn finna ekki fyr-
ir einkennum – og að hann er ekki
smitandi – látast 160 manns að jafn-
aði á hverju ári þegar sjúkdómurinn
leggst á heilann. Maria Eugenia Pena
lést fyrir sex árum, þá 39 ára, úr sjúk-
dómnum. Hún var þunguð þegar
hún lést.
Vaknar upp kvalin
Tom Geoghegan, fréttamaður BBC,
heimsótti bæinn fyrir skemmstu og
ræddi meðal annars við son henn-
ar, Osvaldo Contreras, um móður
hans og ástandið í bænum. Fleiri íbú-
ar voru einnig teknir tali. Contrer-
as, sem rekur kaffihús í bænum, seg-
ist hugsa um móður sína á hverjum
degi og ekki geta flúið þá tilhugsun að
hann verði mögulega næstur þegar
hann fær höfuðverk. „Þegar það er
vindasamt úti ertu meðvitaðri um
sjúkdóminn. Maður reynir að anda í
gegnum nefið og passa sig á að anda
ekki að sér ryki,“ segir Enrique Jim-
enez viðskiptavinur kaffihússins.
Avenal er á miklu landbúnaðarsvæði
og steikjandi sumarhitinn þar getur
verið allt að því óbærilegur. Jimenez
starfaði lengi við landbúnað ásamt
föður sínum. Hann segir að þeir hafi
reynt að fara varlega og verið með klút
fyrir vitum sínum. Þetta dugði ekki til
fyrir föður hans því því hann greindist
með sjúkdóminn ekki alls fyrir
löngu. Maria Garcia er starfsmaður á
Subway í bænum og hún er ein þeirra
sem þjást af sjúkdómnum. „Ég vakna
stundum upp sárkvalin,“ segir Maria
og líkir einkennunum við að vera
með mjög slæmt tilfelli af flensu. Hún
greindist með sjúkdóminn fyrir tíu
árum og þegar vindasamt er úti finn-
ur hún fyrir einkennum hans.
Vita ekki ástæðuna
„Þetta er eitt það óhugnanlegasta
sem ég hef lent í,“ segir hin sautján
ára Marivi McGee en hún hefur
fengið að kynnast skuggahliðum
sjúkdómsins. Fyrstu einkenni voru
brjóstverkir en sjúkdómurinn fór
síðan í heilann þar sem hann olli
miklum höfuðverkjum, svima og
yfir liðum. Þar sem Marivi var ung og
hraust þegar hún fékk sjúkdóminn
tókst henni að vinna bug á honum.
Ástæðan fyrir því að sjúkdómur-
inn leggst svo þungt á íbúa Avenal
er ekki að fullu kunn. Mikið rót á
jarðveginum vegna landfyllingar
skammt frá bænum er þó talið hafa
sitt að segja.
Þau börn sem greinast með sjúk-
dóminn fá meðferð á barnaspítala,
Children‘s Hospital Central Cali-
fornia, sem er um 150 kílómetra frá
bænum. Aðeins fjögur tilfelli voru
greind á sjúkrahúsinu árið 2001 en
þau voru 61 árið 2012. „Það veit í raun
enginn af hverju þessum tilfellum
hefur fjölgað svona mikið,“ segir Dr.
James McCarty, læknir á spítalanum.
„Það gæti verið vegna þess að fleira
fólk býr á svæðinu en áður og auk-
inn fjöldi þeirra sem eru ekki ónæm-
ir,“ segir McCarty. Hann segir að
flestir þurfi ekki læknisaðstoð vegna
sjúkdómsins og líkaminn sjái um að
losna við hann sjálfur. Þriðjungur
þeirra sem smitist fái þó flensuein-
kenni mjög reglulega. Einn af hverj-
um tuttugu sem fái sjúkdóminn fái
lungnabólgu og í einu af hverjum
hundrað tilfellum dreifist sýkingin
í bein, heila eða húðina og það geti
verið lífshættulegt. Fólk sem smitast
losnar aldrei við sjúkdóminn, hann
leggst í dvala og getur skotið upp
kollinum aftur. Sýklalyf virka ekki á
alla sjúklinga og margir sem smit-
ast þurfa að vera á lyfjum allt sitt líf
með tilheyrandi kostnaði. Af ókunnri
ástæðu eru þeldökkir og fólk af asísk-
um uppruna í meiri hættu á að finna
fyrir einkennum sjúkdómsins en
aðrir kynþættir. Í nágrenni bæjarins
standa tvö fangelsi þar sem samtals
átta þúsund fangar eru í afplánun.
Yfir 40 fangar hafa látist af völdum
sjúkdómsins á undanförnum sjö
árum og í síðasta mánuði úrskurðaði
dómari að 2.600 fangar í áhættuhópi
skildu færðir í annað fangelsi þar sem
hættan á smiti er minni.
Óvíst með lækningu
Dalaveiki leggst ekki eingöngu á fólk
í Suðvesturríkjum Bandaríkjanna.
Sjúk dómurinn var fyrst greindur
árið 1893 þegar argentínskur her-
maður varð fórnarlamb hans. Sama
ár greindist sjúkdómurinn fyrst í
Bandaríkjunum. Síðan þá hefur
hann reglulega skotið upp kollin-
um. Þegar stór jarðskjálfti reið yfir í
Los Angeles árið 1994 fjölgaði tilfell-
um sjúkdómsins verulega. Á síðustu
tuttugu árum hefur sjúkdómurinn
greinst víðar í Bandaríkjunum og á
svæðum þar sem sjúkdómurinn var
áður óþekktur.
John Galgiani hefur rannsakað
sjúkdóminn í yfir 30 ár. Hann áætl-
ar að líkurnar á að smitast á svæðum
þar sem sjúkdómurinn er algeng-
ur séu um þrjú prósent og líkurn-
ar á að veikjast séu um eitt prósent.
Þegar hann er spurður um mögu-
legar ástæður þessarar aukningar til-
fella er fátt um ákveðin svör. Möguleg
ástæða sé fólksfjölgun, breytt veður-
far, betri greining hjá læknum. Hann
efast um að framkvæmdir í nágrenni
Avenal eigi sinn þátt. Bendir hann á
að sjúkdómurinn virðist geta lagst á
alla – ekki endilega einstaklinga sem
starfa á svæðum þar sem hættan ætti
að vera mest. Galgiani segir að lítið
sé hægt að gera til að forðast sjúk-
dóminn. Lyfjafyrirtæki hafa reynt að
þróa bóluefni gegn sjúkdómnum en
óvíst er hvort tilraunir með þau lyf
muni skila tilætluðum árangri. Skort
hefur fjármagn og þátttakendur til að
taka þátt í prófunum.
Ólíkt föngunum hafa íbúar Avenal
ekki tækifæri til að flytja á kostnað
yfir valda. „Ef þeir eru að flytja fang-
ana burt,“ segir Osvaldo Contreras,
„þá velti ég því fyrir mér hvort mér sé
hollt að búa hérna.“ n
12 Fréttir 22. júlí 2013 Mánudagur
n Myglugró í jarðvegi eru sökudólgurinn n Getur verið lífshættulegur
Dularfullur sjúkdómur
leggst á þúsundir íbúa
Einar Þór Sigurðsson
blaðamaður skrifar einar@dv.is
„Ég
vakna
stundum upp
sárkvalin
Eyðimörk Það eru myglugró í jarðvegi
sem valda sjúkdómnum. Þegar ryk þyrlast
upp dreifast gróin og er fólk algjörlega
varnarlaust. Kjöraðstæður fyrir gróin eru
tiltölulega þurr og heit svæði. Mynd REutERs
Missti móður sína Enrique Jimenez
missti móður sína úr sjúkdómnum. Hann
segist óttast að verða næsta fórnarlamb
sjúkdómsins.
Óhugnanlegt Marici McGee segir það
hafa verið óhugnanlega reynslu að fá sjúk-
dóminn. Sýkingin barst í heilann en henni
tókst þó að jafna sig.
Skorað á
stjórnvöld í
Sádí-Arabíu
Vefsíðan Avaaz.com hefur stofnað
til undirskriftasöfnunar þar sem
skorað er á yfirvöld í Sádí-Arabíu
að leysa hina norsku Marte Dalelv
úr haldi. Dalelv var síðast liðinn
þriðjudag dæmd í sextán mánaða
fangelsi fyrir að stunda kynlíf utan
hjónabands, bera ljúgvitni og
neyta áfengis eftir að hún leitaði
til lögreglunnar í Dubaí í kjölfar
nauðgunar. Dalelv kærði vinnu-
félaga sinn fyrir nauðgun og var í
kjölfarið sagt upp af vinnuveitend-
um sínum, en hún hefur starfað í
Katar síðan 2011 og var í vinnu-
ferð í Dubaí þegar nauðgunin átti
sér stað.
Málið hefur vakið mikla athygli
víðs vegar um heim, en norsk
yfir völd hafa fordæmt dóminn
og staðið í ströngu við að koma
Dalelv til hjálpar. Hún hefur verið
boðuð á fund með ríkissaksóknara
í Dubaí, en hvorki Dalelv né lög-
maður segjast vita tilefni fundar-
ins. Fundurinn fer fram í dag.
Jarðskjálfti á
Nýja-Sjálandi
Jarðskjálfti skók Wellington, höf-
uðborg Nýja-Sjálands í gær-
morgun. Jarðskjálftinn, sem átti
sér stað klukkan 05:09 að íslensk-
um tíma, var 6,5 á Richter og olli
töluverðum skemmdum, meðal
annars á þinghúsinu í Wellington.
Ekki hefur verið tilkynnt um nein
alvarleg slys eða mannföll. Skjálft-
inn stóð yfir í eina mínútu og náði
yfir 57 kílómetra langt svæði eft-
ir ströndinni suður með höfuð-
borginni. Sérfræðingar telja þó
ekki hættu á tsunami-bylgju.
Yfir fjórtán þúsund jarðskjálft-
ar eiga sér stað á Nýja-Sjálandi ár
hvert, en þar af eru yfirleitt ekki
fleiri en 20 skjálftar meira en 5 á
Richter. Landið er staðsett á hin-
um svokallaða „Eldhring“ (e. Ring
of Fire) en þar eru jarðskjálftar og
eldgos algeng. Í febrúar 2011 varð
jarðskjálfti nálægt Christchurch.
Sá var 6,3 á Richter og kostaði 185
manns lífið.
Banna ofbeldis­
fullt klám
Bresk yfirvöld hafa í hyggju að
leggja bann við klámi sem sýn-
ir nauðganir og ofbeldisfullt
kynlíf. Sé það liður í baráttu
yfirvalda við hina svokölluðu
„klámvæðingu“ og aðgerð-
um til að vernda börn gagn-
vart skaðlegum myndum á
internetinu.
Klámmyndbönd sem sýna
ofbeldisfullar athafnir og
nauðganir hafa verið bannað-
ar í Skotlandi frá árinu 2008 en
nú stendur til að útvíkka lög-
gjöfina og gera slíkt ólöglegt
í Bretlandi öllu. Yfirvöld þar í
landi hafa verið undir miklum
þrýstingi frá samtökum á borð
við Rape Crisis South London,
sem berjast gegn því að nauðg-
anir og ofbeldisfullt kynlíf séu
sýnd í jákvæðu ljósi.