Dagblaðið Vísir - DV - 29.12.2010, Qupperneq 48

S
tjórnmálasaga Steingríms
J. Sigfússonar, formanns
VG, spannar meira en 30
ár. Hann tók áhættu þegar
hann settist í stól fjármálaráðherra
fyrir að verða tveimur árum. Hans
biðu erfiðar ákvarðanir og fjármála-
ráðherrann hlaut að verða boðberi
slæmra tíðinda í kjölfar hruns fjár-
málakerfisins. Í áramótaviðtali Stein-
gríms við blaðamann DV er fyrst vik-
ið að einu allra erfiðasta málinu:
Icesave.
„Ég vona að takast megi að ljúka
málinu að þessu sinni. Þetta er búið
að vera langt og strangt og að mínu
mati hefur þetta yfirskyggt margt
annað umfram það sem efni hafa
staðið til. Ég hef aldrei litið á þetta
mál sem neitt svo frábrugðið mörgu
öðru sem þarf að takast á við og leysa
einhvern veginn. Þetta er hluti af
heildarmyndinni. Ég held að þegar
upp verður staðið þá eigi það von-
andi eftir að koma í ljós að Icesave
var hvorki það stærsta né það hættu-
legasta sem að Íslandi steðjaði eft-
ir hrunið. Þetta er vissulega stórt og
vont mál og kannski einhver dapur-
legasta birtingarmyndin sem við
stóðum frammi fyrir árið 2008. En
horfur hafa jafnt og þétt batnað og
óvissan alltaf að minnka varðandi
það að eignir bús Landsbanka Ís-
lands hrökkvi fyrir höfuðstólnum
eða því sem næst. Þá á þetta eftir að
reynast okkur miklu auðveldara en
umræðan hefur gefið tilefni til að
ætla. Þetta á þá eftir að vera langt í
frá stærsti reikningurinn sem við sitj-
um uppi með eftir hrunið. En þetta
hefur spilast upp í hæðir í pólitík-
inni og það er auðvelt að gera þetta
mál tortryggilegt. Það er auðvelt að
stilla þessu upp og spyrja hvort það
sé sanngjarnt að almenningur taki
á sig útgjöld vegna falls einkabanka.
Hver vill það? Veruleikinn er sá að
þetta hefur verið að gerast um all-
an heim að menn hafi verið að taka
á sig kostnað vegna þessa hruns í
fjármálakerfinu. Þetta hefur tekið á
sig mismunandi birtingarmyndir. Í
sumum tilvikum er verið að dæla fé
inn í bankakerfin til að halda þeim
gangandi. Í öðrum tilvikum sitja
menn uppi með tap vegna gjald-
þrota. Fleira mætti nefna.“
Fara varð samningaleið
Hefur þú alltaf verið þeirrar skoðun-
ar að ríkið bæri ábyrgð á innstæðum
eins og á Icesave-reikningunum?
„Nei, ég hef aldrei haldið því
fram að á okkur hvíli ótvíræð skylda
í þeim efnum. Þegar ég fór hins vegar
að setja mig inn í þetta mál af meiri
dýpt snemma árs 2009 – og það var
mitt hlutskipti að gera það – komst
ég mjög fljótlega að því að við ættum
ekki annan kost en að ljúka því ein-
hvern veginn og vænlegast væri að
reyna að gera það með samningum.
Við myndum ekki komast undan
því að klára þetta mál einhvern veg-
inn. Enda hafði því þegar verið heit-
ið af hálfu íslenskra stjórnvalda strax
haustið 2008 og gefnar út yfirlýsingar
um það að við værum tilbúin til þess
að leysa þetta með samningum. Al-
þingi var búið að setja það í þann far-
veg í desember 2008. Fljótlega hall-
aðist ég að því eins og flestir sem sett
hafa sig inn í málið, að við þyrftum
einhvern veginn að komast frá þessu
og það væri vænlegast að gera það
með samningum frekar en að taka
stófellda áhættu fyrir dómstólum
eða færa miklar fórnir í þágu þess að
halda þessu stríði áfram og hafa mál-
ið óleyst um ókomin ár sem tvímæla-
laust er okkur til trafala.“
Merkir viðhorfsbreytingu
Óvissan um afgreiðslu Icesave er
enn fyrir hendi. Stjórnarandstaðan
hefur ekki enn tekið afstöðu og óvíst
um afstöðu forsetans. Einnig mæta
þú og ríkisstjórnin mikilli andstöðu
til dæmis á síðum Morgunblaðsins.
Hvað er um þetta að segja?
„Í fyrsta lagi er tilurð þessa nýj-
asta samnings sprottin upp úr því að
snemma á þessu ári tókst að skapa
samstöðu um að reyna enn samn-
ingaleiðina við Hollendinga og Breta.
Ég geri mér að sjálfsögðu vonir um
að um þetta verði breiðari samstaða
nú en við þann samning sem forset-
inn synjaði staðfestingar. Samningur
sá sem fyrir liggur er afrakstur mikill-
ar vinnu samninganefndar sem skip-
uð var af öllum stjórnmálaflokkum,
einnig stjórnarandstöðu, og formað-
urinn var valinn sameiginlega. Í því
ljósi geri ég mér að sjálfsögðu vonir
um að málið verði afgreitt í tiltölu-
lega breiðri sátt enda er það ekki um-
deilt að þetta er mjög hagstæð niður-
staða sem okkur tókst að lokum að ná
þarna. Þarna er um að tefla nokkra
tugi milljarða króna sem út af standa
og hægt er að dreifa á langan tíma ef
með þarf og ef við svo kjósum. Hitt
er þó líklegra að við yrðum laus allra
mála þegar árið 2016. Jafnvel þótt
við legðum nokkuð á okkur í formi
vaxtagreiðslna þangað til er erfitt að
halda því fram að mikil ógn steðji að
Íslandi af þessu. Ég er vongóður um
að þessu ljúki farsællega þegar menn
skoða vandlega hagstætt samkomu-
lag sem fæðst hefur í samstarfi allra
flokka og í ljósi þess að ábyrg öfl í
þjóðfélaginu, aðilar vinnumarkaðar-
ins og margir fleiri, mæla mjög ein-
dregið með því að við klárum þetta.
Ég spái því að þeim aðilum sem eru
að reyna að endurtaka leikinn og
keyra upp einhvern hræðsluáróður
um þetta mál muni ekki takast það
í þessari umferð. Ég held að þjóð-
in sé orðin leið á því og skilji það að
við verðum einhvern veginn að kom-
ast frá þessu. Ég heyri í mörgum sem
segjast nú styðja samninginn sem
ekki studdu fyrri samninga. Þannig
þykist ég skynja viðhorfsbreytingu
í þá átt að allt sé þegar þrennt er og
best að klára þetta nú. Ég vil ekki vera
með neinar vangaveltur um afstöðu
forsetans – það samræmist ekki
stjórnskipun okkar – en bendi aðeins
á að hér í landinu situr þingbundin
ríkisstjórn og að þingræði er horn-
steinn íslenskrar stjórnskipunar. Ég
vinn í samræmi við það.“
Ofmetin áhrif
„Af því að spurt er um Morgunblaðið
er ég svo lánsamur að sjá það sjaldan
og lesa það lítið enda þarf þess ekki
að því mér er sagt. Það sé nóg að lesa
tíunda hvert blað því þar séu alltaf
sömu skrifin. Ég held að áhrifamátt-
ur blaðsins sé orðinn miklu minni
en það sjálft heldur og að það sé að
skrifa sig út úr því hlutverki að vera
einhver gerandi í þjóðmálaumræðu
á Íslandi þannig að ég hef ekki til-
takanlega miklar áhyggjur af því. En
auðvitað skiptir máli að umfjöllun
um þetta sé hlutlæg og vönduð og
að fólk geti kynnt sér þetta vel. Það
eru öll gögn birt með frumvarpinu
og þau eru öllum aðgengileg og hafa
verið frá fyrsta degi. Þar er einnig að
finna mjög ítarlega greinargerð þar
sem hægt er að skoða tölur og frá-
viksdæmi. Það er vitanlega best að
menn kynni sér þetta og taki upp-
lýsta afstöðu.“
VG lykill að umskiptum
Vinstri hreyfingin – grænt framboð
er klofinn flokkur. Ágreiningur inn-
an flokka er ekki nýr af nálinni og
má þar nefna átök innan Sjálfstæðis-
flokksins frá fyrri tíð sem dæmi. En
átökin eru óvenju hörð, opinská og
langdregin innan VG. Hvaða álykt-
anir dregur þú af þessum átökum eft-
ir að flokkurinn komst til valda?
„Þetta hefur verið erfitt og það
er alltaf erfitt þegar menn ná ekki
að verða samferða í stórum málum.
Ég sé samt ekki eftir einni einustu
ákvörðun sem við höfum tekið og ég
held að það hafi allt verið þess virði
að leggja það á sig í ljósi þess árang-
urs sem ég tel að við séum að ná. Þessi
árangur er að koma í ljós og mun
koma enn betur í ljós á næstu mán-
uðum. Ég bendi á þá staðreynd að til-
vist Vinstri hreyfingarinnar – græns
framboðs og sú staða sem uppi var í
ársbyrjun 2009 var lykilþáttur í þró-
un stjórnmálanna á Íslandi. Það voru
vinstri græn sem gerðu það mögulegt
að það urðu þau gagngeru umskipti í
stjórnmálum sem þá urðu. Þessi rík-
isstjórn og minnihlutaríkisstjórnin
hefðu ekki orðið til án tilstillis VG.
Þannig eru umskiptin í íslenskum
stjórnmálum tengd stjórnarþátttöku
VG í kjölfar hrunsins. Við tókumst á
hendur mikla ábyrgð og tókum mikla
áhættu. Ég gerði mönnum það strax
ljóst að við værum ekki að velja auð-
veldu leiðina með því að stinga okkur
inn í ríkisstjórn strax í byrjun febrú-
ar 2009 og taka á okkar herðar þau
erfiðu verkefni sem öllum var ljóst
að biðu í stað þess að vera áfram í
stjórnarandstöðu og landa kannski
enn meiri ávinningi í kosningum síð-
ar.“
Augun á stóra verkefninu
„En við runnum ekki undan ábyrgð
og skyldum og við gerðum mögu-
leg þau lykilumskipti sem þar með
urðu í íslenskri pólitík. Þar með hófst
kafli í stjórnmálasögu landsins þar
sem vinstri græn eru í leiðandi hlut-
verki. Þessu þurfa menn að átta sig á.
Hér er líka verið að skrifa spennandi
upphafskafla að mögulega langri
framtíð með því að við tókum þessa
forystu. Við vorum eini flokkurinn
af þeim stóru sem var í aðstöðu til
slíks. Flestum bar saman um að þeir
flokkar sem báru ábyrgð á efnahags-
stefnunni fyrir hrunið, Sjálfstæðis-
flokkur og Framsóknarflokkur, væru
ekki í góðri stöðu. Samfylkingin var
líka löskuð af samstarfi sínu við Sjálf-
stæðisflokkinn síðustu misserin fyrir
hrunið. Eini flokkurinn sem var í að-
stöðu til að kalla fram þýðingarmikil
umskipti var VG. Við og Samfylking-
in öxluðum þessa ábyrgð. Það hefur
verið erfitt og kostað átök á köflum í
eigin röðum, bæði vegna þess að við
höfum orðið að gera málamiðlan-
ir eins og í Evrópumálunum en líka
vegna þess að við höfum þurft að
takast á við gríðarlega erfið og óvin-
sæl verkefni. En ég tel að allt hafi
þetta verið þess virði vegna þess að
okkur er nú að takast að leysa stóra
verkefnið sem við tókum að okkur,
að koma landinu út úr erfiðleikun-
um og aftur á lappirnar. Það megin-
markmið og meginverkefni er efna-
hagslega og pólitískt svo mikilvægt
fyrir íslenskt samfélag að það má nú
miklu til fórna.“
Samhengi hlutanna
„Ég bendi mönnum nú á þann ár-
angur sem náðst hefur, það þarf ekki
annað en að skoða helstu kennitöl-
ur efnahagslífsins um verðbólgu,
vexti gengi krónunnar, viðskipta-
jöfnuð og fleira sem benda til þess
að við séum að leggja af stað upp úr
efnahagslægðinni. Menn ættu einn-
ig að skoða hallatölur víða fyrir árið
2011. Það vekur athygli hversu hratt
við höfum unnið okkur upp á und-
anförnum misserum, vissulega með
miklum fórnum. En þetta skipt-
ir Ísland miklu máli út á við og vek-
ur traust um að við séum að ná tök-
um á okkar málum. Ég spái því að
þetta muni skila sér á næstu mán-
uðum í hagstæðari umfjöllun um Ís-
land, batnandi lánshæfi, lækkandi
áhættuálagi og betra umtali um okk-
ur sem aftur hjálpar okkur inn á al-
þjóðlegan fjármálamarkað og svo
framvegis. Ég set þetta allt í eitt stórt
samhengi. Ég ræði ekki vanda Vinstri
grænna eða ríkisstjórnarinnar sem
einangrað fyrirbæri, þetta er allt eitt
stórt samhengi. Ég dreg það ekki
undan að sumar deilurnar hafa ver-
ið erfiðar og þær eiga sér skýringu í
því að við tókum að okkur mjög erf-
itt verkefni sem reynir geysilega á.
Það er ekkert skrítið þótt á köflum
séu ekki allir sammála um mat á að-
stæðum og einstökum áföngum. En
ég spái því að andrúmsloftið muni
breytast nú þegar menn sjá að við
erum þrátt fyrir allt að ná þetta mikl-
um árangri. Þær raddir hafa verið
færri og hjáróma sem tala fyrir ein-
hverju öðru en að klára verkefnið.“
Stórpólitísk umskipti
Þú talar um upphafskafla að mögu-
lega langri framtíð. Árið 1999 varst
þú svo vinstrisinnaður að þú gast
ekki hugsað þér að sameina jafnað-
ar- og vinstrimenn í einn flokk und-
ir merkjum Samfylkingarinnar og
stofnaðir VG. Eru viðhorf þín breytt?
„Ég er að tala um stórpólitísk og
langvinn áhrif þess ef einu hreinu
vinstristjórn lýðveldissögunnar tæk-
ist að vinna það þrekvirki að koma
okkur í gegnum og út úr þessu efna-
hagshruni sem langvinn hægristefna
nýfrjálshyggju og einkavæðingar
leiddi yfir þjóðina. Tækist það væri
um að ræða eins skýr skil í pólitík og
hugsast getur. Það er gríðarlega mik-
ið í húfi að við komumst út úr þessu.
Og skilin væru mjög afgerandi ef
myndin yrði sú að hægristefnan hafi
komið okkur í ógöngurnar en vinstri-
stefnan hafi leitt okkur út úr þeim.
Þú þarft ekki að kunna mjög mikið
í pólitík til þess að átta þig á því að
verði þetta niðurstaðan af þessu ára-
bili þá mun það hafa sín stórpólit-
ísku áhrif. Sjálfstæðisflokkurinn er
á hliðarlínunni og er í stöðu sem
hann hefur sennilega aldrei upplif-
að áður. Hann er ekki í ríkisstjórn.
Hann er ekki við völd í Reykjavík.
Hann er ekki við völd í Kópavogi.
Hann er ekki við völd í Hafnarfirði
og hann er ekki við völd á Akureyri.
Sjálfstæðisflokkurinn er hvorki í rík-
isstjórn né á hann aðild að stjórn
stærstu bæjarfélaga landsins. Sögu-
lega eru þetta athyglisverðir tímar.
Ef við náum þeim árangri sem ég tel
að við getum sýnt fram á í efnahags-
málum og ríkisfjármálum væri jafn-
framt rækilega afsönnuð sú kenning
sjálfstæðimanna að þeir einir kunni
með slík mál að fara. Það var þeirra
hægristefna sem kom okkur í vand-
ræðin og vinstrimennirnir sem unnu
okkur út úr þessu. Ég bendi mönnum
á að hugleiða hið stóra pólitíska sam-
hengi þessara hluta. Ég get ímyndað
mér að þessar breytingar gætu var-
að býsna lengi og mér finnst spenn-
andi að stuðla að því að svo verði.
Þess vegna væri þeim mun grátlegra
ef við færum að hrasa um einhverj-
ar steinvölur núna. Við erum komin
þó þetta langt eftir tvö ár og nú get-
um við farið að gera okkur vonir um
uppskeru af því sem til hefur verið
sáð. Það eru betri tímar í vændum
þótt ekki sé öllum erfiðleikum rutt
úr vegi, auðvitað ekki. Það mun taka
okkur mörg ár enn að vinna okkur út
úr ýmsum málum. Við erum lögð af
stað upp úr öldudalnum og þá er til
mikils að vinna að halda vegferðinni
áfram upp á við.“
Enn kraumar undir
En burtséð frá þremenningunum inn-
an VG sem ekki studdu fjárlagafrum-
varp þitt þá kraumar enn undir. DV
og fleiri hafa flutt fréttir af því að rík-
isstjórnin hafi sest á frumvarp Jóns
Bjarnasonar flokksbróður þíns um
aukinn kvóta, heimild til útleigu rík-
isins á þorskkvóta og fleiri breytingar.
Sjálfur ert þú áhugasamur um um-
bætur og breytingar á fiskveiðistjórn-
inni. Hvað er um þetta að segja?
„Þetta er ótímabær fréttaflutning-
ur af máli sem ekki er búið að ljúka
umfjöllun um í ríkisstjórn. Venjan
hefur nú verið að fara ekki út með
mál sem enn eru til umfjöllunar í rík-
isstjórn. Þetta frumvarp var það seint
fram komið að það var augljóst að
það skipti litlu máli hvort það biði.
Engum datt í hug að það yrði afgreitt
fyrir áramót. Það sem við viljum
skoða annars vegar eru fiskifræðileg
rök með aukningu kvóta. Sem betur
fer eru horfurnar ágætar. En menn
spyrja um aflareglu og sjálfbæra nýt-
ingu og ráðgjöf frá Hafrannsókna-
stofnuninni. Þarf þetta ekki allt að
48 | Viðtal 29. desember 2010 Áramótablað
Vinstri hreyfingin - grænt framboð er
reynslunni ríkari eftir nærri tveggja ára
setu í ríkisstjórn við erfið skilyrði.
Steingrímur J. Sigfússon, formaður
flokksins, segir í viðtali við Jóhann Hauks-
son frá erfiðleikum innan flokksins og
hvernig fyrsta hreina vinstristjórn íslenska
lýðveldisins hefur að öllum líkindum
samið upphafskaflann að varanlegum
og stórpólitískum breytingum á sviði
íslenskra stjórnmála. Þótt Steingrímur
glími við alvarlegt efnahagsáfall þjóðar-
innar, erjur innan flokks síns og slúðurbera
leggst árið 2011 vel í hann.
„Ég anda rólega yfir
þessu því þetta
eyðileggur ekkert mitt
einkalíf eða hjónaband.
En þetta er dapurlegt.
Hælbítar og slúðurberar
hurfu ekki með banka-
hruninu, svo mikið er víst.
Róðurin léttist