Dagblaðið Vísir - DV - 04.09.2013, Síða 23

Menning 23Miðvikudagur 4. september 2013
Klassík í Salnum
T
ónleikaröðin Klassík í Saln-
um hefur göngu sína sunnu-
daginn 8. desember með
glæsilegum útgáfutónleikum
píanóleikarans Eddu Erlendsdóttur.
Edda er einn fremsti píanóleikari
okkar og hefur hún haldið fjölda tón-
leika og tekið þátt í tónlistarhátíð-
um víða erlendis. Efnisskrár henn-
ar spanna fyrstu verkin skrifuð fyrir
fortepíanó (C. P. E. Bach) allt til sam-
tímatónlistar og hafa vakið athygli
fyrir frumleika. Edda er búsett í Par-
ís og starfar sem prófessor í píanó-
leik við Tónlistarskólann í Versölum.
Á tónleikunum fagnar hún útgáfu
nýs geisladisks þar sem hún leikur
einleiksverk eftir Schubert, Liszt,
Schönberg og Berg. Diskurinn er sá
sjöundi sem Edda gefur út.
H
vaða drasl er þetta eigin-
lega?“ Þannig hefst einn
þekktasti plötudómur
sögunnar, ritaður af rokk-
blaðamanninum Greil
Marcus (sem hefur veitt undirrituð-
um mikinn innblástur). Tilefnið var
útkoma plötunnar Self-Portrait eftir
Bob Dylan, sem virtist festa söngvar-
ann í sessi sem útbrunninn spámann
sem ekki átti lengur erindi við sam-
tímann.
Árið var 1970, og áratuginn á
undan hafði Dylan reglulega endur-
skapað dægurlagamenninguna í eig-
in mynd, fyrst sem þjóðlagasöngv-
ari með texta sem virtust geta breytt
heiminum, þá sem rokkari sem
ögraði aðdáendum sínum í hvívetna
og var stundum púaður niður. En hér
virtist hann helst vera að gera grín að
þeim.
Sem dæmi má nefna umslags-
mynd plötunnar. Hér ber að líta af-
skaplega naívíska andlitsmynd,
málaða af Dylan sjálfum. Ætlar rokk-
arinn eitursvali sem klæðist sól-
gleraugum innandyra nú loksins að
hleypa okkur nálægt sér? Svo virðist
ekki vera, því aldrei þessu vant eru
fæst laganna eftir Dylan sjálfan.
Söngvari með englarödd
Svo lítinn metnað leggur Dylan í
verkið að hann hefur ekki einu sinni
fyrir því að mæta í fyrsta lagið, sem
er sungið af kvennakór og er reynd-
ar gullfallegt: All the Pretty Horses.
Það sem fylgir á eftir reynist undar-
leg blanda. Við fáum tónleikaútgáfu
af Like a Rolling Stone, sem bætir
litlu við stúdíóútgáfuna sem mark-
aði tímamót fimm árum áður. The
Mighty Quinn hafði slegið í gegn með
Manfred Mann og birtist hér í fyrsta
sinn með Dylan, en ekki í sinni bestu
útgáfu. Þjóðlagið Little Sadie hafði
nýlega verið flutt, og betur, af Johnny
Cash í Folsom-fangelsi undir nafninu
Cocaine Blues. Og Dylan virðist stað-
ráðinn í að slá Paul Simon í rot í flutn-
ingi sínum á The Boxer, þar sem dúett
hans við sjálfan sig hljómar eins og
rónakór í samanburði við Simon og
Garfunkel, en þeir höfðu sjálfir gert
grín að honum á nýlegri plötu.
Þar fyrir utan eru hér ógrynni
þekktra og óþekktra þjóðlaga, og eru
ýmsir gullmolar svo sem Days of 49
sem fjallar um gullæðið í Kaliforníu
á því herrans ári 1849. Platan sýnir
þó fyrst og fremst söngvarann Dylan.
Eftir að hafa upprunalega stigið fram
með sérkennilega rödd sem sýndi
heiminum að ekki skiptir máli að
kunna að syngja heldur að túlka lög-
in, sannar hann hér að hann getur
sungið eins og engill ef honum þókn-
ast svo.
Dylan rotar mann á hjóli
Spurningu Greil Marcus er þó enn
ósvarað. Hvað gengur Dylan til? Og
hvers vegna er platan svona löng,
tvöföld eins og Hvíta albúm Bítlanna
eða hans eigin Blonde on Blonde án
þess að sýna sama metnað? Sjálf-
ur sagði Dylan að hún væri viljandi
vond, og því gerð löng til að ganga
endanlega fram af fólki. Söngvarinn
var á þessum tíma hundleiður á að
vera talinn talsmaður kynslóðar
sinnar og var búinn að fá nóg af að-
dáendum sínum sem skriðu upp á
þakið eða bönkuðu upp á í tíma og
ótíma. Einn af þeim, A.J. Weberman,
fann upp vísindagreinina „garbo-
logy“ (ruslfræði) sem gekk út á að
rannsaka ruslatunnur Dylans, þar til
söngvarinn fékk nóg og hjólaði hann
niður. Helst vildi hann losna út úr
þessu öllu saman, enda nýbakaður
faðir og vildi fá að hugsa um börn og
semja lög í friði.
Dylan yfirgefur byltinguna
Ætlunarverkið tókst, þeir sem áður
höfðu leitað til hans til að leiða
byltinguna fóru brátt að leita annað.
Gallinn er þó sá að platan er alls ekki
vond. Og nú er hin langa plata orðin
enn lengri. Í vikunni kom Another
Self Portrait út, sem inniheldur 35
áður óútgefin lög eða aðrar útgáf-
ur af þeim sem áður hafa heyrst og
voru tekin upp á árunum 1969–1971.
Í viðhafnarútgáfunni fylgja líka með
endurhljóðblönduð útgáfa af hinni
upprunalegu Self Portrait og hinir
frægu tónleikar frá Isle of Wight-há-
tíðinni frá 1969, sem Dylan kaus
að spila á frekar en Woodstock. Og
með fylgir einnig texti ortur af Greil
Marcus, þar sem hann dregur fyrri
dóm sinn til baka og segir fólk hafa
misskilið sig.
Dylan svíkur Ingólf
Dylan átti seinna eftir að ganga í
endurnýjun lífdaga og það oftar en
einu sinni. Árið 1975 gaf hann út hina
frábæru skilnaðarplötu Blood on the
Tracks, þar sem hann felldi niður
töffaragrímuna um stund, fann síð-
an guð og týndi honum aftur á hinn
stórgóðu plötu Oh Mercy og kom í
fyrsta sinn til Íslands. Í kjölfarið skrif-
aði Ingólfur Margeirsson frægan tón-
leikadóm þar sem hann taldi Dylan
hafa svikið sig og sína kynslóð og
minnti um margt á Marcus.
Eftir standa verkin. En rís platan
undir nafni? Ef til vill, því kannski
hleypir hann okkur aldrei nær sér
en einmitt hér, þegar hann flytur
sín uppáhaldslög með rödd sem er
laus við ásakanir og reiði, eða það
fjarlæga rasp sem síðar varð. Self
Portrait er kannski ekki með helstu
verkum Dylan, en í safni flestra
annarra væri hún höfuðdjásn. Það
er því gott að hún hafi loksins fengið
uppreisn æru. Og fleiri lög. n
Ný plata er Bob Dylan er framhald af einni umdeildustu plötu listamannsins.
Hið misskilda
meistaraverk
Bob Dylan
Umdeildur
listamaður
Mörgum fannst
Bob Dylan hafa
svikið málsstaðinn
þegar uppruna-
lega Self Portrait
platan kom út.
Another Self Portrait Valur Gunnarsson
fjallar um nýja plötu Bob Dylan.
Tónlist
Valur Gunnarsson
valurgunnars@gmail.com
Fegurðin í dauðanum
n Síðasta kvöldmáltíðin í Þjóðleikhúskjallaranum n Fyrirlestrarleikrit í Háskóla Íslands
„Self Portrait er
kannski ekki með
helstu verkum Dylan, en í
safni flestra annarra væri
hún höfuðdjásn.
Edda Erlendsdóttir
píanóleikari Spilar
á fyrstu tónleikunum í
tónleikaröðinni Klassík
í Salnum.
Mætti vinna betur
Sýningin virtist líka að einhverju leyti
ókláruð. Friðgeir nýtur þess að glíma
við leikhúsformið en sú glíma má
ekki skyggja á efnið sjálft. Lítill kall
var sniðugt leikhúsverkefni og á köfl-
um fyndið en skorti að einhverju leyti
stærð og dýpt. Hér var farsinn í að-
alhlutverki, við sjáum fyrir lesarann
brotna saman, verða fórnar lamb eig-
in fræðikenninga en þá eru ljósin
kveikt og og sýningin búin.
Kannski þarf Friðgeir að velja
á milli þess að skrifa leikrit og að
leika í leikritum. Lítill kall var gott
sýnidæmi um hæfileika hans til
að búa til áhugaverða sögu, plott
og framvindu. En það hefði verið
áhugavert að sjá betri leikara í
hlutverki hins taugaveiklaða fyrir-
lesara. Sú staðreynd að fyrirlesar-
inn væri líka höfundur verksins
fannst mér litlu bæta við heildar-
upplifunina. n