Dagblaðið Vísir - DV - 22.11.2013, Síða 39

„Hverrar mínútu virði“
Football Manager
2014
Tölvuleikur
„Leiksýning sem flýgur hátt“
Hús
Bernhörðu Alba
Leikstjóri:
Kristín Jóhannesdóttir
Menning 39Helgarblað 22.–24. nóvember 2013
„Minna af öllu
hefði þýtt meira“
Refurinn
Leikstjóri: Vignir Rafn Valþórsson
Vill ekki lifa hratt
ég fyndi að mig langaði ekki til að
gera neitt. Mig myndi langa að læra
húsgagnasmíði eða guðfræði. Jafnvel
rækta grænmeti og blóm uppi í sveit.
Það eru alls kyns möguleikar í lífinu
sem standa manni opnir ef maður
leyfir sér að horfa til þeirra. Það ger-
ir manni gott að hugleiða sem flesta
möguleika. Líka til að kunna betur að
meta það sem maður hefur.“
Gömul sál
Þótt að hún hafi verið syngjandi frá
því hún var lítil stúlka þá segist hún
hafa verið rólegt og gott barn. Hún
var lítið fyrir leikföng, leiki og læti og
kaus fremur félagsskap hinna full-
orðnu.
„Ég er gömul sál og þegar ég var
lítil var ég sérvitur. Ég var afar lítið
upptekin af leikföngum og dóti, og
sótti frekar í að fara með fullorðna
fólkinu um hvippinn og hvappinn.
Ég var ofboðslega róleg og mamma
og pabbi voru dugleg að fara með
mig á uppákomur og menningarvið-
burði. Ég var tíður gestur á myndlist-
arsýningum og í leikhúsum,“ segir
hún og hlær.
Kvenfrelsið í gamla daga
Hún fékk menningarlegt uppeldi og
segir það sína mestu gæfu að hafa
verið gefinn laus taumurinn í æsku.
„Mamma spilaði mikið á píanó og
hlustaði á tónlist og svona. Pabbi er
ótrúlega flinkur teiknari og hand-
laginn. Ég hef ekki þessa gáfu sem
pabbi hafði, systur mínar höfðu hana
hins vegar.
Ég naut frelsis og það var alltaf
staðið á bak við það sem við vildum
gera. Það var okkar gæfa. Mér finnst
þetta breytt í dag. Ég hef reyndar
bara mitt heimili og minn bakgrunn
til að miða við en einhvern veginn
var allt opnara og bjartara þegar ég
var að alast upp.
Vigdís var forseti og það var
bara sjálfsagt mál. Ég man í alvör-
unni aldrei eftir því að hafa verið
borin saman við stráka, maður hafði
sterkar kvenfyrirmyndir. Björk var
súperstjarna og það var bara eðlilegt.
Nú finnst mér hafa orðið afturför og
ég get ekki fest hendur á hvers vegna.
Ég hugsaði aldrei um að
möguleikar mínir væru skertir, allt
sem mér datt í hug var mögulegt.
Ég fékk að velja mér minn farveg
og ég fékk tíma og rými til að prófa
mig áfram og á endanum að ramba á
það sem ég er góð í og finnst gaman.
Ég held að það sé fullt af fólki sem á
eftir að finna sína taug.
Kannski verð ég ekki góður hús-
gagnasmiður eftir allt saman,“ segir hún
og hlær. „En leitin skiptir máli. Ég held
að maður þurfi að leita og vera óhrædd-
ur við að gera mistök og reka sig á.“
Harmur og þroski
Sigríður kemur úr stórum systrahópi.
Hún er langyngst fjögurra systra. Þær
voru fimm en elsta systir hennar
Ingileif lést langt fyrir aldur fram eftir
langvarandi veikindi.
„Hún var búin að vera veik
mjög lengi. Veikindin hófust með
heilablóðfalli, þá fékk hún heilaæxli
og hún stóð í baráttu síðustu árin.
Áfallið var frábrugðið því sem ger-
ist þegar fólk deyr skyndilega á besta
aldri. Ég hafði fengið smátíma til
að átta mig, en þetta var samt mjög
erfitt. Þetta breytti mér mikið og ég
varð fyrir hugarfarsbreytingu. Ég
hugsa um það sem skiptir máli.
Það hafði áhrif á mig að hún hafði
ekki tækifæri til þess að gera það sem
hún vildi. Það gaf mér kjark og með-
vitund um lífið og tímann sem alltaf
líður. Án þess þó að ég vilji lifa hratt.
Ég vil hugsa vel um líðandi stund. Ég
var svolítið rugluð á tímabili eftir að
hún dó. Ég vildi gera allt, fannst ég
ekki þurfa að hugsa um peninga eða
nokkuð. En svo róaðist ég og fann
þroskann í hversdeginum. En það er
systur minni að þakka að ég sá þetta
samhengi.“ n
E
ins og flestir Íslendingar
af minni kynslóð kynntist
ég gömlu guðunum fyrst í
gegnum hinar frábæru Val-
hallarteiknimyndabæk-
ur eftir Danina Peter Madsen og
Henning Kure. Einhvern veginn
svona hef ég ímyndað mér guðina
æ síðan, þrátt fyrir að hafa síðar
lært goðafræði í Háskólanum í Ár-
ósum þar sem Kure sjálfur nam.
Þór er rauðhærður og skapbráð-
ur, Loki dökkleitur prakkari og Óð-
inn á það til að gægjast á glugga hjá
Freyju þegar hún háttar sig. Goð-
in eru hér afskaplega mannleg og
kannski eilítið dönsk.
Í Bandaríkjunum hafa menn
aðra sýn. Upp úr 1960 hófu þeir
Stan Lee og Jack Kirby að búa
til nýja gerð ofurhetja fyrir Mar-
vel-samsteypuna, sem allar þóttu
mannlegri en þær hjá keppinautn-
um DC, útgefanda Súpermann.
Hetjur Marvel á borð við Spider-
Man, Hulk og Fantastic Four höfðu
áhyggjur af að geta borgað leig-
una eða voru ósáttar við eigin ofur-
krafta. Stan Lee bætti Þór í hópinn
og sagði að þegar hann vildi búa
til hetju sem væri sterkari en all-
ar hinar hafi ekki annað staðið til
boða en að gera hann að guði.
Fantasía nasista
Í stað þess að vera rauðskeggjaður
og kubbslegur er hinn ameríski Þór
frekar eins og klipptur út úr fanta-
síum Wagners, vel rakaður með sítt
ljóst hár, arískt ofurmenni. Reynd-
ar var Súpermann sjálfur skapaður
af gyðingunum Siegel og Shuster
árið 1938 sem andsvar við ofur-
mannaórum nasista á þeim tíma,
en hér er eins og þeir órar gangi í
endurnýjun lífdaga, að minnsta
kosti hvað útlit varðar.
Þór þessi er þó líkur Súper-
mann á margan hátt. Hann getur
flogið og er nánast óendanlega
sterkur, með ofurheyrn og sjón og
getur ferðast í gegnum tímann,
er goðum lík geimvera sem geng-
ur um meðal breyskra manna.
Veikleikar hans felast, eins og hjá
kolleganum, helst í hinu jarðneska
gervi hans. Á jörðu niðri er Þór dul-
búinn sem hinn halti læknir Don-
ald Blake, en þegar hann slær staf
sínum í jörðina breytist stafurinn í
hamarinn Mjölni og hann sjálfur í
Þór. Hann er jafnframt ástfanginn
af jarðneskri konu, Jane Fost-
er, sem er skotinn í bæði Blake og
Þrumuguðinum án þess að vita að
hann er einn og sami maður.
Marvel-Þór er meðlimur í ofur-
hetjuteyminu The Avengers, þar
sem hann tekst á við hefðbundna
ofurskúrka, en berst einnig við ill-
menni goðaheimsins, þá fyrst og
fremst stjúpbróðir sinn Loka. Og
kannski er það einmitt sambandið
við Loka sem helst sýnir muninn á
milli hinna dönsku sagna og hinna
bandarísku.
Sterkur og góður
eða vondur og klár
Þrátt fyrir að vera meistaralega vel
leikinn af Shakespeare-leikaran-
um Tom Hiddleston í kvikmynda-
útgáfunni er Loki Marvel heimsins
fremur tvívíður karakter. Hann er
kallaður „Guð hins illa“ og minnir í
raun mest á djöfulinn sjálfan, enda
þekkja Bandaríkjamenn Biblíuna
betur en norrænan sagnaarf. Átök
Þórs og Loka eru því átök góðs
og ills eins og Bandaríkjamenn
helst kunna að meta, og það vek-
ur athygli að rétt eins og hjá Súper-
mann og Lex Luthor er það sá góði
sem beitir líkamlegum styrk en sá
illi er líkamlega veikari og reiðir sig
á hugvitið í staðinn.
Í norrænum sagnaarfi er þetta
ekki svo einfalt. Loki og Óðinn og
jafnvel Þór sjálfur beita brögðum
gegn sterkari óvinum og eru beittir
brögðum á móti. Þar kemur Loki
goðunum í klípu en finnur jafn-
framt leið út úr vandanum, þó und-
ir lokin kjósi hann að berjast með
jötnum frekar en Ásum. Í teikni-
myndasögunum dönsku eru Þór
og Loki teymi sem bæta hvor ann-
an upp, Þór er sterkur en Loki klár
og þannig ráða þeir fram úr flest-
um vanda (vanda sem Loki kemur
þeim gjarnan í).
Íslendingar uppgötva eigin arf
Loki þeirra Dana er langt frá að
vera illur. Í raun er hann fullkom-
lega endurhæfður og jafnvel helsti
glæpur hans, morðið á Baldri, er
slys sem hann reynir að afstýra en
tekst ekki í skemmtilegri endur-
sögn af hinu þekkta minni. Loki
er hér jafnframt samkynhneigður,
hefur gaman af að klæða sig í föt
Freyju og þegar hann giftist hinni
tryggu Sigyn reynist það aðeins
martröð. Bandaríkjamenn hafa nú
uppgötvað þessa hlið Loka og á
næsta ári kemur serían Loki: Agent
of Asgard út, þar sem tvíkynhneigð
hans eru gerð skil.
Ekki aðeins eru dönsku sögurn-
ar trúrri uppruna sínum, heldur
eru þær líka margræðari og mann-
legri. Svo virðist því sem gömlu
goðsögurnar séu enn best geymd-
ar í höndum Norðurlandabúa. Val-
hallarsögurnar hófu göngu sína
árið 1979, en 15. og síðasta bindið,
sem segir frá Ragnarökum, kom út
árið 2009. Íslenskir höfundar hafa
undanfarið æ meira sótt í þenn-
an forna sagnaarf, svo sem Saga
eftir lifenda-þríleikurinn eftir Emil
Hjörvar Petersen sem gerist eftir
Ragnarök, eða Blóðhófnir eftir
Gerði Kristnýju sem er með nú-
tímalega túlkun á sögunni um Frey
og Gerði.
Vissulega má hafa gaman af
bandarísku stórmyndinni um Þór,
sem nú er sýnd hérlendis og var
að hluta til tekin á Íslandi. En það
væri synd að láta þeim sagnaarfinn
algerlega eftir. n
Súpermann
gegn Þór
n Goðumlík geimvera n Fantasía nasista
Kvikmyndir
Valur Gunnarsson
valurgunnars@gmail.com
Glæstar ofurhetjur
Vissulega má hafa gaman af banda-
rísku stórmyndinni um Þór, sem nú er
sýnd hérlendis og var að hluta til tekin
á Íslandi. En það væri synd að láta þeim
sagnaarfinn algerlega eftir.