Hagskýrslur um atvinnuveg - 01.01.1986, Side 26

24
Einstök hugtök sem fram koma í efnahagsyfirlitunum eru skýrð í 3. kafla hér
að framan, eftir því sem ástæða hefur þótt til.
4.3 Stœrð úrtaks og val þess við gerð rekstrar- og efnahagsyfirlita (tafla 3.1).
Atvinnuvegaskýrslur Þjóðhagsstofnunar hafa frá upphafi verið reistar á
úrtaksathugunum á skattframtölum og ársreikningum fyrirtækja. Val úrtaksins
hefur verið með ýmsum hætti eftir því hvaða atvinnugrein á í hlut hverju sinni
og hvaða heimildir hafa verið tiltækar.
Þegar teknar voru upp nýjar aðferðir við að gera upp ársreikninga fyrirtækja
og þjóðhagsreikningagerð stofnunarinnar var endurskipulögð, var ákveðið að
nota launagreiðslur fyrirtækja samkvæmt launamiðum við uppfærslu úrtaks til
heildar, í stað slysatryggðra vinnuvikna, sem áður voru notaðar. Þessi breyting
var gerð við úrvinnslu á reikningsefni áranna 1980 og 1981, eins og nánar er lýst
í atvinnuvegaskýrslu nr. 28. Ætla verður að launagreiðslurnar standi í nánara
sambandi við umsvif fyrirtækjanna en vinnuvikurnar. Af þeim sökum má búast
við að niðurstöður verði öruggari en ella. Hér á eftir verður nánar fjallað um
úrtaksaðferðina fyrir árið 1983, sem er með sama hætti og fyrir árið 1982.
4.3.1 Val á úrtaki.
Við val á úrtaki til að gera rekstrar- og efnahagsyfirlit fyrir árið 1983 var, eins
og árið áður, notast við launagreiðslur fyrirtækja samkvæmt launamiðum.
Þegar úrtakið er valið hverju sinni er launamiðaskrá sama árs ekki tilbúin og
er því notuð launamiðaskrá fyrra árs. Þannig var úrtak ársins 1983 valið á
grundvelli launamiðaskýrslna 1982, en við uppfærslu úrtaks til heildar var að
sjálfsögðu notuð launamiðaskrá 1983. Minnsta eining sem unnið er með er
nefnd „fyrirtæki“, hvort sem um er að ræða fyrirtæki í venjulegri merkingu
orðsins, opinbera aðila eða annað. Þá má minna á, að aðili sem er með
starfsemi í mörgum atvinnugreinum telst vera sérstakt fyrirtæki í hverri
atvinnugrein, samanber skilgreiningu á hugtakinu fyrirtæki í 3. kafla hér að
framan. Saman eru þau fyrirtæki sem mynda tiltekna atvinnugrein nefnd „safn“
(e. population). Sá kostur var valinn að skipta hverju safni í upphafi í tvo hluta,
þ.e. annars vegar þau fyrirtæki sem greiddu 9 milljónir króna eða meira í laun á
árinu 1982 og hins vegar þau fyrirtæki sem greiddu minna. Miðað var við að öll
fyrirtækin í fyrrgreinda flokknum yrðu sjálfkrafa tekin með í úrtakið. Síðan var
leitast við að ákveða hversu mörg fyrirtæki þyrfti í úrtakið úr hinum hluta
safnsins. Situr sá hluti einn að nafngiftinni „safn“ í því sem hér fer á eftir nema
annað sé tekið fram.1)
Þegar valin er úrtaksstærð fyrir tiltekið tölfræðimat er nauðsynlegt að hafa í
huga, að of stórt úrtak felur í sér sóun, en of lítið úrtak dregur úr notagildi
niðurstöðunnar. Vert er og að hafa í huga, að oftast er miklum vandkvæðum
bundið að finna nákvæmlega rétta stærð úrtaks, vegna þess hve þær upplýsing-
1) Nánari lýsingu á þeim aðferöum, sem hér er stuðst við, má finna í bók William G. Cochrans,
Sampling Techniques, Wiley, þriðja útgáfa 1977.