Hagskýrslur um iðnað - 01.01.1958, Blaðsíða 18

16*
Iðnaðarskýrslur 1953
Að lokum er þó rétt að geta þess, að það eru yfirleitt litil fyrirtœki, sem skýrslur
liafa ekki fengizt frá. Þau hafa að jafnaði minna framleiðsluverðmæti á hverja
vinnustund, vegna lítillar vélanotkunar og verkaskiptingar. Áætlun, byggð á tryggð-
um vinnuvikum, ætti því að gefa þeim of háar tölur um verðmæti framleiðslunnar.
Þetta hefur þó minni þýðingu en ætla mætti, því að í litlu fyrirtækjunum (ein-
staklingsfyrirtækjunum) er oft ótryggður eigandi, svo að vinnuvi!airnar eru raun-
verulega fleiri en þær tryggðu.
c. Staðsetning fyrirtœkja eftir landshlutum.
1 flestum töflunum er greint milli Reykjavíkur annars \egar og landsins utan
Reykjavíkur hins vegar. Þess ber að gæta I því sambandi, að nokkur hluti starfa
sumra fyrirtækja í Reykjavík, einkum viðgerðarverkstæða og annarra þjónustu-
fyrirtækja, er unninn utan Reykjavíkur, án þess að það komi fram í töflunum.
í megindráttum er þó skiptingin milli Reykjavíkur og landsins utan Reykjavíkur
rétt.
d. Eignaraðild.
í töflu VIII eru fyrirtækin flokkuð eftir eignaraðild, þ. e. a. s. í hvaða réttar-
formi þau eru rekin. Hér er um að ræða flokkun fyrirtækjanna út frá lögfræðilegu
sjónarmiði aðallega, en ekki efnahagslegu, eins og t. d. þegar fyrirtækin eru flokkuð
eftir iðnaðargreinum.
e. Fyrirtceki, sem stunda jafnframt annan atvinnurekstur en iðnað.
Allmörg iðnaðarfyrirtæki (,,estabhsliments“) stunda jafnframt einhverja aðra
starfsemi en iðnað, t. d. verzlun eða sjávarútveg. Oft er þessi starfsemi að nokkru
leyti aðgreinanleg frá aðalatvinnurekstri fyrirtækisins, en stundum verður því ekki
við komið. í skýringum við iðnaðarskýrslueyðublaðið er þetta m.a. tekið fram:
„Skýrslan á aðeins að ná til iðnaðarstarfseminnar, og þurfa því fyrirtæki, sem
stunda annan atvinnurekstur jafnhliða (t. d. verzlun), að greina hann frá iðnað-
inum, með áætlun, ef svo ber undir. Sé á engan liátt hægt að greina slíkan atvinnu-
rekstur frá iðnaðarstarfseminni, þá skal skýrslan einnig ná til hans“.
í töflu V er m. a. sýndur fjöldi fyrirtœkja í hverri iðnaðargrein, sem stundar
annan atvinnurekstur en iðnað jafnhliða (dálkar 8, 14 og 20), og jafnframt fjöldi
þeirra fyrirtækja, sem létu iðnaðarskýrsluna einnig ná til þeirrar starfsemi. Þessi
aukastarfsemi er að langmestu leyti verzlun. í töflunum um gjöld og tekjur sést
greinilega, hve mikill þáttur þessi verzlunarstarfsemi er í atvinnurekstri fyrir-
tækisins, því að sérstakir dálkar eru hafðir um söluverðmæti verzlunarvara og
kaupverð seldra verzlunarvara. Sérstaklega skal á það bent, að í þessu sambandi
telst það ekki verzlun að selja eigin framleiðsluafurðir. Sé liins vegar jafnframt
um að ræða sölu á öðrum afurðum (t. d. sala brauðgerða á mjólk, sælgæti, brauðum
frá öðrum fyrirtækjum o. fl.), þá telst það verzlun.
f. Verkafólk og annað starfslið.
Starfsliði fyrirtækjanna í hverri grein er skipt í tvennt, verkafólk og annað
starfslið, sbr. töflur V og VI. Með verkafólki er átt við alla, sem vinna að eigin-
legum framleiðslustörfum (eigendur við framleiðslustörf og heimaverkafólk í ákvæð-
isvinnu meðtalið), þar á meðal verkstjóra, bifreiðarstjóra, afgreiðslumenn í birgða-
skemmum og afgreiðslufólk í verzlunum, ef um það er að ræða (t. d. afgreiðslu-
stúlkur í brauðgerðum). Iðnlærðir menn, sem vinna að eiginlegum framleiðslu-
störfum, eru hér taldir með verkafólki. Til „annars starfsliðs“ teljast framkvæmda-