Hagskýrslur um iðnað - 01.01.1958, Blaðsíða 46

44*
Iðnaðarskýrslur 19S3
8. Vinnsluvirði iðnaðarins.
Value added.
í kaflanum um hugtakaskýringar er gerð grein fyrir liugtökunum framleiðslu-
verðmœti og vinnsluvirði. í töflu XVII er framleiðsluverðmætið og vinnsluvirðið
árið 1953 sýnt eftir iðnaðargreinum.
1 brúttóframleiðsluverðmœtinu eru taldar lieildartekjur fyrirtækisins, leiðréttar
með birgðabreytingum, eins og í töflunum um tekjur og gjöld. Skýringarnar við
hugtakið lieildartekjur hér að framan eiga því jafnt við og skýringarnar við hug-
takið framleiðsluverðmæti. Framleiðsluverðmætið er hér ekki talið á markaðsverði,
heldur kostnaðarverði („factor cost“), eins og áður er sagt, þ. e. a. s. án söluskatts
á seldum framleiðsluvörum og þjónustu, en með niðurgrciðslum úr ríkissjóði, ef
einhverjar eru. í 6umum greinum er miðað við verðið við verksmiðjuvegg („ex-
factory price“), en í öðrum er hluti af dreifmgarkostuaði við vöruna innifalinn í
verðinu og reikningum fyrirtækisins, ef fyrirtækið annast dreifinguna að einhverju
leyti („invoiced value“). Hið síðar nefnda er sérstaklega þýðingarmikið í útflutnings-
iðnaðmum (fisldðnaðinum), þar sem fob- og cif-sölur tíðkast, og lxefur áður verið
vikið að því.
Til frádráttar brúttóframleiðsluverðmætinu við útreikning vinnsluvirðisins eða
verðmætisaukningarinnar eru eftirtaldir liðir: Kaupverð notaðra hráefna, seldra
verzlunarvara (keyptar vörur, leiðréttar með birgðabreytingum), orku, viðhalds-
þjónustu og varahluta. Um mat þessara liða vísast til þess, sem áður hefur verió
sagt, og um skiptingu verðmætisins milli þessara liða vísast til 11. yfirlits.
Vinnsluvirðið, sem með þessu i’æst, sýnir ekki hreina hlutdeild iðnaðarins í
framleiðsluvcrðmætinu, þar sem engin keypt þjónusta, ömiur en viðhaldsþjónusta,
liefur verið dregin frá, svo sem keyptur akstur, bókhaldsaðstoð, tryggingaþjónusta,
þjónusta lánastofnana o. fl. viðskiptaleg þjónusta (sjá liugtakaskýringar). Til frekari
skýringar er vimisluvirðið greint sundur í töflu XVII eftir því, livert það rennur,
og á þann hátt er hægt að fá hreinni tölur um verðmætisaukninguna.
Vinnsluvirði iðnaðarins er hér talið tæplega 612 millj. kr. eða 36,6% brúttó-
framleiðsluverðmætisins. Fjórar aðalgreinar iðnaðarins hafa yfir 50 millj. kr. vinnslu-
virði hver, þ. e. matvælaiðnaður annar en drykkjarvöruiðnaður (tæpl. 42%
vinnsluvirðis iðnaðarins), málmsmíði önnur en flutningstækja- og rafmagnstækja-
gerð (11%%), smíði og viðgerðir flutningstækja (rúml. 10%) og kemískur iðnaður
(tæpl. 9%). Fiskiðnaðurinn einn (iðnaðargreinar 204 og 312) hefur um 37%% alls
vinnsluvirðis iðnaðarins.
Tiltölulega mjög fáar iðnaðargreinar hafa minna vinnsluvirði en 30% af brúttó-
framleiðsluverðmætinu. Það eru aðcins eftirtaldar greinar matvælaiðnaðarins, þar
sem vinnsla bráefna er tiltölulega lítil: Mjólkuriðnaður, smjörlíkisgerð, kaffibrennsla
og kaffibætisgerð og slátrun og kjötiðuaður. Þegar vinnsluvirðið er orðið 50—60%
af framleiðsluverðmætinu og þaðan af meira, hefur starfsemin tekið á sig snið
greinilegs þjónustuiðnaðar eða er notuð til þess að afla tekna í ríkissjóð. Vinnslu-
virðið er yfir 60% af brúttóframleiðsluverðmætinu í eftirtöldum greinum: Öl- og
gosdrykkjagerð, tóbaksiðnaður, skóviðgerðir, prentun, bókband, prentmyndagerð,
leirsmíði og postulínsiðnaður.
Stærsti þáttur vinnsluviröisins eru vinnulaunin. Þau nema 23,8% brúttófram-
leiðsluverðmætisins og 65°/0 vinnsluvirðis iðnaðarins. í 2 iðnaðargreinum er hlut-
deild launanna í vinnsluvirðinu minna en 40°/0, þ. e. í tóbaksiðnaði (7%) og efna-
gerð o. fl. (39%), cn einkasölutekjur ríkisins (tóbaksgerð Tóbakseinkasölunnar og