Hagskýrslur um iðnað - 01.01.1958, Side 19

Iðnaðarskýrslur 1953
17*
stjórar, helztu tæknisérfræðingar og skrifstofufólk, ef þetta fólk vinnur ekki jafn-
framt að hinum eiginlegu framleiðslustörfum.
í töflum IV og XVI og samsvarandi töflum í Iðnaðarskýrslum 1950 eru tryggðar
vinnuvikur afgreiðslufðlks í verzlunum (hvort sem eingöngu er um að ræða sölu
eigin afurða eða ekki) ekki taldar með tryggðum vinnuvikum verkafólks. Tölur
vinnuvikna verkafólks eru unnar upp úr framtölum til skattyíirvaldanna, en ekki
iðnaðarskýrslum fyrirtækjanna til Hagstofunnar, og ýmsir annmarkar eru á því
að taka upp eins nákvæmlega tölur um afgreiðslufólk og skrifstofufólk iðnaðarfyrir-
tækjanna og hinna, sem vinna að liinum beinu framleiðslustörfum.
Óhætt mun að fullyrða, að skrifstofufðlk, sem vinnur fyrir iðnaðarfyrirtæki,
sé vantalið af þeirri ástæðu, að skrifstofustörf lítilla fyrirtækja eru oft unnin af
öðrum stærri fyrirtækjum. Endurskoðendur og aðrir vinna einnig mikinn hluta
skrifstofustarfa fyrir slík fyrirtæki, án þess að teljast starfsmenn þeirra. Gjöld
fyrirtækja vegna slíkra starfa eru ekki færð sem launagreiðslur, heldur sem „önnur
gjöld“ í viðkomandi töflum.
Þá er ástæða til að vekja athygli á því, að allar tölur um mannahald eru mið-
aðar við mánaðarlok og meðaltal ársins reiknað eftir því. í flestum greinum mun
þetta vera nógu nákvæmt til að gefa hugmynd um sveiflur atvinnunnar í hverri
grein. Þó eru nokkrar greinar, þar sem nota verður tölurnar með sérstakri varúð.
Þar er einkum átt við fiskiðnað (greinar 204 og 312) og slátrun (grein 201), þar
sem sveiflur geta verið miklar innan hvers mánaðar.
g. Iðnréttindi.
í töflu VII er greint frá tölu verkafólks með iðnréttindi (dálkur 13). Með iðn-
réttindum er átt við íslenzkt sveinspróf eða meistarapróf eða hliðstæð réttindi.
Um þennan lið, og einnig um tölu iðnnema, fengust ótryggar upplýsingar, og vísast
nánar um það atriði til bls. 33*-35* í þessum inngangi. Meginorsökin til þess er þó
sú, að í flestum greinum handiðnaðarins (þar sem iðnréttindi eru algengust) var
skýrslufengurinn rýr samanborið við verksmiðjuiðnaðinn.
h. Vinnustundir — greiðslustundir.
Vinnustundafjöldi verkafólksins í töflum I og VII er miðaður við greiðslu-
stundir („man-hours paid“), en ekki raunverulega unnar vinnustundir, þar sem
betra er að afla upplýsinga um greiðslustundir. Algengara mun þó að nota hug-
takið í síðari merkingunni í erlendum iðnaðarskýrslum, sbr. einnig tilmæli frá Hag-
stofu Sameinuðu þjóðanna í „International Standards in Basic Industrial Statisticsíí
(,,Statistical Papers, Series M No. 17“). Þar er þess óskað, að vinnustundaf jöldinn
(„man-liours worked“) sé talinn raunverulega unnar vinnustundir verkafólks í fyrir-
tækinu, að meðtöldum biðtíma á staðnum (kaffitímar o. fl.), en að frátöldum veik-
indadögum og orlofsdögum.
í greiðslustundafjöldanum er yfirvinna og ákvæðisvinna meðtalin, hin síðar-
nefnda að vísu áætluð af þeim fyrirtækjum, sem gerðu skil.
i. Heildartekjur. Heildargjöld. Tekjur umfram gjöld.
Upplýsingar um rekstur fyrirtækjanna eiga að vera í samræmi við rekstrar-
reikninga þeirra, að svo miklu leyti, sem þess er kostur. Beinir skattar (nema eignar-
skattur) og útsvör er ekki talið með gjöldum, en hins vegar hafa eigendum ein-
stakhngsfyrirtækja og sameignarfélaga verið áætluð vinnulaun (af ágóða), ef þeir
vinna við fyrirtækið, án þess að hafa reiknað sér laun. Hugtakið tekjur umfram
gjöld (tafla I) verður að skoðast í þessu ljósi. Einnig er rétt að geta þess, að sölu-