Hagskýrslur um iðnað - 01.01.1958, Side 20

18*
Iðnaðarskýrslur 1953
skattur, sem fyrirtækin innheimta, er ekki talinn með heildartekjunum, en hins
vegar er söluskattur, sem fyrirtækið greiðir af því, sem keypt er til framleiðsl-
unnar, reiknaður gjaldamegin. Niðurgreiðslur afurðaverðs úr ríkissjóði eru reikn-
aðar með í tekjum, en lijá mjólkurbúunum eru þær jafnframt gjaldamegin (notuð
hráefni) (sjá nánar skýringarlið m hér á eftir).
í töflum IX, X og XII er sundurgreining á heildartekjum og heildargjöldum,
sem skýrir sig að verulegu leyti sjálf. Þó skal vikið nánar að einstökum tekju- og
gjaldaliðum í þessum töflum.
Hráefni. Með hráefnum er átt við allar efnivörur, sem notaðar eru til fram-
leiðslunnar. Umbúðir eru taldar með1), svo og hjálpar- og rekstrarefni (nema elds-
neyti). Notuð hráefni eru fundin sem keypt hráefni á árinu að viðbættum birgðum
hráefna í ársbyrjun, en að frádregnum birgðum í árslok. Þegar aðgreining hefur
ekki fengizt á birgðum hráefna annars vegar og hálfunnum vörum og fullunnum
vörum hins vegar, eru allar birgðirnar teknar saman og birgðabreytingin í heild
látin hafa áhrif á hráefnanotkuniua, með því að bæta henni við eða draga hana
frá keyptum hráefnum. Á þann hátt getur að vísu orðið skekkja í hráefnanotkun
einstakra greina, en þá eru aðeins færðar seldar vörur og seld þjónusta tekjumegin
í rekstrarreikninginn, svo að sama skekkjan verður beggja megin. Þetta breytir
því ekki tekjum umfram gjöld, en getur hins vegar breytt upphæð veltunnar.
Keypt liráefni eru að sjálfsögðu reiknuð á sama verði og í bókum fyrirtækj-
anna, þ. e. a. s. verði þeirra kominna í vörugeymslu fyrirtækjanna. Birgðir hráefna
eru einnig yfirleitt metnar á kaupverði.
Framleiðsluvörur og þjónusta. Söluverðmæti framleiddrar vöru og veittrar
þjónustu er fundið sem söluverð seldra vara og þjónusta á árinu að frádregnum
birgðum hálfunninna og fullunninna afurða í ársbyrjun, en að viðbættum birgðum
í árslok. Stundum eru birgðabreytingarnar þó hafðar með gjaldamegin (sbr. það,
sem sagt er um liráefnin). Birgðir af hálfunnum og fullunnum afurðum eru metnar
á kostnaðarverði (sjá enn fremur skýringar við liðinn „önnur gjöld“ hér fyrir aftan).
Verzlunarvörur. Með verzlunarvörum er átt við vörur, sem fyrirtækið selur
í sama ástandi og þær voru keyptar og eru ekki notaðar í sambandi við iðnaðar-
starfsemi fyrirtækisins. Varalilutar, sem bifreiðaverkstæði flytur inn sjálft, teljast
því hráefni, ef þeir eru notaðir á verkstæði fyrirtækisins sjálfs, en verzlunarvara,
ef þeir eru seldir úr fyrirtækinu á aunan liátt (sjá enn fremur skýringar í lið e hér
að framan).
Þar sem miklir erfiðleikar eru á því hjá ýmsum fyrirtækjum að greina á milh
keyptra hráefna og verzlunarvara2), var lögð ineiri áherzla á að fá tölur um verð-
mæti seldra verzlunarvara. Síðan var kaupverðið áætlað, þegar það vantaði, eftir
hlutfallinu milli kaupverðs og söluverðs hjá ldiðstæðum fyrirtækjum, sem gáfu
hvort tveggja upp.
Vinnulaun. Engin sundurgreining er gerð á vinnulaunum eftir því, hvort
greiðsluformið sé tímakaup, vikukaup eða mánaðarkaup, heldur einungis eftir því,
hvort þau renna til verkafólks eða annars starfsliðs. Greiðslur til annarra en starfs-
liðs fyrirtækisins eru ekki taldar vinnulaun (t. d. greiðslur til endurskoðunarskrif-
stofu fyrir bókhaldsaðstoð), þannig að fullt samræmi á að vera milli talna um
starfslið og vinnulaun.
1) Eitthvað mun kvcða að því, að umbúðir séu í skýrslum til Hagstofunnar taldar mcð „öðrum gjöldum*1, og
verður það þá einnig svo í töflunum.
2) Þetta er erfitt t. d. fyrir bifreiðaverkstœði, því að oft er ekki vitað, hve mikill hluti þess, sem keypt er hverju
sinni, fcr á verkstæðið og hve mikill hluti er seldur bcint. Ðrauðgerðirnar eiga hins vegar iiægara með að skilja kaupverð
neyzlumjólkur, sælgætis og aðkeyptra brauða frá eigin framleiðslu og hráefnum til hennnr.