Hagskýrslur um iðnað - 01.01.1958, Side 22

20*
Iðnaðarskýrslur 1953
sambærileg við tölur annarra iðnaðarfyrirtækja, sem selja einkum á heimamarkaði
(„invoiced value“ annað en „ex-factory value“).
j. Innlend og erlend hráefni.
Innlend hráefni (tafla XII) teljast, auk þeirra, sem upprunnin eru hér á landi
eða hér við land, innflutt hráefni, sem umbreytt hefur verið hér á landi meira eða
minna, enda teljast þau erlend hjá þeim fyrirtækjum, sem fyrst taka við þeim til
vinnslu erlendis frá. Mörg fyrirtæki hafa orðið að áætla hlutdeild innlendu hrá-
efnanna í hráefnanotkuninni.
k. Brunabótamat bygginga, vátryggingamat véla, tœkja og áhalda.
Áður hefur verið gerð nokkur grein fyrir mati notaðra hráefna og seldra afurða
og þá um leið mati vörubirgða. í töflu XIII er yfirlit um fjármagn, sem bundið
er í vörubirgðum, fasteignum, vélum, tækjum og áhöldum í árslok 1953. Vöru-
birgðir (hráefni, hálfunnar og fullunnar vörur og verzlunarvörur) eru þar taldar
eftir efnaliagsreikningi, þ. e. a. s. skv. kaupverði eða kostnaðarverði, en ekki vá-
tryggingaverði. Byggingar eru hins vegar taldar eftir brunabótaverði og vélar, tæki
og áhöld eftir vátryggingamati.
Brunabótamat bygginga breytist með hækkun bj'ggingarkostnaðar og ætti
því ekki að vera fjarri raunverulegum byggingarkostnaði á liverjum tíma, en hins
vegar getur misjafnlega góð staðsetning o. fl. gert gangverð bygginganna á hverjum
tíma annað. Vátryggingamat véla, tækja og áhalda breytist hins vegar meira í
stökkum og er háðara vilja eigenda. Þess vegna gefur það ekki nákvæma mynd
af raunverulegu verðmæti þeirra, þótt meginreglan sé sú, að höfð sé hliðsjón af
dagvirði þessara fjármuna, þegar tryggingaupphæðin er ákveðin.
l. Innlent tollvörugjald.
í töflu XV er yfirlit um framleiðslumagn innlendrar tollvöru og í 16. dálki
töflu XI er sýnt gjald af innlendum tollvörum. Sést þar, hvaða vörutegundir þetta
eru og hvaða iðnaðargreinar eiga þar hlut að máli. Sjá nánar um þetta á bls. 41*
í þcssum inngangi.
m. Framleiðsluverðmœti, vinnsluvirði.
Hugtökin framleiðsluverðmœti („value of gross output“) og vinnsluvirði („value
added“) eru þýðingarmikil hugtök í iðnaðarskýrslum, og skal því hér gerð nokkur
grein fyrir þeim almennt (tafla XVII).
Framleiðsluverðmæti iðnaðarfyrirtækja er heildarsöluverðmæti framleiddrar
vöru (að verzlunarvörum meðtöldum) og veittrar þjónustu. Ef andvirði seldrar
vöru og þjónustu á einhverju tímabili er leiðrétt með birgðabreytingum, fæst all-
góð mynd af framleiðsluverðmætinu. Þar sem tekið er tillit til birgðabreytinga í
töflum I og IX (sbr. þó það, sem segir um birgðamatið í skýringum hér að framan
um lieildargjöld og heildartekjur), fellur hugtakið heildartekjur að verulegu leyti
saman við hugtakið framleiðsluverðmæti. Þar eru heildartekjurnar að vísu reikn-
aðar á „kostnaðarverði“ („factor cost“), þar sem söluskattur er dregin frá sölu-
verðmætinu, en niðurgreiðslur úr ríkissjóði meðtaldar (fyrir mjólkurafurðir). Vegna
útreiknings þjóðartekna er orðið algengt að færa framleiðsluverðmætið á markaðs-
verði („market price“) í iðnaðarskýrslum, en þá yrði að reikna söluskattinn með
í verðinu, en draga niðurgreiðslur úr ríkissjóði frá.
Nú gefur framleiðsluverðmætið ekki nógu góðar upplýsingar um skerf íslenzks
iðnaðar til þjóðarframleiðslunnar. Iðnaðarfyrirtækin hafa fengið afurðir og þjón-