Fréttablaðið - 26.01.2016, Blaðsíða 11

Auður
Guðjónsdóttir
formaður
Mænuskaða-
stofnunar
Íslands
Ágæti lesandi. Mig langar til að spyrja þig hvort þú þekkir eða hafir sambönd við heims-
þekkta og virta leikkonu sem þú
telur að væri tilbúin til að koma til
Íslands og hjálpa okkur við að vekja
athygli umheimsins á taugakerfinu.
Ef þú hefur þessi sambönd og ert
tilbúinn til að nota þau bið ég þig
vinsamlegast um að hafa samband.
Hugmyndin er að biðja leikkon-
una um að koma fram í eitt skipti í
íslenskum fjölmiðli. Þar myndi hún
hvetja þjóðarleiðtoga, yfirmenn við-
eigandi alþjóðastofnana og alþjóðleg
líknarfélög til að taka höndum saman
og hrinda úr vör átaki til aukins skiln-
ings á því hvernig taugakerfið virkar.
Hún myndi hvetja þessa sömu aðila
til að hafa forgöngu um að láta greina
gagnagrunna á alþjóðlegu taugavís-
indasviði og samkeyra upplýsingarn-
ar í þeim. Sú stóra rannsóknarmynd
sem þá myndi blasa við gæti leitt í
ljós vannýtta vísindaþekkingu sem
nota mætti til að finna árangursríkari
meðferðir og lækningu við mænu- og
heilaskaða, geðsjúkdómum, Alzheim-
er, MS, MND, flogaveiki, Parkinson og
öðru ólagi í taugakerfinu. Leikkonan
myndi hvetja þjóðarleiðtogana á
þeim forsendum að þeir hefðu sjálfir
yfirlýst á vettvangi Sameinuðu þjóð-
anna í september síðastliðnum að
næstu 15 árin skuli tekið á málefnum
taugakerfisins.
Leiðum málið til lykta saman
Undanfarin ár hafa íslensk stjórn-
völd talað máli taugakerfisins á
alþjóðavísu, nú á vettvangi Sam-
einuðu þjóðanna, hjá Alþjóðaheil-
brigðismálastofnuninni WHO og hjá
Norðurlandaráði. Síðastliðið sumar
sendu um 26 þúsund Íslendingar
bænaskjal til aðalritara Sameinuðu
þjóðanna og biðluðu um byr fyrir
taugakerfið. Þessi vinna Íslands er að
bera árangur og er meðal annars ein
undirstaða þess að þjóðarleiðtogarnir
samþykktu taugakerfið inn í pólitískt
lokaskjal Sameinuðu þjóðanna um
næstu heimsmarkmið, eins og getið
er að ofan. Nú megum við ekki láta
deigan síga og verðum að berjast
með öllum ráðum svo að þjóðarleið-
togarnir standi við yfirlýsingu sína.
Til þess þurfum við mjög sterka rödd.
Það væri því afar kærkomið ef heims-
fræg og virt leikkona vildi ljá okkur
rödd sína til að auðvelda að koma
málinu í traustan alþjóðlegan farveg.
Að endingu þakka ég þeim tugum
þúsunda Íslendinga sem komið hafa
að þessu máli í gegnum árin.
Þekkir þú heimsfræga
leikkonu?
Nú megum við ekki láta
deigan síga og verðum að
berjast með öllum ráðum svo
að þjóðarleiðtogarnir standi
við yfirlýsingu sína.
Hilmar J.
Malmquist
forstöðumaður
Náttúruminja-
safns Íslands
Landsvirkjun og Veiðimálastofnun stóðu á dögunum fyrir opnum fundi sem bar yfirskriftina Fisk-
ar og vatnsaflsvirkjanir. Þar greindu
sérfræðingar Veiðimálastofnunar
frá niður stöðum rannsókna sinna á
áhrifum vatnsaflsvirkjana á laxfiska,
einkum lax en einnig bleikju og urriða.
Þetta var mikilvægur fundur í ljósi þess
að Landsvirkjun er mjög umsvifamik-
ill gerandi og áhrifavaldur í straum-
vötnum landsins og um að tefla afar
dýrmæta og mikilvæga náttúruauð-
lind. Fundurinn stóð í 1,5 klst. og flutt
voru fimm erindi auk umræðna.
Eins og gefur að skilja gafst ekki
tóm á svo stuttum tíma til að fjalla á
heildstæðan eða ítarlegan hátt um
málefnið. Aftur á móti er mjög brýnt
að gera sér grein fyrir því að viðfangs-
efnið er mun víðtækara en svo að áhrif
virkjana taki einvörðungu til laxfiska
og vatnavistkerfa, eða að verðmæti
fiska séu bundin við þætti sem telja
má til króna og aura, t.d. að hver lax
sé verðmetinn á um 1,5 milljónir kr. í
samhengi stangveiðinnar eins og einn
fundargesta tók fram. Slíkt verðmat er
mikilvægt en það er bara einn þáttur
af mörgum sem líta ber til þegar spáð
er í verðmæti laxfiska og vistkerfa.
Ef ekki er reiknað með öllum helstu
verðmætaþáttunum í dæminu verður
útkoman röng.
Fiskar og vatnsaflsvirkjanir
Í umræðum var tæpt á þætti sem
ekki telst til beinna efnahagslegra
gæða en það eru verðmæti sem felast
í mismunandi stofngerð laxfiska m.t.t.
lífsögu og útlits (t.d. stærð, vaxtarhraði
og kynþroskaaldur) og endurspegla
aðlögun fiskanna að ólíkum lífsskil-
yrðum í vötnunum sem þeir hafa alist
upp í. Bent var á að íslenskir laxfiska-
stofnar hafa mikla sérstöðu og vísað til
aðlögunar að lífi í jökul- og lindaám,
en slíkar vatnagerðir búa yfir sér-
stökum eiginleikum og eru fágætar á
hnattræna vísu. Verðmæti af þessu tagi
hafa þegar farið forgörðum við virkjun
íslenskra vatnsfalla og hætt við að fleiri
laxfiskastofnar muni glatast ef heldur
fram sem horfir með virkjunaráform.
Það er vissulega rétt að stofnar lax-
fiska hafa vaxið í sumum jökulám
eftir að þær hafa verið virkjaðar, en
að kalla slík áhrif „jákvæð“ er tvíbent
í hinu stóra samhengi. Það verður að
skiljast að eftir því sem virkjuðum
vatnsföllum fjölgar, eykst einsleitni
í straumvötnum okkar vegna vatns-
miðlunar og -stýringar og þeim
fækkar vatnsföllunum sem lúta gangi
náttúrunnar. Hvað jökulárnar varðar
þá hverfur aurinn og þær blána, vatns-
rennsli jafnast út á ársgrunni og flestir
umhverfisþættir, m.a. vatnshiti og
efnabúskapur, verða stöðugri. Með
þessum og álíka umhverfisbreyting-
um er vegið að rótum þess sem alið
hefur af sér fjölbreytileika í íslenskum
laxfiskastofnum, sem er fjölbreyti-
leiki í lífsskilyrðum. Sumar aðlaganir
fiskanna eru arfbundnar og með því
að steypa fiskana í sama mót rýrum
við ekki einasta líffræðilegan fjöl-
breytileika heldur kippum við grund-
vellinum einnig undan möguleikum
á þróun lífs.
Þetta er mikilvægt að hafa í huga
þegar spáð er í áhrif vatnsaflsvirkjana
á fiska sem lifa í ferskvatni. Það er svo
annað mál, en e.t.v. ekki minna mikil-
vægt, hvaða áhrif vatnsaflsvirkjanir
hafa á fiska sem lifa allan sinn aldur
í söltum sjó, en um þá fiska eða aðra
þætti í sjávarlífríkinu var ekki fjallað
á fundinum.
Verðmæti af þessu tagi hafa
þegar farið forgörðum við
virkjun íslenskra vatnsfalla
og hætt við að fleiri lax-
fiskastofnar muni glatast ef
heldur fram sem horfir með
virkjunaráform.

Ef þú ert að leita að rúmgóðum bíl er Golf Variant Metan svarið. Hann er umhverfisvænn, fær frítt í stæði, gengur bæði fyrir metani
og bensíni og kemur þér allt að 1.300 km á áfyllingunni. Skiptu yfir í Golf Variant Metan og láttu fara vel um þig og þína.
www.volkswagen.is
HEKLA · Laugavegi 170-174 · Reykjavík · Sími 590 5000 · hekla.is
Höldur Akureyri · Bílasala Selfoss · Bílás Akranesi · HEKLA Reykjanesbæ · Heklusalurinn Ísafirði
Golf Variant Trendline 1.4 TGI Metan beinskiptur:
3.190.000 kr.
Sjálfskiptur: 3.390.000 kr.
Spar á krónurnar
– örlátur á kílómetrana.
s k o ð u n ∙ F R É T T A B L A ð i ð 11Þ R i ð J u D A G u R 2 6 . J A n ú A R 2 0 1 6
2
5
-0
1
-2
0
1
6
2
2
:3
0
F
B
0
6
4
s
_
P
0
5
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
5
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
0
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
8
4
3
-F
6
9
8
1
8
4
3
-F
5
5
C
1
8
4
3
-F
4
2
0
1
8
4
3
-F
2
E
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
5
B

F
B
0
6
4
s
_
2
5
_
1
_
2
0
1
6
C
M
Y
K