Landshagsskýrslur fyrir Ísland - 01.12.1912, Síða 15

13
Þessar bygggingar voru á öllu Iandinu 1. des. 1910:
Torfbæir ............. 5354 52.4°/o
Timburhús ............ 4488 .................. 44.0—
Steinhús og steinbæir 371....................... 3.6—
Alls 10213 100.0°/o
1. Torfbœir eru enn almennustu íbúðarhúsin til sveita, og standa lil þessa
dags allmargir í verslunarstöðum landsins, þótt þeim fækki þar óðum. í fimm aðal-
kaupstöðunum eru þeir komnir niður í 32 eða 1.6%» þvi grassvörðurinn er svo dýr-
mætur, þar sem margt fólk er saman komið, að það má ekki hafa hann í bæjarveggi
eða húsaþök. Alment er álitið, að á dögum þjóðveldisins hafi bæir verið bygðir
miklu oftar úr timbri en nú, og mun það hafa verið svo, að þeir sem liöfðu skip í
siglingum, eða komu hingað á skipi sem þeir áttu, hafi oft haft út hingað húsavið,
þvi aðgangur að trjávið i Noregi var íslendingum auðveldur. Aldrei mun samt hafa
verið bjrgt líkt því eins mikið úr timbri sem nú, þegar litið er til allra þeirra
timburhúsa sem til eru, og sem kosta 20 miljónir króna. Eftir að landið gekk undir
konung mun byggingum hafa hnignað að þessu leyti, og eftir »Svarta dauða«, og
fólksfækkunina miklu, sem af honum leiddi, fór alt í kaldakol, svo byggingar, sem
annað. Bj'ggingum fer fyrst aftur fram að efninu til eftir 1855, þegar Norðmenn
fara að selja lijer timbur, en mest hefur þó framförin í byggingum hafa orðið sið-
ustu 20 árin.
Torfbæjunum til sveita lisfur verið ílokkað eflir tölu þilanna á bænum.
(Sbr. töflu A og B.). Á öllu landinu var búið i torfbæjum:
1. Með 1 þili 1847 34.7%
2. Með 2 þilum 1709 32.3—
3. Með 3 þilum 876 16.4—
4. Með 4 þilum 326 6.0—
5. Með 5 þilum eða fl... 191 3.6—
6. Með timburstofu 373 7.0-
Samtals 5322 100.0%
Bæirnir í fyrsta flokki sýnast vera kofar eða því nær hreysi. Hvernig sem
á þá er litið, þá eru þeir lítilfjörleg húsakynni. En fáir eru rikir eða efnamenn,
og fátækir eru ávalt til. í þessum bæjum býr Vs allra, sem eiga heima í torfbæ.
Bæir með 2 þilum er hjer um bil annar þriðjungurinn af þessum húsakynnum, og
þeir verða að melast meðal húsakynni. 3. 4. 5. og 6. flokkur verða í besta flokki,
og 4.—5. eru mjög reisulegir bæir, að líkindum rúmgóðir og vistlegir.
Ef Ieysa á úr þeirri spurningu, livað þessar byggingar kosta, þá er það all-
erfitt mál. Fólk, sem bjrr i torfbæjum, er eiginlega altaf að byggja og gjöra við húsin.
í ár þarf að byggja upp skemmu, næsta ár þarf að Ieggja nýtt þak einhversstaðar.
Þriðja árið þarf að gjöra upp baðstofuvegg. Timbrið fúnar Iljótt i torfbæjunum,
og eyðilegst hvar sem regnvot moldin snertir það. Reysifjöl í baðstofum má verja
með járnþaki, þó mold eða torf sje undir járninu, til þess að auka hlýjuna undir
þakinu. Vegna þcssara ævarandi viðgerða veit sá, sem í bænum býr, ekki með
neinni vissu, hvað bærinn eiginlega koslar. Húsaleiga, sem er bið eiginlega markaðs-
verð á hverri íbúð, er aldrei goldin til sveita i sjerstaklega ákveðinni upphæð. Leigan
eftir bæinn er talin í viðlialdsskyldunni, og í eftirgjaldinu af jörðunni, en aldrei
reiknuð sjer. Verð bæjarhúsa verður þess vegna ekki ákveðið eftir henni. Reikn-