Landshagsskýrslur fyrir Ísland - 01.12.1912, Síða 19

11
Fyrstu 80 árín af 19. öldinni sýnist svo, sem landsmenn hafi hygl á öllum
þessum stöðum ö timburhús árlega, því gjöra verður fyrir því, að nokkur timbur-
hús hafi vcrið rifin eða brunnið í 80 ár. Frá 1880 til 1890 byggja þeir 00 timbur-
hús árlega, frá 1890—1900 byggja þeir 50 timburhús á ári, og frá 1900—1910 byggja
þeir árlega 130 timburhús. Af þeim 1683 timburhúsum, sem stóðu annarsstaðar
hæði í sveitum og verslunarstöðum 1910, voru allmörg til 1880 og breytingin þar
liefur farið hægar.
Timburhús eru þægilegur búslaður, en gallarnir eru, að þau fúna lljótl, og
þurfa mikið viðbald, ef illa á lil að vilja eru þau eldfim og brenna niður á svip-
slundu, et eldur kemur upp í þeim, og það gjörir vátryggingu á þeim dýrari. —
Alment talað eru þau álitin litilfjörleg eign, og svo er litið á þau, sem þau gangi
úr sjer á stutlum tíma. Það álit er rangt, því hverl þau ganga fljótt eða seint úr
sjer er alveg komið undir viðhaldinu á þeim. Timbrið á ekki saman nema nafnið,
en hjer á landi er alment kvartað yfir, að tiinbrið sje slæmt, því landsinenn vilji
ekki kaupa nema ódýrasta og lakasta viðinn. Erfiðleikarnir við að byggja úr timbri
vaxa við það, að viðurinn hækkar stöðugt í verði, og til sveita hefur fiutningurinn
gjört algjörðar timburbyggingar því nær frágangssök, og það mun vera mjög erfilt
enn víða, þrátt fyrir allar samgöngur á sjó, og þrátt fyrir allar brýr og vegi, sem
enn eru komnir.
3. Steinhús. Þegar alþingisliúsið var bygt 1880, þá vildi landshöfðingi
Hilmar Finsen ráða til þeirrar vinnu einn mann úr hverri sýslu, lil þcss að Jicir
Iærðu að höggva stein, kljúfa hann, fara með steinlím, og að hlaða steinveggi. Úr
nokkrum sýslum af landinu konni menn í þessu skyni, og voru ráðnir til vinnunnar.
Fyrir 1880 munu liafa verið lil 5 íbúðarhús úr steini á öllu landinu. Alleiðingin
af þinghúss byggingunni var það, að ýmsir menn lærðu steinsmíði, og að allmargir
steinbæir voru bygðir einkum í Reykjavík. En steinninn er viða á landinu alls
ekki byggingarefni, hann verður livorki höggvinn nje klofinn, eða þá slitnar undan
lofti og regni. Þar sem liælt er við jarðskjálftum, eru menn hræddir við, að byggja
úr honum, og því ollu ýmsar ástæður, að steinbyggingar ekki tiðkuðust að neinuni
mun. Það er ekki fyrr en lniið er að steypa stórhýsi, og landsmenn lærðu að
hyggja lnisin úr sandi, — svo hefðu lijóðsögurnar liklega kallað það — og að stein-
byggingar komast í móð. Þær steinbyggingar sem búið var i voru 1910:
Stein- Steinsleypu- Stein- Alls.
hús. hús. bæir.
í Reykjavík 69 19 69 157
- 4 kaupstöðunum 10 14 4 28
- 22 kauptúnum 36 12 48
Annarsstaðar á landinu ... 5 133 ... 138
Alls... 84 202 85 371
Aðgreiningin á steinhúsunum árið 1910 frá öðrum húsakynnum er ekki svo
mikils verð nú, eins og liún að líkindum verður síðar, eftir áratug eða háll'a öld, en
það sýnist svo sem að steinsleypan sje að verða hinn Jijóðlegi byggingarmáti, og er
margt sem bendir til þess. Timbur er allt af að hækka í verði, svo á íslandi sem
viðast annars staðar í heiminum. Steinlím (cement) sein fyrir 10 árum kostaði 12—
14 kr. tunnan er nú komið niður í 6—7 kr. Steinlimi má skifla niður í bagga á
best, og er auðvelt lil fluíninga. Sandur og möl og grjót til mulningar er viðast tii
3
LHSK. 1912.