Landshagsskýrslur fyrir Ísland - 01.12.1912, Blaðsíða 22

20
voru steinkirkjur 1853. Alls cru
í'ær steinkirkjur, sem merklar eru með
steinkirkjurnar 22, og af þeim eru 17 nýbygðar.
1912 voru þessar torfkirkjur enn uppi:
A. A Norðurlandi: 1. Víðimýrarkirkja í Skagafirði.
2. Árbæjarkirkja í Skagaíirði.
3. Saurbæjarkirkja í Eyjafirði.
15. Á Austurlandi: 1. Víðirhólskirkja á Fjöllum.
2. Brúarkirkja á Jökuldal.
3. Húsavikurkirkja eystra.
4. Hofskirkja á Öræfum.
5. Sandfellskirkja á Öræfum.
Orsökin til þess að þessar kirkjur eru enn lorfkirkjur sýnisl að vera fæð
söknarmanna, eða fátækt kirkjunnar. Ivirkjurnar voru:
Býlin, sem eiga
þangað kirUju-
sokn, eru
20
3
13
6
12
5
18
8
Stein- Timbur- Torf- Alls.
kirkjur. kirkju r. kirkjur.
1853 3 107 187 299
1912 I’elta var hlutfallslega: 22 247 8 277
1853 ... 1.7% 35.8% 62.5% = 100.0%
1912 8.0— 89.1 — 2.9— = 100.0—
Eftir nokkur ár verður engin torfkirkja til á landinu; þær torfldrkjur, sein
nú cru til, leggjast ýmist niður, eða verða bygðar upp úr timbri. Með þeirri
sóknarmannalölu, sem þær eiga að fagna, verður engin þeirra bygð úr steini. IJær
voru mjög óálitleg guðshús að utan. Veggirnir lágir og byggingin að utan svo
óálitleg, að lielsti prófaslurinn á landinu gat svarað Geir biskupi Vídalín, þegar
biskupinn hafði lagt fyrir presta að skrifa ræðurnar: »En hvernig á jeg að fara
að, herra biskup, ef hundur hringar sig i gluggann yfir prjedikunarstólnum, svo
jeg sje ekki á blöðin?« Sagt er að biskupinn hafi skrifað aftur: »Sigaðu maður!
Sigaðu!« —
Þegar komið var inn i torfkirkjurnar, þá var þar oftast meiri helgiblær
yíir þeim, en nokkur timburkirkja hefir innan dyra. Afhólfaðar stúkur með
útskornum stólbrúðum og pilárum, sem oft voru málaðir af einfaldri og óbrot-
inni list, munu vera horfnar úr timburkirkjunum. Sjálf Hólakirkja er svipt hinu
gamla skrúði. Prjedikunarstólar, með guðspjallamönnum og poslulum dregnum á
þá, lirifa nú ekki lengur ímyndunarafl barnsins, þegar það kemur inn í kirkjuna.
Altarisklæði gerð með snild islenskra liandiðna mun nú vera sjaldgæft að sjá.
Gullgloríuna um höfuð postula eða guðspjallamanna mun nú vera fátitt að sjá í
nokkurri kirkju. Enginn unglingur og enginn gamall maður eða gömul kona mun
þó hafa hugsað um það öðruvísi, en eitthvað heilagl, liátíðlegt og kirkjulegt. Með
torfkirkjunum hverfur svo mikið, sem var einkenni íslenskrar guðsdýrkunar og
þjóðlegra liugmynda um tákn heilagleika á jörðinni. Þegar maður furðar sig á
þvi, að sóknirnar gerðu sig ánægðar með svo litilfjörleg hús, sem torfkirkjurnar
voru, þá verður maður líka að.muna það, að það voru ekki moldarveggirnir eða
þilið fyrir innan þá, sem gerðu lnisið að kirkju, heldur þetta, sem nú hefur verið
talið til.
Landsmenn munu þurfa vegna slrjálbygðar að halda við mörgum kirkjum.
Vegna þess að þær hafa verið setlar niður upphailega, án þess að fylgt væri neinni