Landshagsskýrslur fyrir Ísland - 01.12.1912, Page 23

21
reglu, þá slanda þær sumstaðar svo að segja liver hjá annari, en sumstaðar er
langl á milli þeirra. Vegna forsagnarleysis frá liálfu kirkjustjórnanna sem verið
hafa, verða sumar kirkjurnar lítilfjörlegri, en þær þyrflu að vera, væru þær færri,
eða viðhald og byggingar á þeim kostnaðarsamara. Það gjörir kirkjurnar fátæk-
legri, og dregur úr gagni þeirra, að þær eftir ákvörðun sinni að eins eru notaðar
til messugjörðar, hjónavígslu og greftrana; kirkja, sem er þriðjungakirkja, er notuð
42 klukkutima á ári, og svo sein 1(5 klukkutíma að auki, eða alls 58 tíma af 8(520
tímum, sem eru í árinu. Þjóðir, sem er sýnt um umsýslu eius og Ameríkumönn-
um, hafa lekið upp að nota kirkjur til annars en messna. Þær nota þær fyrir
ýinsar samkomur, sunnudagskóla, og jafnvel skóla; almennir skólar og sumar sam-
komurnar eru ekki í kirkjunni sjálfri, lieldur utan við hana, oflast í kjallaranum.
Hjer er verið að byggja skólahús í óða önn; samkomuhús þykir víða vanta, og
vantar sjálfsagt; því skyldu landsmenn ekki vilja fara að hygginna þjóða dæmi,
og sleypa þessu saman við kirkjuna. Kirkja með barnaskóla og samkomuhúsi
fyrir sveitina á hægra með að bera sig, en öll þessi hús, bygð livort í sínu lagi
eiga það. Skólanum og samkomuhúsinu, sem vel geta verið sömu stofurnar, væri
að líkindum best komið fyrir á neðra loftinu, en kirkjan sjálf væri á efra loftinu.
Það, sem er á móti slíkum sambyggingum, er sú helgi, sem menn vilja
geta fundið yfir sjer inni í kirkjunni. Helgin var ákaílega sterk i kaþólskum sið,
og lcngi fram eftir, þegar ekkert nema kirkjan var þess umkomið, að temja eða
liefta villidýrseðlið í manneskjunum. Að hafa kirkjur fvrir skemtisamkomur var
yfir liöfuð álitið óguðlegl athæíi, þólt það væri ekki alveg ófyrirgefanlegt, væri gæll
hófs ineð það. Kirkjan í Hruna sökk með öllum söfnuðinum, af þvi að presturinn
sjálfur gekst fyrir dansinum, og gal ekki fengið sig til að messa. Jörðin sprakk
undir kirkjufólkinu á Bakka, af því að t'ólkið dansaði á jólanótt í kirkjugarðinum.
Þeim, sem dönsuðu á Jörfa, vildi ekkert til, af því engin helgi var yfir staðnum.
Undir gólfinu í kirkjunum var ekkert, nema þá dauðra manna grafir; kirkjuhelgin
náði því ekki þangað niður nema að einhverju leyti, og ef kirkjunni, skólanum og
fjelagslífinu í kringum kirkjuna væri það öllum jafn hagfelt, að undir kirkjunum
væri skóla- og samkomusalir, þá væri undarlegl, ef slíkar sambyggingar ekki gælu
lekist hjer á landi.